Ama, hiri bihurtuta

  • Asturiasko Colectivo Bruxista azpikulturetan eta bereziki mod mugimenduan jarduten duen taldea da. Bruxismo izeneko fanzinea argitaratzen dute, eta orain arte zortzi zenbaki plazaratu dituzte; XIX. eta XX. mendeetako bazterreko une historikoak lantzen dituzte testu txukunekin eta diseinu ederrarekin, orainari bizkarra eman gabe. Bada, aurten, fanzinetik argitaletxera egin dute salto, bai eta bi liburu plazaratu ere: Dani Llabrés valentziarraren Un mono marino se ha bebido mi Fanta (Itsas tximino batek nire Fanta edan du) eta oraintsu kaleratu duten Stewart Home (Levin Llewellyn Callan) idazle britainiarraren Tainted Love (Maitasun kutsatua, 2005) nobelaren gaztelaniazko itzulpena.

Julia Callan-Thompson, Stewart Home idazlearen ama. “Tainted Love” lanak Callan-Thompson du ardatz (Argazkia: François Raymond)
Julia Callan-Thompson, Stewart Home idazlearen ama. “Tainted Love” lanak Callan-Thompson du ardatz (Argazkia: François Raymond)
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Colectivo Bruxistak argitaratutako Tainted Love eleberriaren itzulpenaren hitzaurrea idatzi duen Javier Calvo idazle eta itzultzailearen arabera, “Homek beste britainiar xelebre batzuen (Alasdair Gray, B. Catling, edo baita Iain Sinclair ere) aura partekatzen du: ‘bai, baina ez da benetako nobelagile bat’ esaten duen aura”.  Bada, eleberri klasikoaren egituratik gertuen dagoen Homeren lana Tainted Love da: istorio lineala dauka, baita kronologiak, eszenatokiak eta pertsonaiak ere, zertzelada esperimental batzuk antzematen diren arren. Bere nobelarik ezagunena, laudatuena eta irakurriena da. Halere, ez da batere arrunta. “Hamar irakurle arrunt artetik bederatzik bota egingo lukete beldurtuta 20 orrialde irakurri ondoren”, nabarmendu du Calvok aitzinsolasean.

Homeren ama Julia Callan-Thopson-en (1944-1979) bizitza kontatzen du Tainted Love lanak. 1960ko hamarkadako Londresko Swinging London eszenan igaro zuen bere gaztaroa Juliak. Giro kontrakultural eta hippy horren baitan ohikoa zen bidaiak egitea ekialdera edo bestelako gune askeetara, norberaren kontzientzia zabaltzeko asmoz. Hala, Ibizan eta Indian ere izan zen idazlearen ama. Azkenik, 1979. urteko abenduaren 2an, Notting Hill auzoko soto batean aurkitu zuten hilda, 35 urte zituela.  Juliaren heriotza misterioz beteta dago, poliziak ez baitzuen heriotzari buruzko ganorazko ikerketarik egin. Nobelan biltzen denez, beatnik eta kontrakultura giroaz gainera, Juliak Ingalaterrako hiriburuko hanparen zirrikitu guztiak ezagutzen zituen, bere drogazaletasuna eta lanbideak tarteko –modelo eta goi klaseko gizonentzako klubetako konpainia-neska gisa aritu zen–.

Liburuarekin batera, Homek bere amaren inguruko hamaika datu eta istorio argitaratu zituen bere webgunean eta sare sozialetan. Hori dela eta, bai eta aurretik hainbat literatur amarru erabiltzeagatik ezaguna zelako ere –tartean, literatur hoax-ak, alter ego faltsuak eta gezurrezko istorioak– Juliaren pertsonaia eleberriko heroi faltsutzat jo zuten aditu eta zaleek. Hartara, idazleak behin eta berriro baieztatu behar izan zuen eleberriaren aurkezpen-ekitaldietan bere ama hezur-haragizkoa zela, eta nobela amak utzitako gutun eta egunkarietan oinarrituta zegoela.

Calvok hitzaurrean azaltzen duenez, Julia Callan-Thompson bizi izan zen ala ez bigarren mailako kontua da; eman dezagun baietz, bizi izan zela, liburua liluragarria baita. Londres psikodelikoari buruz idatzi den eleberri interesgarrienetarikoa da, garaiko kronika kontrakulturalaren B aldea biltzen baitu. “XVIII. mendeko eleberri pikaresko handien ondorengo garaikidea da”, Calvoren hitzetan.

Homeren arabera, bere ama Julia 1944an jaio zen Galesen, eta 1960ko hamarkada Londresko Notting Hill auzo koloretsuan igaro zuen. Modelo eta klubetako neska gisa aritu zen lanean, drogak eskuratu ahal izateko. Sasoi hartan seme bakarra izan zuen, bai eta adopzioan eman ere. Bidaia lisergiko horretan Juliak hainbat pertsonaia kontrakultural ezagutu zituen, tartean Rolling Stones taldeko Brian Jones, William S. Burroughs eta Alexander Trocchi idazleak, Timothy Leary psikologoa eta LSDaren defendatzailea, R.D. Laing psikiatra eta Penthouse aldizkaria sortu zuen Bob Guccione argazkilaria.

Jilly O’Sullivanek, kontakizunean Juliaren azalean sartzen den neskak, aipatutako aktore horietako batzuk eta beste asko topatuko ditu drogek bultzatutako bere bidaia esperimentalean. Homek, bestalde, atalka egituratuko ditu elkartze horiek. Hala, sasoiko kontra-kronika josiko du fikzioa eta gertakari errealak uztartuz: Kray anaia gangster ospetsuen orgietan parte hartuko du Jillyk, eta anaietako baten homosexualitatea ezkutatzeko trikimailuetan ere ibiliko da; Donald Cammel zinemagilearekin, Michael X iraultzaile beltzarekin eta John Lennon musikariarekin drogak hartuko ditu, eta abar.

Pertsonaiak eta topaketak azidoa daraman txiklearen modura moldatzen ditu Homek, nobela pikaresko klasikoaren atalkako egiturari tinko eutsiz. Estruktura osoa, halaber, amaren inguruan ardazten da, ama bera hiri bihurtu arte, Jilly zeharo lotuta baitago Londresera. Adikzioak eta eszena soziala kate pisutsu bilakatuko zaizkio, baina horretaz harago badago hiriburura atxikitzen duen zerbait misteriotsuagoa, ilunagoa: India edo AEBak bisitatu ondotik ere, beti bueltatzen da Londresera. “Hiltzeko lekua du, eta bere heriotzak Londres kaotiko eta sekretu haren heriotza ere irudikatzen du”, dio Calvok.

Eleberriko heroia, hain justu, punk-aren etorrerarekin zenduko da. “Punkak mod mugimendua gogorarazten dit bere bilakaera-aldi masiboan, eta musikalki oso lotuta dago 1960ko hamarkadako Action edo Creation bezalako taldeekin. Jendeak dio punka bat-batean sortu zela; dakidan gauza bakarra da 1976. urteko udaberrian AEBetara joan nintzela minbizia tratatzera, eta 1977. urteko udaberrian Londresera itzuli nintzenean punkak nonahi zeudela. Gehienak ederrak iruditzen zaizkit, baina anfetak hartzen dituztenean, trauskil huts bihur daitezke”, diotso irakurleari Jillyk.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Literatura
2024-07-10 | Castillo Suárez
Jogurtak ordainetan

Nire lehendabiziko poema liburua argitaratu nuenean errezitaldi bat ematea eskaini zidaten unibertsitate batean. Musikariak dirutan kobratu zuen eta niri Jorge Oteizari buruzko liburu bat eman zidaten, hartu ez nuena, baneukalako etxean. Horixe izan zen onartu ditudan eskaera... [+]


Sorginen duintasuna aldarri

Lan kontu bat dela eta berrirakurri behar izan dut liburu zoragarri hau. Teoria, genealogia eta historia feminista batzen dituen liburu motz honek kritika ugari izango zituelakoan sarean begiratu eta, sorpresa! bakarra aurkitu dut, Irati Majuelok Berria-n idatzi zuena.
[+]


2024-07-10 | Lander Arretxea
“Loturak antsietate eta inpazientzia handiagoz bizi ditu gure belaunaldiak”

Kiosko bat, krisian, Benidormeko giri artean. Eta egunkarien atzean, txandaka, adinak eta mundu ikuspegiak desberdintzen dituzten bi lagun. Kontrastezko osagai horiekin garatu du Lizar Begoñak bere lehen eleberria: Mundu zitalaren kontra. Gisa bereko inguru batean batu... [+]


2024-07-09 | UEU
Katixa Dolhare Zaldunbide
“Literatura hezkuntzaren zimendua da”

Euskara eta euskal literatura, programaketatik ikasgelara jardunaldia antolatu dute elkarlanean Seaskak eta UEUk Baionan, Udako Ikastaroen barruan, eta bertan parte hartuko du Katixa Dolhare Zaldunbidek. Ezpeletan sortu zen 1982an, Lapurdin, eta familiarekin Nafarroa Beherean... [+]


2024-07-08 | Behe Banda
Barra warroak |
Uztarik ez uztailean


Begirada gurutzatu eta engaiatuak

Sorpresa ederra izan da Consonni argitaletxeak argitaratu berri duen liburua. Ez nuen ezagutzen Montserrat Roigen lana eta aurkikuntza harrigarria izan da, zinez. Batetik, Franco hil berritan argitaratu zelako estreinakoz eleberria (1976an) eta garai hartako Bartzelona... [+]


Kronika: 'Liburu ausartak' jardunaldia
Isilak, mutuak, zuriak... eta ausartak

Otsailaren 23an abiatu ginen Zaragozara (Aragoi) lagun bat eta biok. Bera Haur Hezkuntzako maistra eta ni literatur dinamizatzailea. Album! elkarteak (haur eta gazte literatura argitaratzen duten argitaletxe independenteak biltzen dituen egitura) antolatutako ikastaroak gure... [+]


Katixa Agirre
“Hutsune handia dugu euskarazko ikus-entzunezko fikzioan”

Euskarazko ikus-entzunezkoen egoera kaskarrak kezkatuta dauka Katixa Agirre, hizkuntzaren normalizazioan ezinbesteko tresna direla uste baitu. Ahul ikusten du euskal literatura sistema ere, irakurlego txikia duela eta. Hizkuntza gutxituen arazoak denak.


2024-07-01 | Behe Banda
Barra warroak |
3. zutabea


Mo bueltatu da

1991n argitaratu zuen Bernardo Atxagak Behi euskaldun baten memoriak. Liburuak ibilbide luzea eta arrakastatsua izan du euskaraz nahiz bestelako hizkuntzatan. Alemanian gehien saldutako liburuen artean egon zen, J. Eccleshare editore britainiarrak irakurri beharreko obratzat... [+]


Nola irakurzaletu ikasleak

Irakurtzen al dute –eta irakurritakoa ongi ulertzen al dute– haur eta gazteek? Eta helduok? Eskolan zein tarte eskaintzen zaio irakurketari eta literaturari? Nola prestatzen da ikasleei eskaintzen zaien liburu zerrenda eta nolako liburutegiak dituzte ikastetxeek,... [+]


2024-06-19 | Itxaro Borda
Isil-isilik

Emazte batek zendua den euskal idazle eta poeta bat akusatzen du, abusuak egin zizkiolakoan, eskolan zebilen nerabe garaietan. Erbia kitzikatzea, arrazoi du Gorka Bereziartuak. Beste edonor izan balitz, afera ez zen isilik geldituko, feministak eta ni barne, salaketategi... [+]


Poesia mailu bat da jaialdia
Literatura ez da ezer arriskutsua, ezta?

Poesia mailu bat da jaialdia antolatu du Azpimarra irakurle taldeak Gasteizko Gaztetxean. Ikasturtean egindako saioetan landu dituzten auziak plazaratu dituzte tailer, solasaldi, errezitaldi zein hainbat erakusketatan. “Garaia kolpatuko duen literaturaren alde” egin... [+]


Lora dadin deika

Neguko naretasun hotz eta lur etzearen ostean etor daitekeenaren promes izaten da udaberria, eta hainbatek eta hainbatetan idatzi izan diote lora dadin deika. Promesak promes, ordea: ez da inoiz udaberri ziurrik galbidean den lurrean. Ez behintzat aldaketaz edo, zehazki,... [+]


Eguneraketa berriak daude