Egun luzeetako argitasun eder honek uraza edo letxuga (Lactuca sativa) jateko gogoa bizitzen du. Aurten egun horiek eguraldi lehor eta beroen atzetik etorri dira, eta lurra giro dago, trenpu ona du, azaro ona da. Azaro da bai udazkenean ganbara-zabal, aletegi, selauru eta mandio beteko dizkiguten arto (Zea mays), babarrun (Phaseolus vulgaris) eta kuiak (Cucurbita pepo) ereiteko. Garaia, hazi aro da eta lurrak ere azaro ona du. Ereingiro dago eta alor eta soroetan igerri zaio; ongarriketak, ipularren garbiketak, lur prestaketak eta abar egiten jendea aurrera eta atzera dabil traktore gainean.
Baratzean ere jendea ez dabil atzera. Giroak bizituta jateko gogoa dugun uraza horiek landatzen, adibidez. Lur axala pittin bat harrotzea nahikoa da uraza landarettoa landatzeko. Aurrez ondo luartutako edo ondutako simaurra nahasi axal horretan eta landatutakoan asun-urarekin (Urtica dioica) ureztatu. Uraza sailak jartzea ondo dago baina baratzean makina bat txoko eta bazterretan ere landatu daitezke barazki txiki horiek. Leka (Phaseolus vulgaris), zainzuri (Asparagus officinalis), tomate (Solanum lycopersicum), piper (Capsicum annuum), alberjinia (Solanum melongena) eta antzekoen sailetan, landarea txikia den artean, tartean ere landatu daiteke uraza eta beste horiek luzatu eta handitu bitartean ederki etorriko dira eta guk lepoa moztu eta jan.
Urazak badu aurkari iaio bat: zurina. Oidioa edo zurina landare askotan onddo askok sortzen duten gaitza da. Urazarena Golovinomyces cichoracearum onddoaren lana da. Horrek berak sortzen du patataren (Solanum tuberosum) eta kuien (Cucurbita spp.) zurina. Hezetasun handiko eta gori epeleko garaietan harrotzen da gaitza. Negutegian edo berotegian du pagotxa. Udaberria ikaragarri gustatzen zaio, urazari bezala. Ez dute maite bero lehorra. Onddoa hostoaren gainean hedatzen da, eta ez dio hari bere lana egiten uzten, denborarekin usteldurak eta orbainak sortuz.
Gaitzari aurre egiteko landare arteko tartea handitu, 30 cm adibidez. Negutegia bada, ondo aireberritu. Kontuz ureztaketarekin, gehiegizko urak beti gaitza ekarriko du, beti. Ongarriketa egiterakoan oso ondo luartutako ongarria eta tamainan erabili; bestela nitrogeno soberaniak urazaren hazkunde azkarra ekarriko du, eta ahulegi; gaitzarentzako bazka ederra. Erasorik baldin badago jotako landareak ahalik eta azkarren kendu, gupidarik gabe! Gogoan izan astauraza (basaletxuga, letxuga basa, ortuari garratz, belar karats...), Lactuca serriola, uraza guztien amon arbasoa, baratzearen inguruan baldin baduzu berak mantenduko duela gaitza. Beraz zure urazak sano nahi badituzu bere arbasoa hiltzea duzu onena. Gure etxean behintzat ugaria da batean eta bestean, edozein txokotan sortzen da. Jan ere jan egin daiteke: urazaren mikaztasuna badu, baina min xamarra. Urazak hazi artean ere entsalada grina asetzeko...
Sekreturik ez esan baratzean. Bai bai, adi baratzean. Zer agi ere ataizean ibili, begi-belarri. Ezkutatzekorik baduzu ez azaldu baratzean. Patatak (Solanum tuberosum) begiak ditu, artoak (Zea mays) belarriak, arrosondoak (Rosa spp.) antena zorrotzak, asunak (Urtica dioica)... [+]
Naturazaleren batek galdera hori irakurri eta pentsatuko zuen seguruenik: “Galdetzea ere! Ez dute zerikusirik!” Egia da, bai, behin ezagututa erraz desberdintzen direla oreina eta orkatza. Baina batzuentzat ez da erraza mendian halako animalia ikusi eta ziurtasunez... [+]
Urteak dira Bergaran kontsumoaz eta lehen sektoreaz lanketa zabala egiten hasi zirela. Ereindajan kooperatibaren eta Elikadura Mahaiaren sorrerak bultzada izan ziren lanketa orokor horretan. Azken urteotan, azoka plazaren inguruko hausnarketa prozesuan buru-belarri aritu dira... [+]
"Kanpora begira" bizi izan garen udararen ondoren, udazkenak geure buruarekin berriro konektatzera, errutinara itzultzera eta bertan nola sentitzen garen entzutera gonbidatzen gaitu. Eta udazkenean zer behar dugu osasuntsu eta energiaz beteta sentitzeko? Garaiko jakiek... [+]
Hemen gatoz, atzera ere, hausnarra berritzera. Edo behintzat saiatzera. Edo horrekin amestera. Ez dakit, ordea, berritik zer izango dugun; izan ere, antza, munduak lehengo lepotik burua jarraitzen du. Barkatu okerra: gizakiok jarraitzen dugu lehengo lepotik.
Jakoba Errekondok Ilargia eta landareak 2025eko agenda eskutan, ilargiaren arabera baratzeko lanak nola antolatu azalduko du eta entzuleen galderak zuzenean erantzungo ditu. Antton Olariagak argitalpen horretarako egin dituen hamabi piztiren ilustrazioak erakutsiko ditu eta... [+]
2014an sortu zuten Birika Permakultura proiektua Leioako lursail okupatu batean. Jurgi Uriarte Idiazabalek eta beste bi kidek jarri zuten martxan egitasmoa. “Lursail hartatik bota egin gintuzten gerora, aparkalekua egin behar zutelako, eta, etenaldi baten ondoren, bakarrik... [+]
A ze fauna! atalaren lehen denboraldian, olatuz-olatu hainbat itsas izaki aurkeztu dizkizuet txoko honen traineruko kareletik. Ordea, bigarren denboraldiko nire lehen artikulua lagun bati gorazarre egin eta bere lanaren garrantzia azpimarratzeko erabili nahi dut:... [+]
Plastikoan bilduta saltzen dizkigute zuritutako sagarra, mandarina, ahuakatea eta abar. Eta ez gaitu lotsagorritzen.
Euskal Herriaren zatirik handiena klima zonalde epelean kokatuta egon arren, Arabako eta Nafarroako hegoaldean ez ezik, edonora hedatzen dira udako bero bolada latzak. Eta, dirudienez, klima aldaketarekin okerrera eginen du egoerak –edo egiten ari da, honezkero?–... [+]
Haziak nola egin azaltzen duen jakintza praktikoa eta hazietan datzan ikuspegi politikoa. Biak uztartu dituzte Haziak liburuan Miguel Arribas Kelo-k eta Marc Badal-ek. Hamaika auzi baitaude jokoan hazi bakoitzean: biodibertsitatea vs estandarizazioa, autonomia vs menpekotasun... [+]
Liburuaren lehen aurkezpena irailaren 20an izango da, ostiralarekin, 18:30ean Azpeitiko Elikagunean. Bertan izango dira Miguel Arribas Kelo eta Marc Badal egileak, Markel Lizasoain itzultzailea, Maitane Gartziandia diseinatzailea eta Dani Blanco argazkilaria. Egileen azalpenak... [+]
Nekazaritzarekin harreman estua izan du betidanik Barazki Bizidunak proiektuko Iñaki Garcia Grijalbo Mapik. Bizitzaren paradoxak, gaur egun saltoki handi baten aparkalekua den lursailean zuten baratzea garai batean etxekoek Donostiako Intxaurrondo auzoan... [+]
Amarengandik hurbil bizitzea gustatzen zaie. Ez dira urrutira joango santio-belarraren (Jacobaea vulgaris) haziak, eta haiengandik jaiotako landareak, familia osoa, amaren eta amonaren aldamenean hazi eta biziko dira. Familia tzarra, izan ere landare bakoitzak sasoi batean... [+]
Hegazti buruhandia dugu hau, baina ez egoskorra delako, baizik eta fisikoki buru handia duelako. Horregatik da ezaguna hegazti hau, euskaraz erabiltzen diren izen askok bere begi eta buru handiari egiten diote erreferentzia: buruhandi, txorihandi, begihandi, ahohandi…... [+]