Mugak eta sistemak
Duela 50 urte, 1972an, Massachusets Institute of Technology-ko 17 zientzialarik Hazkundearen mugak izeneko txostena prestatu zuten Erromako Klubaren enkarguz. Txostenaren ondorioa honako hau izan zen: munduko populazioaren garaiko hazkundea, industrializazioa, kutsadura, elikagaien ekoizpena eta baliabide naturalen ustiapena aldaketarik gabe mantenduz gero, Lurraren hazkundearen muga absolutuetara iritsiko zen mende batean, 2070ean. Argitaratzean kritika gogorrak jaso zituen zientzialari zein hedabideen aldetik. Oso sinplea eta malthusiarra zela leporatu zioten. Aldiz, gaurko krisi ekosozialaren mugarri zientifiko ukaezin bihurtu zaigu.
Ikerketa, World3 programaren simulazio informatikoa zen. Eta tesi nagusia, “planeta handi baina mugatu batean, hazkunde esponentzialeko dinamikak (biztanleria eta produkzioa) ez direla iraunkorrak, jasangarriak ere ez”. Hots, planetak mugak jartzen dizkio hazkundeari, baliabide mineralak berriztaezinak dira, lur langarriak finituak, eta ekosistemak giza zereginaren ondoriozko kutsadura xurgatzeko duen gaitasuna mugatua da ere. Entropia eta exergiaren legeak onar ditzagun.
"Sistemetan pentsatzea konponbide proaktibo eta eraginkorrak aurkitzeko lehen urratsa dugu"
Donella Meadows ingurumen-zientzialaria izan zen Hazkundearen mugak txostenaren zuzendaria, eta bere heriotzara arte (2001ean) gure zibilizazioaren etengabeko hazkundearen mitoa borrokatu zuen. Emakume hori Thinking in Systems (Sistemetan Pentsatzen) liburuaren egilea da. Idazkiak XXI. mendeko bizitzarako funtsezkotzat jotzen diren pentsamendu sistemikoaren trebetasunak nola garatu erakusten digu.
Munduak dituen arazo nagusiak —gerrak, gosea, pobrezia eta ingurumen-degradazioa— sistemaren akatsak dira funtsean. Ez dira linealak. Ezin dira konpondu pieza bat besteengandik isolatuz. Ez dira sinpleak. Gero eta konplexuagoa den planeta batean bizi gara, gainezka eta beteta dagoena eta sistemetan pentsatzea konponbide proaktibo eta eraginkorrak aurkitzeko lehen urratsa dugu, Meadowsen aburuz.
Sistema konplexuak alde batera uzteak erantzukizunak saihestea ahalbidetzen du. Jorge Riechman eta enparauek diotenez, geure burua ispiluan ikusten ez dugun bitartean, gure errealitatea sistema artifizial gehiago eta gehiagorekin eraikitzen da, alderdien arteko deskonexioa behartuz, erregulazio politikoari eta kontrol sozialari oztopoak jarriz eta bizitza duinak ukatuz. Hori da, emakume zientzialari horrengandik ikasi duguna.
(Melillako mugan eraildakoak gogoratuz).
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Mundu mailako ekonomiak gorakada nabarmena izan zuen COVID-19aren ostean. Orain, baina, gorakada hori agortze-fase batera heldu den zantzuak agerikoak dira, krisi klimatikoak nabarmen baldintzatuta: munduko potentzia nagusien ekonomiaren hazkunde-tasa murrizten ari da,... [+]
Nire lehendabiziko poema liburua argitaratu nuenean errezitaldi bat ematea eskaini zidaten unibertsitate batean. Musikariak dirutan kobratu zuen eta niri Jorge Oteizari buruzko liburu bat eman zidaten, hartu ez nuena, baneukalako etxean. Horixe izan zen onartu ditudan eskaera... [+]
Ekainean jarri du martxan Bilboko Udalak Emisio Gutxiko Eremua, irailera arte isunak jartzen hasiko ez bada ere. Neurri horrek auto zaharren sarrera mugatuko du Bilboko zabalgune burgesera astelehenetik ostiralera. Hasiera batean 2000. urtea baino lehen matrikulaturiko... [+]
Badirudi hamasei urteko semea buruhauste handirik gabe ari zaigula batxilergoaren ondotik jarraituko duen bideari buruzko gogoetak egiten. Batean, batxilergoko gai berezien hautaketari buruz hitz egiten digu, bestean, egin beharko dituen pausu administratiboei buruz, galderarik... [+]
Kapitalismoan lana salgai bat da, beraz, ohiko ekonomialarien pentsamoldea jarraituz, eskaintza eta eskariaren arteko orekak bai prezioa, bai kantitatea erregulatu beharko lituzke. Agerikoa denez, hori ez da errealitatean betetzen. Emango balitz, lan harremanak leherraraziko... [+]
Zutabe hau idazteari uko egin behar nioke, baina berandu da. Hauteskundeak izan dira Frantzian. Non dago Frantzia? Bai, hemen goian, iparraldean; baina, munduan, ez dakit oraintxe non dagoen Frantzia, noren zer den. Eta ez dakit noiztik begiratzen diodan ia soilik... [+]
Badator uda, eta horrekin batera, herri, auzo eta hirietako jai herrikoiak. Jaiak beti izan dira aldarrikapen sozial eta politikoen, auzokideen arteko harremanen eta euforia herrikoiaren aterpe. Gure kaleak hartzen dituzte, eta egun batzuez autogestioaren, desberdinen arteko... [+]