GLORIA BOSQUE

“1975eko azaroa, Valladolid. Hotz egiten du, baina hotzez dar-dar egitea gutxiena da. Biluzik nago hiru agenteren aurrean. Orain besoak gurutzean, orain oinak kanporantz jiratuta eta oinez biribilak egiten, orain belauniko eta kiribilduta, atzetik begiratu eta barre egiten duten bitartean. Kolpe jarioak azala erretzen du. Hitz egin, esaten dute, hitz egin. Baina bortxatutako aho honetatik soilik garrasiak ateratzen dira. Berriz gatza, aurpegi guztian, begietan, ahoan, eztarriraino. Erremintzen du, erretzen du, itolarria, gainetik kendu beharrean nago, mina erauzi. Baina eskuek atzean darraite, lotuak, sorgortuak.

Agian horrela hilko nahiz, agian gaur, gatzak erretako ahotsarekin eta gorputza kolpez josia. Jadanik ez naiz oihukatzen saiatzen. Aski dut airea biriketara iristen bazait. Gertukoak ditut buruan, eta Iruñea, mendia, lasterka egitean hartzen genuen aire hotz eta garbia... Zaplaztekoak begiak irekitzen dizkit.

Bera da berriz ere. Ez lokartzeko, oihu eginez. Bizitzea zer den ikasi behar dugula nagiek eta gaizkileek. Urrats batzuk urrundu eta trapu zikin batekin itzuli da. Tanta dariola. Belaunetaraino doan bero hezea sentitzen dut eta badakit berriz egin dudala pixa gainean. Irri egiten dute. Kexu dira, gaizki usaintzen dudala. Iraintzen naute, urde halakoa, ukitzen naute, popatik emateko ere ez duzu balio, nire pixarekin zipriztintzen naute, zerri zikina.

Ezin dut gehiago. Bukatu nahi dut. Buka bedi sufrimendu hau. Hil nahi dut. Handienak kokotsetik heldu eta ahoa zabaltzen dit zakar. Latza eta hezea den zerbait sartu dit. Uste dut trapua dela eta nire oihuak estaltzen ditu. Jarri iezaiozu baita ere eskuoihala, entzuten dut itzalak eta ilunak ziega irentsi aurretik. Buruan eskuoihal bustia dut, trapua ahoan sartuta, eskuak lotuta, gorputza kolpez txikitua, iraindua, ahitua, beldurrak jota. Zer dator orain?”.

Iruñeko Udalak 2017an frankismoaren aurka jarritako kereilan jasotako testigantzaren zati bat da honakoa. Bosque FRAPeko kidea izan zen eta Espainiako Poliziak 1973an ere atxilotu eta torturatu zuen. Honako hauek, 1975eko atxiloaldiaren tortura testigantzak dira. Bi urte egin zituen espetxean.

AINARA GOROSTIAGA

“Begiak tapatzen zizkidan mozorroa izan zen polizia-etxeko lehen hiru egunetako nire jantzi ia bakarra. Lehen hiru egunetako galdeketa guztietan biluzik izan ninduten. Laugarrena jantzita, eta pixa egin nuen gainean. Falta zitzaidan egun eta erdi galtza bustiekin iragan behar izan nuen. Esan zidaten bi eta hamalau guardia zibil artean ari zirela galdeketetan, nik ezin nuen ikusi bakarra ere. Torturak zer ziren jakitea nire esku zegoela esan eta kolpeak hasi ziren, poltsa sesioak, sentadillak, oihuak, elektrodoak, postura behartuak, pistola, borra, sandwich-a, mehatxuak, lau hankatan... tarte txikiak egon nintzen ziegan, eta gainera ezin nintzen etzan. (...)

Nire gorputza anestesiatua bezala zegoen, bularretako ukituak sentitu ere ez nituen egiten. (...) Ezin nuen gehiago, ni hiltzeko esan nien, ez nekiela ezer. Ahulki batean jarri ninduten eta poltsarekin hasi berriz, asfixiatzen nintzen eta pultsua hartzen zidan guardia zibilak “hau badoakigu, badoakigu” oihukatzen zuen. Eta bai, nik hil nahi nuen. (...)

Beste tortura saio batean buruan ematen zidaten bildutako egunkari gisako batzuekin, eta kolpeak nik emateko esaten zidaten haiek nekatuta zirela, eta nik nire burua astintzen nuen, gogor, eta kolpatzean lasaitua sentitzen nuen. Bitxia da, antsietatearen ondorioz ezpainei hoska egiten nien, azazkaletako azala altxatzen nuen eta zauriak egiten nituen, eta esaten zidaten uzteko hori egiteari; beldur ziren markak gelditzearekin. (...)

Lau hankatara jartzen ninduten eta makil bat jarri ipurmasailen artean, esanez uzkitik sartuko zidatela, behin eta berriro guardia zibilaren semea izango nuela errepikatuz, edo inoiz ezingo nituela umeak izan. Berotzen nituela. Atzetik hurbiltzen zitzaizkidan sartze imintzioak eginez. Bularretako ukituak eta nire gorputzarekiko esanak etengabeak ziren. Lau alditan jarri zizkidaten elektrodoak, oinak balde batean sartu eta kableak bizkarrean, besoetan edo bularretan bilduz. Une batean piztu ere egin zuten sistema eta sortu zidan histeria sekulakoa izan zen, nahiz eta haien esanetan ez zioten indar handirik eman. Behin arrastaka eraman ninduten ziegara, ni ezin bainintzen mugitu. (...)

Kolpeak gogorrak izan ziren, tortura fisikoa oso gogorra, baina gogorrena, gainditzea gehien kosta zaidana, nik emandako izenekin beste bost pertsona atxilotuak izan zirela eta nik pasatakoa pasatu zutela; sei hilabeteko umeari ama kendu zioten hiru hilabeterako eta aita bi urterako”.

2002an atxilotu zuen Guardia Zibilak eta Madrilen eduki zuten. Bi urte egin zituen espetxean.

MARILO GOROSTIAGA

"Nire lagunak entzunda ia pentsatzen dut ez naizela torturatua izan, ez ninduten biluztu, ezta bortxatu ere, baina beste gauza batzuk bai egin zizkidaten... kolpeak alde guztietan, buruan, ostikoak, poltsa, mehatxuak, irainak... Poltsa apurtzen nuen, baina orduan gogorrago ematen zidaten. Emakume batek parte hartu zuen galdeketetan eta hori egin zitzaidan gogorrenetakoa. Etengabe iraintzen ninduen, gizena eta itsusia nintzela, eta bere kideei eskatzen zien gogorrago jotzeko, gezurretan ari nintzela eta.

Abendua zen, baina atxiloaldi osoa mauka motzean pasatu behar izan nuen, gau eta egun. Eta denbora guztia zutik. Eta duzun errudun sentipena!, ziegetara etorri eta zu beharrean beste bat eraman eta zuk sekulako lasaitua hartu duzulako. Behin, paretari begira nindutela, kolpe handi bat eman zidaten buruarekin paretaren aurka, sudur-trenkadan fisura bat eraginez.
Hurrengo goizean furgoira, negua zen eta ni mauka motzean, baina hala ere, leihoak irekita zituzten. Beste emakume bat ere ekarri zuten, Juli Makuso, eta esan zidaten hari haluzinogenoak eman zizkiotela. Haluzinazioak ikusten zituen eta oso gaizki pasatu zuen; orduan ere, emakume guardia zibilak esaten zidan lagunak izan gintezkeela.

Nire burua nolabait babesteko, deklarazioa nire izen osoarekin sinatu nuen, nahiz eta hura ez zen nire sinadura. Gero Caranbanchelgo espetxera. Tratuaren seinaleak agerikoak ziren, oka egin nuen sartzean eta gibela handitua nuen. Auzi-medikuak berak jarri zuen tortura salaketa. Urtarrilaren 11n eraman ninduten epailearen aurrera, Madrilgo Castilla Plazako epaitegietara.

Epaileak salaketa hauen harira deitu zidanean, haren asmo bakarra zen nik esatea gertaera horiek Iruñean egin zizkidatela eta ez Madrilen, bestela bere eremukoa izango zen eta ikertu egin beharko zituen. Azkenean auzi-medikuak ez zuen salaketarekin aurrera jarraitu, esan zidan salaketak egin zituzten beste auzi-mediku batzuei gero bizitza asko zaildu zietela eta ez zuela aurrera jarraituko. Salaketa artxibatu egin zen”.

Guardia Zibilak atxilotu zuen Iruñean eta hamalau urte pasatu zituen espetxean. Ainara Gorostiaga eta Marilo Gorostiagaren testigantzak Nafarroako Legebiltzarrean 2017ko apirilaren 7an Foro Sozialak antolatutako ekitalditik jaso dira. Beste hainbat emakumeren testigantzak ere izan ziren eta lotura honetan ikus daitezke horietako batzuk.