“Ez dugu sortu behar gaztelaniaren ispilua den euskara kolokial bat”
Euskal filologia ikasten zebilela hasi zen EITBn Asier Larrinaga (Bilbo, 1965), hizkuntz zuzentzaile lanean. Handik zortzi urtera, 1999an, EITBko Euskara Zerbitzuko arduradun izendatu zuten, eta horretan dihardu ordudanik. “Zerbitzu txikia gara, enpresa honek duen dimentsiorako”, aitortu du. Euskara kolokialaren eskuliburua argitaratu zuen iazko udazkenean, eta aitzakia hori baliatu dugu harengana jotzeko.
Hizkuntza baten aldaera kolokialez liburu bat egin beharra ere... Ez da apur bat tristea?
Ez, beste hizkuntza batzuetan ere badaude halakoak. Sakabanatuta dagoen materiala batzea beti da praktikoa. Gu aspaldi gabiltza euskara kolokialaren kontuarekin. ETB nahiko berandu hasi zen barruko produkzioko serieak egiten, ez naiz gogoratzen urteaz, baina 90eko hamarkada zen. Eta ordutik gabiltza holako produktuetan erabili beharreko euskarari neurria hartzen. Hasieran, ahal zena egiten zen; gero, gogoeta gehiago egiten hasi zen. Baina kontu berria da gogoeta hori. Ez naiz gogoratzen Goenkale zer urtetan hasi zen [1994an], eta hasi zenean, modu batean hasi zen; ez dut esan nahi gogoeta egin gabe sortu zenik, planteamendu bat bazegoen, baina kolokialtasunaren kezketatik oso urrun, kezkak bete batzuk ziren. Gero spin off bat egin zen, Hasiberriak, eta orduan hasi ginen pentsatzen berezko hitz egiteko modu bat behar zela, kolokialtasunaren ildotik.
Orduan, Goenkaleren hizkera artifizialegia zen batzuetan?
Ez zen euskara kolokiala. Euskara literarioa zen, liburuetakoa, eta ez diot modu peioratiboan. Izan ere, Goenkaleren gauza on bat izan zen liburuetako euskara hori ahozkora eramaten bete-betean asmatu zela.
Hala egin zen hizkera kolokialerako eredu argirik ez zegoelako?
Ez, hala egitea erabaki zelako, besterik gabe. Kolokialtasuna zer den da gakoa, batzuetan ez da oso ondo ulertzen. Kolokialtasuna da hiztunen artean informaltasun eta adiskidetasun harreman bat dagoela adierazten duen hizkera bat. Adiskide bik, inongo arau sozialik barik eta errespetuzko kontuetan ibili barik erabiltzen duten hizkera. Ez da egoera guztietarako. Askotan nahasten dira, eta ondo bereizi behar dira, kolokiala eta behe mailakoa. Kolokialak hiztunen arteko harremanarekin du zerikusia, eta behe mailakoak, hizkuntza zaintzearekin edo ez. Behe mailakoa zainduaren kontrakoa da. Eta kolokiala, formalaren kontrakoa.
Adibidez?
“Ikusi dizut” esatea da behe mailakoa.
Batzuek “euskara txarra” esaten diote, zuzenean.
Hizkuntzari arreta ez ematea da. Eta kolokiala beste gauza bat da. Kolokialean “ikusi zaitut” esatea da normala.
“… biraorikan ez duen / euskara garbia”.
[Barre] Hizkera kolokialaren ezaugarri bat da oso gordinki egin daitekeela berba, eta horregatik sartzen dira hainbeste birao, hitz zatar… Esan izan da euskaraz ez dagoela horrelakorik, eta ez da egia. Arakatu behar da, bilatu, eta horregatik da garrantzitsua horrelako liburuak egitea. Bestalde, egia da gaztelaniaren aldean euskaraz beste modu batera esaten ditugula zatarkeriak. Gaztelania oso gordina da, eta biraozaleena nik ezagutzen ditudan hizkuntzen artean. Neurria hor jartzen badugu… Guk premisa batzuk ditugu buruan. Bata, euskaraz posible dela era kolokialean hitz egitea. Eta hori bakarrik ez, modu sinesgarrian ere egin daiteke. Askotan esaten da “erdaraz 'me cago en dios' esaten den lekuan, euskaraz 'arranopola' ipini behar izaten dugu”. Hori betiko topikoa da. Sinesgarritasuna beste gauza batzuek ematen dute. Eta badira birao eta gordinkeria potoloak. Beharbada ez daukate gaztelaniazko formen indarra, baina gogorrak dira. Dena dela, hizkuntza bakoitzak bere ezaugarriak ditu. Ingelesez, adibidez, ez dira esaten “me cago en la virgen” eta halakoak. “Fuck” eta “damn” esanez moldatzen dira.
Eta beste premisak?
Euskaldun guztientzat egitea, ahal den neurrian. Badakit oso gaitza dela, eta ez euskalkiengatik bakarrik. Guk, esaterako, “mola du” esatea bultzatu dugu, “gustatzen zait” esateko; jakina, gaztelaniazko molaren kalkoa da. Batzuetan ez dago beste biderik. Euskaraz irainak eta biraoak baditugu, baina esapide baloratiboetan oso pobre gabiltza. Ez daukagu molde askorik “gustatzen zait” esateko, are gutxiago modu kolokialean. Eta gaztelaniaz asko daude. Gure kasuan, alternatibak pentsatu behar dira.
Ikusleen iritzia heltzen zaizue, holakoek duten harreraz?
Batzuetan bai. Esate baterako, badakit “mola du” jende askori ez zaiola gustatzen. Baina beste batzuei bai. Beraz, euskaldun guztientzat izate horretan garrantzitsua da Iparralde-Hegoalde zera horretan sartzea, baina ez hori bakarrik: lehengo eta oraingo euskaldunentzako ereduak behar ditugu. Ez dugu sortu behar gaztelaniaren ispilu den euskara kolokial bat. Ahalegindu behar dugu euskarak daukana zaintzen.
Liburuan aipatzen diren baliabide ugari gaztelaniatik hartutakoak dira…
Gure lehenengo erreferentzia da, buruan daukaguna. Gure mailegu-biderik errazena, eta euskaldun gehienena, gaztelania da. Iparraldeko gauzak ere badaude liburuan, baina errealistak izan behar dugu. Dena dela, maileguak hartu behar dira, bai, baina zentzuarekin.
Euskara kolokialaren eskuliburuaren azal-hegalean irakur daitekeenez, Asier Larrinagaren kredoan “senidetasun unibertsala, berdintasuna, ezagutzaren partekatzea eta musikaren jainkozkotasuna dira artikulu behinenak”. 2019an doktoretza-tesia egin zuela ere irakur daiteke. ETBk euskararen normalizazioan egindako lana aztertu zuen, hain zuzen ere: “Beti esan da euskarazko telebista garrantzitsua izan dela euskararen normalizaziorako, baina gaiari buruzko literatura zientifikoan, hedabideak, eta ikus-entzunezko hedabideak bereziki, ez dira tresna garrantzitsutzat jo, 2000. urtera arte gutxi gorabehera”.
Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]
Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]
Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]
Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]
Bi irakasle eta ikerlarik inkesta jarri dute sarean, euskarazko esamolde batzuen inguruko datuak biltzeko. Bost minutu hartuko dizu betetzeak baina adi, bi galdetegi daude, egun bakoitian jaio bazara 1A betetzeko eskatzen dizute, eta egun bikoitian jaioa bazara 1B delakoa.
Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.
Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]
Lehenengo aldiz “euskararen aldarriak hedatzeko” azoka antolatu dute euskararen biziberritzean lan egiten duten zortzi elkartek. Euskararen egunean irekiko da azoka eta abenduko beste hiru egunetan ere egongo da zabalik.
“Ibiliz ikasten da ibiltzen, eta kantuan kantatzen”. Horixe izan da aste honetako ikasgaietako bat C2ko taldeetan. Helburua ez zen abesten edo oinez ikastea, gerundioa behar bezala erabiltzea baizik. Zer pentsatua eman dit jarduerak, eta irakasten nola ikasten dugun... [+]
Aldarrikapen historikoa da euskara doan ikasteko eskubidea. Gaur egun, gori-gori dago gaia. Bi urrats esanguratsu eman berri ditu HABE Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundeak C1 maila gainditu nahi duten gazteentzat eta A1 mailakoentzat. Hala, diru kopuru... [+]
Euskararen biziraupena ez da euskaldunok politikaren partidan jokatzen dugun arazo bakarra, baina bai, euskalduntasunaren elementu bereizgarriena den neurrian, gure egoera gehien islatzen duena. Beste esparru batzuetan hainbeste ageri ez dena oso ongi erakusten du. Hasteko,... [+]
Hizkuntzen irabazia kongresua izango da azaroaren 26an eta 27an Donostian. Arlo digitalean inglesaren erabilera aregotzen ari den garaietan, kongresuak euskara bezalako hizkuntza gutxituek tokiko ekonomiari egiten dioten ekarpena agerian utzi nahi du.
GUKA Bilboko euskaltzaleen mugimenduak euskararen aldeko ekintza esanguratsua burutu du astearte arratsaldean Deustuko metro geltokian, Bilbon euskaraz bizitzeko oztopoak eta aukerak irudikatzeko.
Baionan eskaini dute prentsaurrekoa Euskal Konfederazioak eta Euskalgintzaren Kontseiluak, beste behin ere euskararen egoera larria salatzeko. "Borondate politikoa" ukanez gero, larrialdi linguistikoa gainditu daitekeela argi utzi dute.
Agorrilaren 27an igorri nizuen gutunean, irailaren 10eko auzian euskaraz deklaratzeko asmoa nuela adierazi nizuen. Auzi honen hastapenean, epaile nagusiari euskaraz zekienez galdegin nion. Gutxiespenarekin ezetz erantzun zidan. Orduan, nere gutuna eskuratu zuenez frantsesez... [+]