Ukrainako gerrak 2022ko otsailaren 24tik pasa diren aste laburretan dardarka jarri du ekonomiaren jarduera Europan eta mundu osoan. Jadanik alor guztietan urratu dizkio arrakalak COVID-19 pandemiak eragindako atzeralditik –azken ehun urteotako handienetik– berpiztu nahian zebilenari. Baina… armek kaltetua izateaz gain, ekonomia bera baldin bada gerra honetako armarik inportanteena?

Energian berezitua den Kurt Cobb iparramerikarrak Resource Insights-en idatzi du: “Hemen da III. Mundu Gerra, baina ez da guk espero genuen modukoa. Ez gaitezen deskuidatu: gerra honen gudu-zelaiak mundu osoa hartzen du eta nagusiki ekonomikoa da. Errusiak eraso dionean Ukrainari, beste potentzia handiek ez dituzte beren soldaduak eta tankeak bidali; aitzik, antolatu dute inoiz ikusi ez den bezalako gerra ekonomiko orokorra”. Zenbateraino kalteak eragin ditzake eta nork sufrituko ditu handiagoak?

Mendebaldea deitzen denak –AEB, Europar Batasuna, Australia, Japonia…– Errusiaren kontra ezarritako zigor ekonomikoak ez dira hasi 2022ko otsailean. Zortzi urte lehenago, 2014an Errusiak Ukraina inbaditu eta Krimea bereganatu zuenean ezarri zioten zigor sail handi bat Errusiako hainbat agintari, enpresa eta pertsonalitateri; errusiarrek erantzun zuten arerioetatik etorritako inportazio asko debekatuz. Wikipediak dioenez, lehen zigorrek nagusiki Errusia kaltetu zuten, agudo hondoratuz errublo errusiarra, baina Europar Batasunako herrialdeek ere sufritu zituzten galerak.

Aurtengo inbasioaren ondoren heldu zaie zaparradan errusiarrei zigor ekonomiko sail osoa. Ondasunak desjabetu dizkiote hainbat oligarka eta bestelako herritar errusiarri. Mendebaldeko herrialdeek eta haiekin bat egin dutenek beren buruei debekatu diete Errusiari saltzea gasa eta petrolioa ekoizteko teknologia oro, armadak erabili lezakeen edozein tresna elektroniko, teknologia eta abar bezala. Debekatu dute ere krediturik ematea energia konpainia horiei eta Errusiako Estatuarenak diren bankuei. Errusiako Banku Zentralari bahitu dizkiote munduan zehar hainbat dibisatan dauzkan 400.000 milioi dolarreko erreserbak. Errusia kanporatu dute munduko banku guztien arteko harremanak bideratzen dituen SIFT sistematik. Zerrenda amaiezina da.

“Errusiari gainera jaurti diote finantzetako bonba atomiko bat”, azaldu du Sergei Aleksashenko Errusiako finantza ministrorde ohiak. Lubakiaren beste aldetik, Frantziako Finantza ministro Bruno Le Mairek esan du Errusiako ekonomia “hondoratzeko punturaino bultzako” duela Europar Batasunak. BBC-ren erredakzio-buru Faisal Islamek dio neurriok ohiko zigorrak baino gehiago direla “gerra ekonomiko mota bat”, helburutzat duena Errusia atzeraldi sakon batean amiltzea, bankuak diru barik utzi eta hiper-inflakzioa eraginez.

Berrikitan Nicholas Mulder historia ekonomikoan adituak argitaratua du The Economic Weapon: the rise of sanctions as a tool of modern war (“Ekonomiaren arma: zigorren ugaritzea gerra modernoaren tresnatzat”). Mulderrek kontatzen du Lehen Mundu Gerraren ondoren hasi zirela potentzia inperialistak zigor ekonomikoak erabiltzen. AEBetako orduko lehendakari Woodrow Wilsonek zigorrez omen zioen direla “gerra baino are beldurgarriagoak. (…) Erremedio ikaragarria dira, ez dute hildako bakar bat eragiten boikota nozitzen duen herrialdetik at eta ez da nazio modernorik holako presio bati aurre egin diezaiokeenik”.

Mugimendu altermundialistaren erreferentzietakoa den ATTAC erakundearen aldizkarian Michael Roberts ekonomialariak ere idatzi du Errusiaren kontrako gerra ekonomikoaz: “Oroitarazten dizkidate Erdi Aroko setioak, hiriak nola menderatzen zituzten gosearen poderioz, ekintza militarrik gabe”. Baina mundu globalizatuan zigor ekonomikoek osatzen dute arma txit moderno bat, arma kimikoen edo bonba nuklearren gisakoa. Lortuko dute errusiarrei amore eman araztea?”.

Robertsen ustean, Errusiaren ekonomia hondoratzen ari da jada. Finantzen Nazioarteko Institutuaren kalkuluak aipatuz, aurten %15 egingo du behera “eta horrelakorik ez da Errusian ikusi 1990eko hamarkadatik, hango ekonomiak duela hogei urteko edo lehenagoko mailara egingo luke atzera”. Nazioarteko Diru Funtsak atzeraldia %10ean kalkulatu die errusiarrei. Globalizazio neoliberalaren aldeko sutsua den Eurasia Forum-ek aldarrikatu du: “AEBek eta honen aliatuek sekulako kalte ekonomikoa eragin diote Errusiari tiro bakar bat jo gabe”. Mendebaldarrok, ordea, ez genuke kanpairik jo behar goizegi: “Errusiak –dio Kurt Cobbek– bazter batean hesitua ikusten badu bere burua, pentsa lezake ez daukala beste alternatibarik arerioen kontrako gerra militarra gehiago indartzea baizik, eraso nuklearren beldurra zabalduta arerioak negoziatzera behartu eta akordio bat lortuta eta gerra ekonomikoa amaitzeko”.

Gerra honetan nabarmen Errusiari arrazoi ematen dion Moon of Alabama-k justu alderantzizko kalkulua egin du: More Sanctions On Russia Will Destroy Europe (“Errusiari zigor gehiago jartzeak Europa bera suntsituko du”). Honen ustez, Moskuren kontraeraso ekonomikoa abian jarri da munduari saltzen dizkion petrolio, gas, gari, potasa, titanio, aluminio, paladio, neon eta abarrak errublotan kobratzeko erabakiarekin. “Hemendik aurrera, AEBk eta Europar Batasunak kontsumitzen duten energia guztia askoz garestiago pagatu beharko dute eta haien ekonomiak atzeraldian sartuko dira. (…) Joe Bidenek Europari eskatzen dio suizidatu dadin, AEBko industria babesteko. (…) Neurri horiekin eta AEBk eta EBk Errusiari ezarritako zigorrek Europan bertan eragindako hondamendiekin, beren ekonomien egoerak ekarriko ditu erregimen aldaketak Europako zenbait herrialdetan”.

Ukrainako gerra bera batetik, eta bestetik, zigor eta kontra-zigorren dinamika… zer gertatu behar zaio Europari? McKinsey aholkularitzako multinazionalak bi hipotesi landu ditu. Onenean, gerra arin amaituz gero eta zigorrak ez badira zabaltzen Errusiaren energia esportazioetara, Europaren Barne Produktu Gordina aurten %0,0 geratuko litzateke, 2023an %2,1 igo eta 2024an %4,8 handitzeko. Baina gerra luzatuko balitz, Europan errefuxiatu krisia areagotuz eta Errusiari are zigor gehiago ezarrita, orduan atzeraldian geundeke, bai 2022 eta bai 2023an ere.

Gerrak berak jada eguneroko ogia eskuratzeko arazo handiak eragin dizkie herritarrei munduko bazter askotan, Ukraina eta Errusia izaki oinarrizko zenbait elikagairen ekoizle handienetakoak. Alor horretan ondorioak are okerragotuko dira datozen hilabeteetan, Errusia delako ongarri kimikoetan potentzia nagusietakoa: berak ekoizten du munduak kontsumitzen duen amonioaren %23, urearen %14, potasioaren %21… Euskal Herriko laborariek ere igarri behar diote.

Eguneroko otorduak garestituko zaizkie herritarrei epe laburrean, baina Mendebaldeak Errusiari antolatu dion gerra ekonomikoak askoz aldaketa sakonagoa ere badakar geopolitika mailan. Financial Times-en Martin Wolf ekonomialari liberalak esan du: “Gerra, hornidura arazo larriak eta inflazio altua elkarrekin batera gertatzeak desestabilizazioa dakar, munduak 1970eko hamarkadan ikasi zuenez. (…) Epe luzean ziurrenik bi bloke antolatuko dira elkarren arteko arrakala handi batekin, globalizazioan atzekoz aurre egingo dugu azkar eta enpresen interesak sakrifikatuko zaizkio geopolitikari”. Hona Europa, AEBen eta Errusiaren lehia geopolitikan katramilatuta.