Vladimir Putinek Ukrainaren aurka abiatutako “operazio militar bereziaren” hasiera gisa pasako da historiara 2022ko otsailaren 24a. Ez zaitezte beldurtu, autokrata errusiarraren eufemismo berbera erabili dut momentuotan altzairuzko oihal berriaren alde batean eta bestean libratzen ari den guda komunikatiboa oso ondo adierazten duen adibidea delako.
Ez naiz ni izango gerra berri honen inplikazioak klabe geopolitiko eta ekonomikoan aztertuko dituena, horretarako badaude egiazko adituak eta pandemiaren beherakadarekin gairik gabe geratzen ari ziren iritziemale-orojakile korroa. Errelatoagatik eta iritzi publikoaren kontrolagatik gauzatzen ari den bataila da esanguratsuena iruditzen zaidana.

Europako Batasunak (EB) Errusiaren aurkako neurri eta zigor paketea iragarri zuen, eta horien artean zegoen Russia Today eta Sputnik hedabideen emisioen debekua Europan, baita beren sare sozialetako eta hedapen plataformetako kontu printzipalen blokeoa ere. Maila komunitarioan aurrekaririk ez duen erabakia da, eta zuzen egiten dio eraso informatzeko eskubideari eta adierazpen askatasun eskubideari, propio egindako hedabideen zentsurari atea irekiz.

Egun batzuk beranduago, Josep Borrell EBko Atzerri Gaietarako goi ordezkariak Bruselatik iragarri zuen desinformazio kanpainetan inplikaturik zeuden aktoreak zigortzeko marko batean lanean ari zela. “Demokrazia informazioa erregaitzat duen sistema da”, zioen. Eta nik galdetzen dudana da: nork erabakiko du zer den egia eta zer gezurra?

Moskutik iristen diren berriek ere ez dakarte baikortasunerako gonbitik. Mundu osoko hedabide nagusietako kazetariek herrialdea utzi dute Putinek lege berri bat sinatu ostean, zeinak hamabost urte arteko espetxe zigorrak ezartzen dituen “albiste faltsuak” zabaltzeagatik. Era berean, hedabide independenteak blokatuak izan dira, baita Facebook, Instagram eta Twitter bezalako sare sozialak ere.

Panorama samingarri horri gehitu behar zaio lekuan bertan lanean ari diren kazetarien hilketa, Brent Renaud estatubatuarrarena kasu; 2014an Donbasseko gerra hasi zenetik hildako gutxienez hamar kazetarien zerrenda tragikoa handiagotu du Renaudek. Nola ez, nire egiten ditut Hibai Arbide erreportariaren hitzak: “Kazetarien heriotzak ez dira gainontzekoenak baino garrantzitsuagoak, baina kamerarik gabe gerrak okerragoak dira mundu guztiarentzat”.

Preseski horregatik, jasanezina da ogibideko zati handi baten isiltasuna Polonian Pablo González atxilotu ondoren. González kazetaria da, eta inolako frogarik aurkeztu gabe leporatu dioten arren “espioitza”, inkomunikaturik dago espetxean, Espainiako Gobernuaren gelditasunaren aurrean –“kolaborazioarekin” ez esateagatik–.

Bien bitartean, hedabideek “korrespontsal” edo “ordezkari berezi” gisa aurkezten dituzte hamarnaka freelance kazetari, baina beren kabuz egin behar diete aurre estaldura gastuei, lau txakur txikiren truke bizia arriskatuz. Profesional zintzoak enkargurik gabeko axolagabe artean, zeintzuk gatazka eremu batera bidaiatzen duten beharrezko jakintzarik eta ezer berriren ekarpena egiteko aukerarik gabe, kaltetutako biztanleriaren baliabide urriak xahutzen dituzten bitartean sare sozialetako like eskukada baten truke.

Usteltasun horrek guztiak Arthur Ponsonby politikari ingelesaren esaldi ezaguna berresten du: “Gerra deklaratzen denean, egia da lehenbiziko biktima”. Eta hortxe gaude batzuk, zentsura kritikatzen, iturri guztiak irakurri eta sinesgarritasuna nori eman geure kabuz erabaki nahi dugula defendatzen.