Interkooperazio hitzak ez du misterio handirik: kooperatiben arteko lankidetzari esaten zaio, ekonomia sozialari lotuko bada. Hitza ez da hain zaharra, ideia ordea, kasik kooperatibismoaren sorreratik iritsi zaigu, mugimendu kooperatiboen garaian garaiko zailtasunei aurre egiteko printzipio gisa.

Dena Manchesterren hasi omen zen, Lehen Industria Iraultzaren sorleku eta sehaska izan zen hirian. XIX. mende erdialdean ikatz hautsez tindatuta, baserrietatik migraturiko eta baldintza penagarritan pilatutako milaka lagunen topaleku, Amerikarako beltzen esklabotzatik bizi zen ekonomia baten beste aurpegi ilun bat baino ez zen metropoli erraldoia. Aurrerakuntza teknologikoek eta industriaren elektrifikatzeak langile prekario horien panorama gehiago okertzea ekarri zuen, langabezia handitu eta kondizioak kaskartu baitziren. Manchesterretik ez oso urrun, Rochdale izeneko hirian, ehungileek greba bortitzak egin zituzten enplegua defendatzeko, eta testuinguru zail horretan sortu zuten 1844an lehen kooperatiba elkartea 28 bazkidek, Rochdaleko aitzindariak deiturikoek. Kooperatibismoaren sorrera hartan, helburu ekonomikoetatik haragoko balio eta printzipioak ezarri zituzten, eta horien artean elkar laguntza zegoen, kooperatiben arteko integrazioaren bidez.

Geroago, Nazioarteko Kooperatiba Aliantza sortu zenean, ideia hori etengabe bultzatu zuten erakunde horren barruan; baina 1995ean Manchesterren egin zen kongresura arte ez zen esplizitatu kooperatibagintzaren printzipio gakoetako bat zela enpresek euren artean laguntzea. 90eko hamarkadako globalizazioaren eztanda betean, ekonomiaren nazioartekotzeak kooperatiben mugimenduari zekarzkion erronkei aurre egiteko tresna gisa ulertzen zen interkooperazioa. Ordutik –eta lehenagotik ere– munduko makina bat erakunde eta talde kooperatibo handitan saiatu dira “oinarrizko solidaritate horren kontzientzia hartzen”, Mondragon korporazioak 2017ko Kongresuan aipatu zuen bezala. Baina interkooperazioak ertz eta hari mutur ugari izan ditzake, nondik eta norantz joateko egiten den.

Lurraldeko interkooperazioa

Merkatuaren mundializazioak hedatu zuena, paradoxikoki, orain gertukoaren beharrak ere akuilatu du. Pandemiak ezer azalerazi badu, hori lurraldean errotutako ekonomia sendo eta saretu bat edukitzearen garrantzia izan baita. Hain zuzen, lurraldean interkooperatzearen ideia hori garatu zuten Usurbilen, otsailaren 11n Beterri Saretuz-ek antolatutako lan saio batean. Beterri-Buruntza eskualdean parte-hartzean oinarrituriko enpresen ekosistema bat sortzeko abian jarri duten programaren barruan bildu ziren enpresa eta tokiko eragileak.

Interkooperazioak baditu egungo eredu sozioekonomikoari kontrajarritako ezaugarri berezko batzuk: lankidetza lehenestea lehiari, elkartasuna indibidualtasunari, edo hazkunde eta kapital metaketa hutsa baino, iparrorratza izatea etekinak birbanatu eta pertsonen bizigarritasuna lortzea. Usurbilgo saioan azpimarratu zutenez, sektore bereko edo merkatuari loturiko lankidetzetatik harago, territorio berean sareak eta egitura mankomunatuak sortzeak baditu bere onurak. Adibidez, lurralde horrek hainbat arlotan dituen erronkei kolektiboki erantzuteko gaitasuna eman dezake: genero arrakala gainditzeko, jasangarritasuna bermatu eta ingurumena babesteko, aniztasuna aitortzeko… Jendartearen eraldaketa txikitik eta oinarritik hastea bultzatzen du interkooperazio territorialak.

Askotan, gainera, enpresen arteko harremanak lehendik ere hor izan arren, informaltasunaren jantziarekin ez dira erraz antzematen. Beterri Saretuz-eko saiora hurbildu ziren enpresetako kideei ariketa bat eginarazi zieten. Lehenik, hainbat galderari erantzun: Proiekturik aurkeztu al duzu beste enpresa edo eragileren partaidetza eta kolaborazioa eskatzen duena? Eta diru-laguntzarik eskatu? Barne kudeaketarekin zerikusia duen kontsultarik egiteko jarri al zara kontaktuan inorekin? Zeinekin duzu zerbitzu-bezero harremana? Eskualdeko zein beste eragilerekin egin duzu lan azken urtean?... Oskolaren azpian izen zerrenda luze bat biluzten hasten da orduan. Gero, mapa handi batean izen horiek guztiak elkar gurutzatu zituzten, euren artean jositako erlazio motei kolore bana jarriaz, lurraldeko interkooperazio atlas korapilatsua denen bistan azaleratu arte.

Ariketa ez da debaldekoa, lankidetzak formalizatu eta instituzionalizatzea bilatzen du. Interkooperazioa berez sortzen den gertakaria baino, elikatu beharreko gako estrategikoa delako euren ustez. Egituraketa horren bidez sortuko dira aukerak aprobetxatzeko eta zailtasunei aurre egiteko tresna partekatuak, mutualismorako proiektuak kasu. Hori da, adibidez, OlatuKoop ekonomia sozial eta eraldatzailearen sareko ildoetako bat. Elkar laguntzeko eta sozializatzeko interes horrek, abantaila handia ematen die enpresa komunitarioei enpresa kapitalistekiko, batez ere krisi garaietan, nola enplegu duinari eusteko edo laneko proiektu burujabe eta asegarriak egiteko. Pandemiarekin sarritan entzun dugun leloak ondo laburbiltzen du: bakarrik ezin da, lagunekin bai.