Itxaropenak beldurrari irabazi dio Txilen
Gabriel Boric-ek, Apruebo Dignidad koalizioko hautagaiak (besteak beste, Frente Amplio eta Alderdi Komunista), hauteskunde presidentzialak irabazi ditu Txilen. 2021eko hauteskundeetan Latinoamerikako olatu ezkertiarrera batu dira Peru, Honduras eta Txile, hirurak Limako Taldeko fundatzaileak, AEBen herrialde menpekoenen aliantza Amerikan.
2022an Limako Taldea erabat hondoratuta buka dezake Kolonbiako eta Brasileko hauteskunde presidentzialetan ezkerra boterera iristen bada. Bi hauek izan dira Latinoamerikako herrialde handien artean olatu aurrerakoi berriari ihes egiteko modua izan duten bakarrak. Gustavo Petrok Kolonbian eta Lulak Brasilen garaipena lortzen badute, Latinoamerikako mapa gorria izango da herrialde txiki bakan batzuetan izan ezik.
Aurreko olatuan bezala, berriak tokiko ezkerreko adierazpen propio ezberdinak ditu; baina denek ostertz moduan jartzen dute soberania indartzea, konbergentzia soziala sustatzea eta Latinoamerikako elkarlan esparrua bultzatzea. Halere, desberdintasun handiak daude orain hogei urte garatzen hasi zen olatu aurrerakoiarekin: nazioarteko testuinguru ekonomikoa txarra da eta lehenengo olatuan ezkerra nagusitu zen herrialdeetan eskuinek ziklo progresista desprestigiatu eta etorkizunean beste bat errepikatzeko oztopo diren aingura ugari jarri dituzte.
Esperientzia berrien artean aldiz ilusioa da nagusi, frustrazioa oraindik agertu ez delako. Gainera, herrialde hauetan neoliberalismoaren hegemonia ia erabatekoa denez, indar aurrerakoien artean adostasun zabala dago eskubide zibilen defentsan eta politika sozioekonomikoetan eman beharreko lehenengo pausoetan. Oinarrizko neurri askok gehiengoaren bizi baldintzak hobetuko ditu pitzadura garrantzitsurik sortu gabe aliantza progresistetan.
"Politika autoritarioak eta neoliberalak atzean uzteko joko-arau berriak behar dira eta, zalantzarik gabe, Boric da prozesu konstituziogilea lagunduko duen presidentea"
Honen adibidea da Txile; hauteskunde presidentzialean ez zegoen jokoan erregimenaren eredua aldatzea, aukera hori 2019ko mobilizazio masiboek ireki zuten Pinocheten garaiko konstituzioa aldatzeko konbentzio konstituziogilea lortuz. Politika autoritarioak eta neoliberalak atzean uzteko joko-arau berriak behar dira eta, zalantzarik gabe, Boric da prozesu konstituziogilea lagunduko duen presidentea. José Antoniko Kast-ek irabazi balu, prozesu guztia arriskuan zegokeen eta egungo politika neoliberal eta autoritarioetan sakonduko zukeen. Azken hau saihestea eta prozesu konstituziogilea berrindartzea, herrialdeak behar dituen aldaketa sakonak egiteko aukerak eta baldintzak sortzea da.
Ez da lan erraza izango, Txileko eskuineko gobernuak bi urte daramatza prozesu konstituziogilea desprestigiatzen. Denbora honetan ezkerreko indarrek gai sinbolikoetan jarri dute indarra, ez da aurrerapen garrantzitsurik izan gehiengoaren bizi-baldintzen hobekuntzan. Adibidez, berriki parlamentuak abortuaren lege-proiektua bertan behera utzi du.
Txilen, Latinoamerika osoan gertatzen den bezala, oligarkia ekonomikoak basatiak dira beren pribilegioen defentsan. Horri erantsi behar zaio parlamentua oso zatituta dagoela, Boricek ez du gehiengoa izango, nahiz eta ezkerreko hautagaiak bigarren itzulira begira programaren elementu batzuk moderatu behar izan zituen babes-plataforma zabalagoa sortzeko. Halere, indar aurrerakoiek eta presidenteak badute non gotortu: Konbentzio Konstituziogilean sektore ezkertiar eta subalternoen gehiengoa sendoa da. Hamarkadetan neoliberalismoaren adibide arrakastatsu gisa erabili duten Txilen gauzak sakonki aldatzen badira, gauzak gehiengoen mesedetan edonon alda daitezkeela erakutsiko da.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Azaroaren 25ean, Indarkeria Matxistaren Aurkako Nazioarteko Egunean, Steilas sindikatuko Idazkaritza Feministak kartel bat argitaratu du: Gure gorputza gudu zelai bat da du leloa, eta Hego Euskal Herriko ikastetxe guztiek jaso dute. Gatazka armatuetan emakumeek eta adingabeek... [+]
Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]
Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]
Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]
Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]
Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.
Gobernuak aurkeztu... [+]
Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]
Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]
Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]
Pandemiaren iragarpenetik Valentziako tragediarainoko errepasoa egin eta ondorioztatu dut gezurra eta forupea suhesi gisa dituen kudeaketa instituzional negargarria klase gobernariaren konstantea dela.
Ez dugu gobernari ordezko baliogarririk sistema pendular hau aldatzen ez... [+]
Azaroaren 19a komunaren munduko eguna da. Gaur oraindik ere, XXI. mendean, langile askok, hemen, Euskal Herrian bertan, ez daukate haien lanaldietan komuna erabiltzeko eskubidea. Horren adibide dira garraioko langile asko.
Komunak osasun publikoaren giltzarria dira, eta... [+]
“Ibiliz ikasten da ibiltzen, eta kantuan kantatzen”. Horixe izan da aste honetako ikasgaietako bat C2ko taldeetan. Helburua ez zen abesten edo oinez ikastea, gerundioa behar bezala erabiltzea baizik. Zer pentsatua eman dit jarduerak, eta irakasten nola ikasten dugun... [+]
Adimen artifiziala gizakion eremu asko ordezkatzen ari dela badakigu: erosotasuna, abiadura, efizientzia... Mundu kapitalista honen abiadura beharretan, gizakion ahalegina oztopo dela sinetsarazi digute. Gure, klase xumeen, egiteko eta sortzeko aukerak murrizteko erasoak leku... [+]
Azken asteotan, arkitekturan dihardugunontzat ez da posible izan Valentziako klima gertaera gure lan hizketaldira ez ekartzea. Uraren ibilbidea eraikinen estalkietan, estolderietan, plazetan eta parkeetan pentsatu eta diseinatu behar ditugulako. Ongi dakigu giza eskalako ur... [+]
Autoestimuak batzuetan gauza intimoa dirudi. Baina autoestimuak zerikusia baldin badu norberak bere buruaz duen irudiarekin, norbere buruari ematen zaion balioarekin, zerikusia izango dute hartu ditzakeen erabakiek ere. Zer balio du erabakirik hartu ezin duen norbaitek? Eta... [+]