Jendartea “birbaserritartu” behar dela diozu. Landatik hirirako migrazioak eragin zirenean (nahita), landa hustea zen helburua?

Ez, ez dut uste helburua hori zenik, eredu desarrollista ezartzea baizik. Eta horrek hiria jarri zuen erdigunean. Aldi berean, baserrian geratu nahi zutenak eredu horrekin bat egin behar zuten: moderno bilakatu, inbertsioak egin, Merkatuak –letra larriz – begira zintzan. Gainera, garai batean, nekazari-giroa analfabetismoarekin lotu zen, eta abar. Helburua ez zen landa-eremua uztea, baina hustu egin zen. Ondorioz, laborari-laborariak oso gutxi dira Europan.

Eta zer da “laborari-laborari” bat?

Kar kar, tesia egiteko moduko gaia da hori; izan ere, egin dira horri buruzko tesiak. Laburtzearren, esango dut eskala txikiko laborantza dela, oraindik ere lurrarekiko harremana duena, lurrarekiko dugun mendekotasunaz jabetzen dena eta hura zaintzen duena. Hori da oinarria, nire ustez.

Eta balio jakin batzuk?

Bai, baina uste dut horren esanahia finkatu beharko dela berriz. Izan ere, gaur egun nostalgiaren ikuspegitik hitz egiten da landa-eremuaz, ez etorkizunari begira. Eta, bizimodu tradizionalari dagokionez, gauza asko birpentsatu beharko lirateke; patriarkatuak, esaterako, presentzia handia izan du nekazaritzan. Eredua baliagarria izateko, justizia soziala behar da. Nik, jendartea birbaserritartzeaz hitz egiten dudanean, landa-eremua birpopulatzeari kontrajartzen diot.

Alegia?

Orain birpopulatzeaz hitz egiten da, nola edo hala bete beharreko zerbait hutsa balitz bezala. Eta nork elikatuko gaitu? Ez dut uste landa-eremura joaten diren guztiek aitzurrari heldu behar diotenik, baina jabetu behar dute nekazaritzarik gabe ez dagoela landa-eremurik. Haiek gabe, elikagairik ez. Produktu jangarriak edukiko ditugu beharbada, horixe saltzen baitigute banatzaile handiek. Benetako elikagairik ez, ordea.

Ez dira gauza bera, hortaz...

Ez. Produktu jangarriak kaltegabeak direla esaten digute, legezkoa dela supermerkatuetako apaletan egotea. Tira, ba. Baina elikagaiek elikatu egin behar dute. Etxeak produktu jangarriz beteta izatea normalizatu dugu; izan ere, orain super-elikagaiak balira bezala saltzen dizkigute elikagai arruntak besterik ez direnak. Eta kobratu ere, halatsu kobratzen dizkigute.

Agroekologiaren eredua mundu honetan gabiltzan milaka milioiak elikatzeko gai ez dela diote askok.

Munduan ez daukagu arazorik elikagai-produkzioari dagokionez, behar dugunaren %150 ekoizten dugu eta. Kontua da zer elikadura-eredu nahi dugun, benetako premiak erdigunean jarrita. Baina posible, izan, bada; gaur egun, oraindik, munduko elikagaien %70 nekazari txikiek ekoizten dute. Gainerako %30etik, %24 besterik ez da baliatzen jendeak jateko.

Eta bestea?

Pentsuetarako, bioerregaietarako... Egia esanda, maila globalean ez gaude enpresa-kate handien hain menpe. Baina hemen, Europan, buru-belarri sartuta gaude eredu horretan.

Hitz egin dezagun goseaz. Hitzak Afrikako irudi latzak ekarri ohi dizkigu gogora. Arazoak arazo, Europan ez ei dago gosez hiltzerik...

Hara, hemen gauza harrigarri bat gertatu da: orain dela urte gutxi arte, elikagai-bankuek beste kontinenteetarako egiten zituzten bilketak, eta orain, berriz, honako. Eta zeharo normalizatu dugu.

Hartara, nola definitzen da gosea? Neur daiteke?

Elikadura-segurtasuna definituta dago: kilokaloria-kopuru jakin bat eskura izatea. Hortik behera, ustez, gosea duzu.Baina aspalditik hitz egiten da, goseaz beste, elikadura txarraz. Izan ere, globalizazioaren ondorioz, herrialde askotan, pertsona batzuk gose izatetik txarto elikatuta egotera igaro dira, eredu kapitalista sartu baitzitzaien, periferiako auzoetara McDonaldsak eta janari merkea eramanez. Beharbada orain jende gutxiago dago gosez, baina gehiago daude txarto elikatuta, eta horren ondorioz gaixotuta.

Zer jaten dute txarto jaten dutenek?

Oro har, arin prestatzekoak, denboraren diktaduraren menpe baikaude denok. Eta zehazkiago, ¿Qué comen las que malcomen? landu genuenean, periferietako baztertuekin hitz egitean, ikusezinak direla esaten ziguten, soberakinak heltzen zaizkiela. Elikagai-bankuetan, esaterako, nutrizioari dagokionez, hutsaren hurrengoa dago: jaki freskorik ez, azukrea barra-barra... Bestalde, zenbat eta baliabide gutxiago, janari ultraprozesatu gehiago, azkarrago prestatzen baitira, eta elkarren eskutik ibili ohi dira elikadura-pobrezia eta energia-pobrezia. Sabela bete daiteke, bai, baina hori ez da benetan elikatzea. Ez da aintzat hartzen mundu guztiak elikatuta egoteko duen eskubidea.