Gosea, birsorkuntzaren hazia

Argazkia: TheOtherKev / Pixabay

2021eko irailaren 30ean - 08:30
Azken eguneraketa: 10:32

Iraileko edo urriko ilunabarra da eta bidaia arriskutsu bat egitera abiatu da txantxangorria Bretainiako Bresteko portutik: mila metro aldera hegaldatuz, orduan 45 kilometro inguru eginez, eta, ezer txarrik ez bada, goizean goiz Berriatuko Asterrikan izango da, leher eginda. Indar-hustuta lehen lana gosaria aurkitzea izango du. Pagotxa ederra topatuko du; izan ere, urte sasoi horretan zuhaitz, arbola eta zuhaixka ugari fruitua heltzeko bidean da: intsusa (Sambucus nigra), laharra (Rubus fruticosus), elorri beltza (Prunus spinosa), elorri zuriak (Crataegus spp.), gorostia (Ilex aquifolium), andura (Sambucus ebulus), zumalakarra (Frangula alnus), karraskila (Rhamnus alaternus), basaerramua (Euonymus europaeus), endalarra (Smilax aspera), hagina (Taxus baccata), otsalizarra (Sorbus aucuparia), hostazuria (Sorbus aria), maspila (Sorbus torminalis), gurbeondoa (Sorbus domestica), maaltza (Pyrus communis), sagarmina (Malus sylvestris) eta abar. Txantxangorriak ia edozein fruitu jango du. Horien gehienen hazia ere jan, eta fruitua hazi zuen landaretik urrun zirinetan bilduta lurrari emango dio hazi hori. Arbola, zuhaitz eta zuhaixka berriak sortzen lagunduko du, bere ondorengoek udazkeneroko bidaia egiten dutenean gosari gozoa erraz eta oparo aurki dezaten. Txantxangorria neguko hotzenean etxe inguruan ikusten dudanean poztu egiten naiz. Etengabe lanean ari da, urrutira gabeko basoak eta eskaiak sortzen eta birsortzen, bioaniztasuna anizten. Naturaren birsorkuntzaren errotarritzar horretatik kontzienteki aldendu den espezie bakarra geurea da.

Birsorkuntza horretan hazia da landare gehienen sasoi gorena. Haziak biziko ditu landareak amestu dituen bidaia, joan-etorri eta harat-honatak. Eta hazia nolako joanaldia halako. Masusta barruko haziak txantxangorriaren hegaldia egingo du, baina koko (Cocos nucifera) batek inolako presarik gabe lasai asko igaroko ditu itsasoak eta itsasoak, gurutzontzia balitz bezala. Txikoria-belarraren (Taraxacum officinale) haziak ufadatxo txikiena baliatuko du hegazkinik gabe haizearen magalera igo eta paraxutisten eran han edo hemen jaisteko. Lapa-belarraren (Arctium lappa) haziak belkroaren kakoekin ardiaren ilajeari helduko dio, eta, hura larretoki ttikienean bueltaka badabil ere, erori aurreko egunetako bidaldia izugarria irudituko zaio, hazia kakoz janztea erabaki eta lortu zuten bere amonen amonek amestu zuten erakoa.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
Apirila, zikloaren hasiera

Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]


2025-03-31 | Jakoba Errekondo
Ohea berotzearen teknika

Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.


2025-03-31 | Garazi Zabaleta
Errekauek
“Errekauek” eta “enkarguk” etxean jasotzeko proiektua Azpeitian eta Azkoitian

Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]


2025-03-31 | Nagore Zaldua
Udaberrian sakura loreak eta itsas-tomateak

Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.


Borrokak balio du: Israel Premier Tech, ez aurten, ez inoiz

Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]


Samariar baltsamoa

Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]


2025-03-24 | Jakoba Errekondo
Ilargiko borda, lurra eta ilintia

Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]


2025-03-24 | Garazi Zabaleta
Koloreko
Landareetatik eratorritako ile-koloratzaile natural eta ekologikoak

Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]


2025-03-24 | Irati Diez Virto
Lamia oinak bueltan dira

Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]


Zuhaitz landaketa: mozketa masiboak egin ahal izateko jukutria “berdea”

Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]


2025-03-19 | Elhuyar
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko liken eta goroldioetan

Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]


2025-03-17 | Garazi Zabaleta
Giberri gazta
“Gaztetatik ditugu ahuntzak, honetatik bizitzeko apustua egin nahi dugu orain”

Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]


Kutixi edo mokadu, guztion ahotarako

Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.


2025-03-17 | Jakoba Errekondo
Magnolian kakalardoa polen-mamitan

Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.


2025-03-10 | ARGIA
Badator Bizi Baratzea Orria, ARGIAren aldizkari berri eta berezia

Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]


Eguneraketa berriak daude