“Etxera bueltatu nahi dut, hemen gauden guztiek bezala”
Eugenio Barrutiabengoa Arbe arrasatearra 1978an errefuxiatu zen Ipar Euskal Herrian. Komando Autonomo Antikapitalistetako militantea 1981ean atxilotu zuten lehenbizikoz, eta asignazioa apurtu ostean Baionan bigarrengoz, 1984an. Venezuelara deportatu zuten orduan, María Ángeles Artola bikote eta Komandoetako kide azpeitiarrarekin batera. Aldaketarik ezean, biktimen elkarteek eta Espainiako Gobernuak sustatutako jazarpen judizialaren ondorioz Euskal Herrira bueltatzerik izango ez duten zortzi deportatuetako bat da. Deportatua da eta, gainera, atxilotze agindua du bere aurka.
1996a arte Venezuelako gainontzeko deportatuen baldintza berdinetan bizi zinen. Zer gertatu zen orduan?
[José María] Aznarrek hauteskundeak irabazi eta jarraian sei laguni estradizioa eskatu ziguten. Ni Interpolek atxilotu ninduen, eta istilu handia piztu zen. Batetik, gu hiru estaturen arteko akordioen ondorioz geundelako han. Bestetik, Espainiak ez zituelako prozedura legalak errespetatu, epaile bati ordaindu zion atxilotu gintzaten... Hilabete batzuen buruan, bide legaletik eskatu zuen nire estradizioa. [Hugo] Chávez heldu zen ondoren [1999] eta hilabetero Poliziaren aurrean aurkezteko agindua bertan behera utzi zuen, legez kanpokoa zela argudiatuta.
Baina arazoak ez ziren amaitu, ezta?
2002an atxiloketa agindua eman zuten gure aurka. Handik aurrera bizimodua pixka bat aldrebestu zitzaidan, ezin nuen bizitza normala egin. Ezpata dut buru gainean 1996tik. Nahiz eta nire aurkako kausa, berez, preskribituta egon beharko lukeen. Gauza da estradizio eskaera egitean preskripzio epea zerotik hasten dela berriz: beste 20 urte, beraz.
"Ezpata dut buru gainean 1996tik. Nahiz eta nire aurkako kausa, berez, preskribituta egon beharko lukeen. Gauza da estradizio eskaera egitean preskripzio epea zerotik hasten dela berriz: beste 20 urte, beraz"
Baina 1996an eskatu bazizuten estradizioa, 2016an preskribitu beharko luke. Atxilotze agindua duzu, ordea.
2016an amaituko zen, baina 2016ko hasieran eskaera berritu zuten, eta kontagailua hirugarrenez jarri zuten zeroan. Ematen du bizitza osorako zigorra dudala. Errefuxiatuei ere egiten diete berdin orain. Orain, nola gutxiago garen, biktimek aukera gehiago dute espediente bakoitzari jarraipen estua egiteko. Pentsa, hemengo errefuxiatu bat kontsulatura joan zen pasaportea eskatzera 2016an. Esan zioten oraindik urte batzuk pasatu behar zutela. Atzo bertan joan zen berriz ere, ustez pasaportea hartzera, eta esan zioten aurreko aldian joan zenean atxiloketa agindua jarri zutela bere aurka, ederki izorratu dute. Orain deportatuen artean ni bakarrik geratzen naiz.
Euskal iheslari eta deportatuen komunitatea handia zen Venezuelan, azken urteetan nabarmen murriztu da. Nola zaudete han jarraitzen duzuenak?
Bizitza asko okertzen ari zaigu. Errefuxiatu asko ginen garai batean, eta gure artean familia bat ginen. Arazorik egotekotan bazenuen jendea. Orain gelditzen garenak gutxi gara, eta ezin dugu bizitza normal bat eraman. Une jakin batean iturria ireki zuten jendea bueltatzeko, baina moztu dute. Lotsagarri ari dira, legearekin zein legez kanpo. Ikusten dugu presoak hurreratzen ari direla han, hemen aldiz, gu gero eta gehiago izorratzen, ez dakit zergatik.
Urteen joana ere nabaritzen al duzu?
Hemen lau deportatu hil dira, gaixotasunekin, eta horrek kolpatu egiten zaitu. 28 urterekin heldu nintzen, orain 65 ditut. Zahartzen goaz, gaixotasunak, Venezuela jada ez da Chávezen garaikoa, yankien blokeoarekin-eta bizimodua asko zaildu da...
"Bizitza asko okertzen ari zaigu. Errefuxiatu asko ginen garai batean, eta gure artean familia bat ginen. Arazorik egotekotan bazenuen jendea. Orain gelditzen garenak gutxi gara, eta ezin dugu bizitza normal bat eraman"
Venezuelako egoera politikoak zure bizitza baldintzatzen du?
Orain gure egoera ona ez bada, chavismoa eroriz gero oso beltza jarriko zaigu. Biktimen elkarteek-eta Henrique Capriles babesten dute. Caprilesek esan zuen ez lukeela beharko ezta Espainiaren eskaera formala ere gu hara bidaltzeko: “Izenak eman eta denak hegazkin batean bidaliko ditugu”. Fuertea da.
Gatazkako errepresaliatuen artean ahaztuenak izan zarete denbora luzez. Gatazka armatuaren ostean are ahaztuagoak geratzeko arriskua duzuela uste duzu?
Horixe beldurra ematen duela. Memoria borrokatu behar dugu. Irabazten dutenek idazten dute historia, baina guk gurearen alde borrokatu behar dugu. Edonola dela, garrantzitsuena Euskal Herriaren alde borrokatzen jarraitzea da, nor bere herrian, nor bere esparruan, euskara mailan, gero eta larriago dagoen langileriaren alde... Antolatu eta aurrera egin, hori da garrantzitsuena. Eta mesedez, hau jarri, garrantzitsua da eta: nik etxera bueltatu nahi dudala, hemen gauden guztiek bezala.
|
DEPORTATUAK GAUR EGUN |
|
|
VEZENUELA: KUBA: |
CABO VERDE: Tomás Linaza (Lemoa) José Antonio Olaizola Atxukarro (Zestoa) Emilio Martínez de Marigorta (Gasteiz) Félix Manzanos Martínez (Ugao) |
2002an sortu zen Ataramiñe argitaletxea, eta ordutik euskal errepresaliatu politikoek idatzitakoak argitaratu ditu. 2017ra arte lan kolektiboak argitaratu zituen, eta horietako zenbaitekin antologia osatu du: Urrun da zeru urdina. Ataramiñe 2002-2017. Ez da... [+]
Etxerat elkarteak jakitera eman duenez, uda honetan etxera itzuli dira Emilio Martinez de Marigorta eta Felix Manzanos Cabo Berdetik eta Iñaki Rodriguez Kubatik. Oraindik, baina, beste bost deportatu eta 24 erbesteratu politiko daude Euskal Herritik kanpo.
Askotariko egoerak bizi izan dituzten euskal iheslari eta deportatu politikoen seme-alaben testigantzak biltzen ari da Miren Azkarate Badiola donostiarra, liburu batean argitaratzeko. Konparatzeko inolako asmorik gabe, “ezberdinak baitira espetxeratuen eta atxilotuen... [+]
1984. eta 1989. urteen artean Frantziak, Espainiarekin adostuta, 70 euskal herritar deportatu zituen Afrikako eta Hego eta Erdialdeko Amerikako hamar herrialdeetara. Euskal Herrian 60ko hamarkadan loratu zen pizkunde eta borroka zikloari estatuek emandako erantzun... [+]
Juanjo Aristizabal Kortajarena trintxerpearrak eta José Miguel Arrugaeta San Emeterio bilbotarrak ondo ezagutzen dute deportazioa. 1984an deportatu zituzten biak: Panamara eta ondoren Kubara Arrugaeta; Panamara eta ondoren Venezuelara Aristizabal. 2014an itzuli zen Euskal... [+]
Ione Idigoras ez duzu deportatuen zerrendan aurkituko, baina 30 urtez sufritu du lehen pertsonan. Bere bizipen gordina beste askoren arteko bat dela dio, bereziki emakume eta seme-alaba askorena, eta ahaztutako errealitate horien aitortza aldarrikatzen du, minez bezain irmo.
Diplomazialariak 80ko hamarkadan Euskal Herriko deportatuekiko adierazitako “elkartasuna eta konpromezua” azpimarratu dute erbesteratuek.
Jesus Ricardo Urteaga Txetxu azkoitiar deportatua zendu da ostegun honetan Venezuelan, minbiziaren ondorioz. 1979an egin zuen ihes Azkoititik eta 1984an atxilotu zuten Frantzian. Urte berean, maiatzean Venezuelara deportatu zuten. Han bizi izan da orain arte, minbiziak hil duen... [+]
Gertakari gordinari kolorezko kontakizuna emateko gaitasuna du Etxegaraik. Are, genero jakina hautatu du horretarako: abentura. Bere deportazioaren 35 urteko abenturaren azken orria idaztekotan da: oro berria egiten zitzaion soldadu ohiarena.
Alfonso Etxegarai ETAko kide ohiak 33 urte eman ditu Afrikan deportatuta eta irailaren amaieran jakin zenez, Euskal Herrira itzuli berria da. Itzulera hori kontatu nahi du Caminho longe dokumentalak eta horretarako herritarren diru-ekarpenak jasotzen ari da.
1978an Plentzia utzi egin behar izan zuen Alfonso Etxegaraik, eta 1986tik Sao Tome eta Principe Afrikako herrialdean bizi behar izan du gaur arte.
Euskal Iheslari Politikoen Kolektiboak (EIPK) legeria arrunta eta “errealitate printzipioa” eskatu du iragan asteburuan, Irunen egindako IV. Foro Sozialaren karietara. Kolektibo honen iritziz, iheslari eta deportatu andana etxera liteke “salbuespenezko... [+]
'Kalera, kalera' dinamikak antolatuta egingo dute udako kalera martxa, festa giroan. Gipuzkoa, Bizkaia eta Nafarroa zeharkatuko ditu ibilbideak, eta jaia ere izango dela jakinarazi dute.