Adosturiko testua ez dute publiko egin oraindik, baina negoziaturikoa azaldu dute batzuek eta besteek. Apirilaren 7an egingo dute behin betiko bozketa, Eusko Legebiltzarrean.

Euskararen lekua

Erreportaje honetan aurreratu genuenez, euskara izan da gatazka iturri nagusietako bat hezkuntza hitzarmenean, batez ere hitzarmenaren hasierako testuak euskarari ematen zion zentraltasuna urardotu nahi zuelako PSEk, eta egungo hiru hezkuntza ereduak mantendu nahi dituelako (A, B eta D ereduak); aldiz, EH Bilduk eta Elkarrekin Podemos-IUk hizkuntza eredu bakarra eskatu dute ikastetxe guztientzat.

Gai honen bueltan, hitzarmenaren bozketa egunean bertan EH Bilduk eta PSEk izan dute ika-mikarik handiena, eta Jokin Bildarratz Hezkuntza sailburua bera ikusi dugu tira-bira honen erdian Legebiltzarrean lur hartzen, Madrildik zuzenean. Kontuak kontu, ez dirudi zirriborroko testua asko aldatu denik: ikasleek derrigorrezko hezkuntza bukatzean euskaraz eta gaztelaniaz B2 maila izan behar dutela esaten da, eta hirugarren hizkuntza batean B1 maila. Hori lortzeko, euskara ardatz duen sistema eleanitza eskatzen da ikastetxeen hizkuntza proiektu gisa, eta hizkuntza proiektu malgua dela azpimarratzen da, bertako errealitate soziolinguistikoaren araberakoa. PSEk esan du hiru hizkuntza ereduen inguruan ez duela ezer esaten adosturiko testuak –Euskalgintzaren Kontseiluak eta beste hainbat eragilek eskatua zuten testuak espreski jaso zezala hiru ereduen eskema gainditzen dela–. Beraz, zirriborroa irakurrita egiten genuen galdera berak segitzen du gure buruan: legeak zehaztuko al du “euskara ardatz duen eredua” izateak zer esan nahi duen, adibidez proportzioan zenbat ikastordu izan beharko diren euskaraz?

Itunpeko ikastetxeei, betebehar gehiago

Legeak bere baitan itunpeko ikastetxeak hartuko dituela eta %100eko finantzazio publikoa lortzeko aukera izango dutela ez zegoen zalantzan, azaldu genuenez: Euskal Hezkuntza Zerbitzua deiturikoan parte hartzen duen ikastetxe orok jasoko du %100eko finantzazio publikoa. Zirriborroan, Euskal Hezkuntza Zerbitzuaren parte izateko –eta beraz diru publikoz finantzatua izateko– betebehar bakarra jasotzen zen: ikasleen segregazioari aurre egiteko konpromisoa. Testu berrituan, beste betebehar batzuk ere eskatuko zaizkio ikastetxeari: adibidez, sexuaren arabera ikasleak segregatzen dituzten ikastetxeek ez dute parte hartuko; laikotasuna ere betebehar bat izango da –Espainiako Gobernuaren LOMLOEk ezartzen duen erlijio kopuru minimoa izango da ikastetxeek erlijio ikasgaiari eskaini diezaioketen maximoa–; itunpeko ikastetxeek langileen kontratazio prozesu garden eta demokratikoak garatu beharko dituzte; irabazi asmorik ez dutela frogatu beharko dute; eta kuotarik ezingo diete kobratu gurasoei. Irizpide hauek modu progresiboan bete beharko dituzte ikastetxeek.

Eskola publikoaren papera

Hezkuntza hitzarmenaren zirriborroak argia ikusi zuenetik, jasotako kritikek bereziki salatu dute itunpekoen finantzazioaz hitz egiten zen bitartean, sare publikoko ikastetxeak bazter uzten zituela, horien baldintzak hobetzeko nahikoa neurri hartzen ez zirela iritzita. Bigarren testu honetan, sare publikoaren rola indartzeko konpromisoak jaso dituzte alderdiek, eta sare publikoa sistemaren ardatz dela ere nabarmendu dute, gutxienez hitzez. Eskola publikoarentzat propio egindako plan estrategiko bat onartu dute –bere lorpentzat jo du plan hau Elkarrekin Podemos-IUk–, egungo plantillak sendotzeko, irakasleen egonkortasuna hobetzeko eta azpiegiturak berritzeko, besteak beste. Ikastetxe publikoen autonomia garatuko duen arau-esparrua sustatzea eta ikastetxe publikoek irakasleen plazak zehaztu ahal izateko mekanismoak jartzea ere aurreikusten du hitzarmenak.

Ikastetxeak publifikatzeko araudia ere garatuko da, baina publifikazio prozesurik ez da zabalduko, Elkarrekin Podemos-IUk hasieran proposatu bezala. Itunpekoak progresiboki sare publikoko ikastetxe bihurtzeko proposamena zuen mahai gainean alderdiak, eta helburu zehatzak ere eraman zituen negoziaketetara, baina puntua ez da aurrera atera.

Segregazioa gainditzeko neurriak

Arrazoi sozio-ekonomikoengatik ikastetxeen artean ikasleek jasaten duten segregazioa gainditzea helburu zuen hitzarmenaren hasierako testuak, baina ez zuen neurri zehatzik jasotzen, eta hori ere salatu zuten eragileek. Bigarren testu honetan, neurriak ageri dira, tartean matrikulazio prozesuan esku hartzeko udal-bulegoak gaitzea, berandu hasten diren ikasleen eskolaratzean eragitea –eskolaratze orekatua irizpide hartuta–, ikasleen onarpenari buruzko araudia eguneratzea ikasle zaurgarrientzako plazak gordez, eta Hezkuntza Konplexutasunaren Indizea arautzea, besteak beste. Dena den, berriz errepikatuko dugu: neurriak neurri, borondatea funsezkoa izango da, benetako borondatea politikariengan, aniztasunari ateak zabaltzeko benetako borondatea ikastetxeetan, eta ikuspegi indibidualista batetik harago ikuspegi kolektiboa izango duten gurasoen borondatea, matrikulazio prozesuak gaur gaurkoz familien hautua lehenesten baitu.

Azkenik, deszentralizazioari eta kogobernantzari ere garrantzia eman dio hitzarmenak, aipaturiko erreportajean kontatu genuenez.