Aza jendeak osasuna dakar. Gure osasuna zaintzen dute: azken ikerketa itxaropentsuen arabera, gero eta froga ziur gehiago dago; aliatu onenetakoak ditugu minbizi desberdinei aurrea hartzeko. Antza denez, osagai duten glukosinatoari zor zaio ahalmen hori.
Azatarrak Brassicaceae familia zabalekoak dira; 4.000 espezietik gora biltzen ditu. Besteak beste: aza (Brassica oleracea var. capitata), aza kizkurra (Brassica oleracea var. sabauda), errefau-aza (Brassica oleracea var. gongylodes), azalorea eta romaneskoa (Brassica oleracea var. botrytis), brokolia (Brassica oleracea var. italica), aza gorria (Brassica oleracea var. capitata f. rubra), brusela aza (Brassica oleracea var. gemmifera), zuhain aza edo bazka-aza (Brassica oleracea var. viridis), kalea (Brassica oleracea var. sabellica), ziapeak (Sinapis alba, Brassica juncea, Brassica nigra), errukula (Diplotaxis tenuifolia), errefaua (Raphanus sativus), daikon arbi zuria (Raphanus sativus var. longipinnatus), ur berroa edo krexua (Nasturtium officinale), errefau mina (Armoracia rusticana), wasabia (Eutrema japonicum) eta abar.
Neguko egun-argi laburrak tristetzen zaitu? Aza jendearekin negua gozatu eta zeure burua zaindu nahi baduzu, azkar ibili, landatzeko azken muturra iritsi da. Gainontzean besteen azetatik jan beharko duzu. Tristura kendu nahi duenarentzat, hor dago nonahi eta noiznahi banana (Musa spp.); dopamina omen du, nerbio sistema zentralaren kitzikatzailea.
Itxuraz tristura gauza zabaldua da. Ez gaitu soilik gu igurzten. Piperrak (Capsicum annuum) ere sufritzen du. Gajoa! Piperraren tristura esaten zaio gero eta hedatuagoa den gaitz bati.
Onddo batek goibeltzen du piperra: Phytophtora capsici. Genero horretako onddoak lurrean daude, eta era guztietako landareei erasotzen diete. Capsici abizeneko horrek piperrak ditu helburu. Lurretik sartuko zaio piper landareari bere hilabete batzuetako bizitzan edozein unetan: mintegian, landatu berritan edo fruituz mukuru denean. Sustrai txikietatik edo lur azalean sustraiak eta enborra elkartzen diren toki horretantxetik sartzen da. Enborrean orbain beltzak azaldu daitezke, baina sintoma nabarmenena landarea bere osotasunean ihartzea da, tartean horitu ere egin gabe. Onddoaren erasoak eta landarearen itunaldiak bi iturri izan ohi dituzte maizenik: urasetutako lur itoa edo ongarriketa desorekatua. Itoak onddo urzaleen aldeko giroa sortzen du. Ongarriketan hazkundea sustatu baina kimu ahulagoak ekartzen dituen nitrogeno gaindosia badago, landarearen ehun mengel eta samurragoetan onddoa aise txertatuko da. Eta akabo landarea, ez dago zer eginik, ez dago ez tratamenturik. Piperzaleak landarea triste eta burumakur ikusten duenean, ur falta izango duela pentsatu, eta are eta gehiago ureztatzen du, arazoa okertuz. Piper landare tristea ikusiz gero, ipurditik atera eta bertan erre.
Han eta hemen piperraren depresioari aurrea hartzeko saioak egiten ari dira eta brokolia jotzen dute irtenbide egoki. Udaberrian piperra jarri behar den tokian aurreko udazken-neguan brokolia eta neurri apalago batean azalorea edo aza jarrita tristura gutxiago izaten dutela ondorioztatu dute. Itxuraz, onddoa atzeratzen duten gaiak askatuz lurra “biofumigatzen” dute. Piperrak tristuraren aurkako laguna du brokolia.
Brokoliak gure minbizia atzeratu bai, baina hain zabaldua somatzen den tristura?
Gipuzkoako sorrera prozesuari buruzko bere doktore tesia aitzindaria izan zen, lurralde historikoen bilakaera ulertzeko. Deustuko Unibertsitateko irakaslea, historialari askorentzat eredu izan da bere lan egiteko eta irakasteko modua. Igande honetan hil da Elena Barrena Osoro... [+]
Gernikako "gazte langileen interes eta beharrei" erantzungo dien proiektu bat martxan jarriko duela adierazi du Egurre Gazte Asanbladak. Eraikina duela hamar urte itxi zuten, eta salatu dute Gernikako Udalak hiru legegintzaldi daramatzala esanez liburutegi bat jarriko... [+]
89 urterekin hil da, Liman, eta idazle perutarraren seme-alabek eman dute haren heriotzaren berri. Gaztelaniazko literaturaren egilerik ospetsuenetakoa izan zen, eta 1960ko eta 1970eko hamarkadetan Latinoamerikan literaturak izan zuen loraldian paper garrantzitsua jokatu zuen... [+]
Euskal Herriko Kontseilu Sozialistak (EHKS) antolatuta, egun osoko jardunaldia egin dute igandean, Bilboko Campos Eliseos antzokian. Hainbat hitzaldik osatu dute egitaraua, eta jardnualdia amaitzeko Bigarrenez Aresti etorkizunaren aurrean antzezlana estreinatu dute.
Bozen lehen itzulian pare-parean geratu ostean, inkesta gehienek aurreikusten zutena baino tarte handiagoa atera dio egungo presidenteak Luisa González hautagai correistari. Oposizioak "iruzurra" salatu eta botoak berriz zenbatzea eskatu du.
Gure amak beti esaten du: “Ez dut sekula ulertu zergatik gertatu zen Lehen Mundu Gerra”. Ez dio batere zentzurik harrapatzen. Ez du ulertzen zergatik inplikatu ziren Europako potentzia zaharrak halako basakeria batean eta ez zaio buruan sartzen nola konbentzitu... [+]
Adierazpen askatasuna aldarrikatzeko eta "eskuin erreakzionarioaren ofentsibari aurre egiteko" batuko dira. Egun horretarako Euskal Preso Politikoen alde antolatua zuten hitzaldia eta ekitaldia salatu du UPNk, eta hura zelatatzeko agindu du Espainiako Audientzia... [+]
Maki gerrillari antifrankistek Euskal Herrian ez zuten presentzia bereziki nabarmena izan, baina batzuk pasatu ziren, baita erregimenaren errepresio bortitza pairatu ere. Guardia Zibilak hiru hil zituen Ibaetan 1947an eta bat Zubietan 1948an, ahaztuta badaude ere.
Ekimenak bakea eta justizia soziala sustatzeko proiektuak finantzatzea du helburu. Sustatzaile diren gizarte mugimenduek mezu argi bat bidali diete gobernuei eta armagintza industriari: "Ez dugu gerraren konplize izan nahi".
"Eskatu txanda eta egingo dugu bat zurekin", esan dio estudioetatik ari den esatari prestu eta animatuak Bilboko kaleetan dabilen berriemaile gazteari. Aurkezlea entzuleei zuzendu zaie segituan. "Bien bitartean, Iruñera goaz...". Han zabaldu dute linea... [+]
Hainbat lorpen kolektiboan soilik egin daitezkeela esaten denean, lerro artean joan ohi da behin kolektiboan pentsatu, gogoetatu eta eztabaidatu ondotik heldu ohi direla, heltzekotan. Baina zerbait lortzeko, ezinbestekoa da pentsatzen jartzea. Ez baitira gauzak besterik gabe... [+]
Urtearen hasieran, Zedarriak taldeak "defentsaren" industriari buruzko "eztabaida irekitzearen" alde egin zuen publikoki (baita nuklearrari buruz ere), eta Eusko Jaurlaritzak berehala egin du bat horrekin. Lehenik, Mikel Torres lehendakariorde eta Ekonomia... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]
