Marx, oligarkak eta errenten akordioa
Kapitala liburuan, Marxek bi lehia nagusi deskribatzen ditu: lanaren balioaz jabetzeko gatazka, kapitalaren eta lanaren artekoa; eta lehen gatazkatik erauzitako gainbalioaz jabetu eta berau irabazi bilakatzeko enpresen arteko konpetentzia. Bigarrenean, sektore bereko salmenta-prezioen lehiaz gain, ekoizpen-prozesuan enpresek elkarri salerosten dizkieten ondasun eta zerbitzuen prezioen bidez ere lehiatzen dira gainbalioaren ahalik eta zati handienaz jabetzeko. Esaterako, enpresa gutxi batzuen esku dauden merkatuetan, energetikoa kasu, enpresek oligarka gisara jokatzen dute prezioak kostuen gainetik ezarriz. Horrela, gainbalioaren eskualdaketa nabarmena gertatzen da –zerutik jausitako irabaziak–: argindarraren faktura ordaintzen duen enpresaren etekinak murrizten dira, elektrikenak puztuz.
"Enpresen artean ere irabazleak eta galtzaileak egongo dira, baina lana izango da bere osotasunean debaluatuko dena"
Marxen irakurketa hartatik 150 urte baino gehiago igaro direnean, Espainiako Bankuak 2022-2024 aldirako aurreikuspen makroekonomikoen txostena atera du. Bertan, 2023rako inflazioaren iragarpena %2koa da. Horretarako, estatu zentralean zein Europako esferetan aspalditik entzuten denaren ildotik, diote soldatak ezin direla prezioak adina hazi. Nahiz eta, Ukrainako gerra gorabehera, inflazioaren eragile nagusia energiaren prezioa izan eta ez soldatak. Bide beretik irten da Espainiako Gobernua, itxuraz 2012kotik desberdina den estrategia bat proposatuz eta errenten akordioaz hizketan: bai lanak bai enpresek sakrifizioak egin beharko dituzte aurrera atera eta ekonomia berriz ere haz dadin, klaseen arteko akordio baten bidez.
Baina itxuratik harago errealitatea bestelakoa da. Inflazio testuinguru batean soldatak ez igotzeak, berriz ere, krisitik ateratzeko soldata-debaluazio estrategia baten alde egitea dakar, lanari erauzten zaion gainbalioaren zatia hazten den bitartean. Elektrika handiek irabaziko dute gehien, ez soilik etxeetara iristen diren fakturen bidez, beste enpresetara iristen direnekin ere. Beraz, enpresa guztiek ez dituzte irabaziak handituko, enpresen artean ere irabazleak eta galtzaileak egongo dira, baina lana izango da bere osotasunean debaluatuko dena. Espainiako Gobernuak zerga jaitsierak eta kontsumorako diru-laguntzak eskaini ditu, dena defizit publikoaren kontura. Fiskalki atzerakoiak diren neurriak dira, eskema bera aldatzen ez dutenak eta arazoaren funtsari heltzen ez dietenak. Badirudi, beste behin ere, krisiaren kostuak langileriari ordainaraziko zaizkiola.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Herritarren segurtasunik ezaren kezka gero eta handiagoa da gure auzo eta hirietako elkarrizketetan, batez ere kalean bizirik dirauten Magrebeko gazteek eragindako lapurreten eta gatazken inguruan. Badirudi egoera horiek areagotu egin direla azken hilabeteetan, eta alarma eta... [+]
“18 urte pasatu dira indusketan 400 bat grafito agertu zirenetik, 16 urte froga zientifikorik gabe Lurmen indusketa eremutik kaleratu zutenetik eta 4 urte gaia argitu barik epaiketa egin zenetik eta berdintsu jarraitzen dugula esan genezake: gaia argitu nahi genuenok... [+]
Bizi garen mundu frenetiko zein zorabiagarri honetan, pixkanaka gertatzen diren gizarte-aldaketak batzuetan antzemanezinak, garrantzirik gabekoak edo hutsalak direla iruditzen zaigu. Hala ere, ez da horrela, eta jakitun izan behar dugu tentuz jokatzeko. Horren adibide, azken... [+]
Iraileko igandeetan ohitura da gure inguruetan Erniora igotzea, Zelatunen dantzan aritzea eta txorizo muturra, edo, jatea. Eguraldi txarrenaz ere ez da jenderik falta izaten. Aurten lagunak goizago abiatu eta ni berandututa, bakarrik nindoan estratan gora, beherantz zetozen... [+]
Sandra Cisnerosek idatzitako The House on Mango Street mugaldeko liburuan pertsonaia baten txakurrak bi izen ditu: bat, espainolez; bat, ingelesez. Beharbada kontu harrigarria gerta liteke lehen begiratuan, baita liburu baterako ere, baina lasaiago pentsatuz gero ohartuko gara... [+]
Goiburu hori soilik irakurri eta ezinezkoa nor den edo nor zen asmatzea, baina bazen nor!
Ángel González Olvera, Mexikon ezagutu genuen duela 11 urte bertsolariok hango inprobisatzaileekin jardunaldi batzuetara gonbidatu gintuztenean. Mendi gain batean bizi zen,... [+]
Tomas Mororen Utopia liburuko utopiarrek leitzea maite omen zuten. Hizkien bueltako hezkuntza onaren ondorioz, haurtzaroan hasi eta helduaroan ere aritzen ei ziren, inork manatu beharrik gabe, leitzen eta ikasten eta gehiago leitzen. Pentsa, aisialdia horretara emanak bizi zuten... [+]
Erdi Aroan Jaungoikoa jaun eta jabe zen bezala, garai modernotan merkatuaren eta bere lege zurrunen menpe bizi gara. Goi mailako soldata erraldoiak merkatuak zehazten omen ditu; izan ere, Iberdrola edo BBVAko CEO-en sariak beraien arloko merkatuek finkatzen omen dituzte, nahiz... [+]
La linterna de diógenes podkastean Miguel Benasayag-egeri egindako elkarrizketan pentsatzen jarraitzeko ideia anitz aurkitu ditut. Tartean, gizakiok teknologiarekin ditugun harremanen inguruan egiten dituen hausnarketak.
Elkarrizketan, alderatzen da gizakion historian... [+]
Ikasle beraren datu berberak hirugarren aldiz jasotzen nituela, esaldi hain erabili horiek baino ez zitzaizkidan etortzen gogora, adimena ere ezerezak apalduta: “Ez gara ezer”, “bizitzak ez dauka zentzurik”, “jainkoak, esaten duten bezain txintxoa... [+]
Erantzukizuna Israelgo Estatu Sionistarena da, bera baita, biztanleriaren zati handi baten, soldadu, kolono eta abarren laguntzarekin, garbiketa etnikoa eta genozidioa egiten ari dena inguruko herrialde eta herrien aurka.
Mendebaldeko estatuek ere laguntzen diete, armak... [+]
Hori esan zidan ikasle ohiak, asko kostata jarri zuen salaketa hilabeteak pasata ez aurrera ez atzera zegoela epaitegian eta, psikologoak aholkatuta, bortxaketa salaketa kendu egin zuela. Eta ni isilik, ezin asmatu zer esan oraindik ere antsietate zantzuak zituen gazteari... [+]
Ez da akaso harrotasun seinale nire aurrean dauden pertsonak pertsona izango ez balira bezala begiratzea? Bai, noski baietz. Baina nola espero dugu bestela besteak ulertzea? Ulertu, behatu, begiratu. Besteak ulertu nahi izateak, ez du jarrera harro hau eskatzen? Ni pertsona... [+]
Urtebete igaro da, diotenez. Ez dut sekula ulertu mendebaldarrok daukagun ohitura harroputz hau: nahiz eta gatazkak ia mende bateko iraunaldia izan, datak nahierara moldatzen ditugu, garrantzia nolanahi oparituz. Azkeneko sasoia ezberdina izan al da beren lurraldean preso... [+]