Loreak sosen usainean
Udazkenetik negurako urrats ttikia igaro berria dugu. Aro dotore, koloretsu, alai eta gozotzat dugu udazkena, baina benetan, eguna joan eta eguna etorri, argi orduak moztu eta giroa hoztu besterik ez du egiten udazkenak. Negua txatxuagotzat dugu: hotza, hezea, elurra, iluna, beltza bezalako hitzak datorzkigu bera definitzerakoan.
Bi aroek antzeko izakera dute, uztarrirako modukoak dira. Egun argiaren luzeroan berdinak dira, baina hotza da aldea. Baten ondoren bestea etortzeak hura txartzen du, negua alegia.
Bien arteko zubilana egiten duen abenduari negu-hila esaten zaio eta udazkenak badu negu-lehen izena ere. “Betikoak” diren gauza guztiekin bezala, aroen banaketa berrikusi beharko genuke, eta hizkera berria mingainetan listuz busti. Hona proposamena: udaberria, uda, negu-lehena eta negua.
Negua udazkenean hasten dela landare askok dakite. Negu-neguan eta udaberriaren hasmentan loratuko direnak, adibidez. Gehiegizko beroak eta argitasunak ez dituzte maite, eta urteko egun motzenek bere baitan dituzten bi aroak baliatzen dituzte bere zikloa burutzeko: jaio, hazi, heldu, loratu eta hazia hedatu.
Badira urteko egun motzenekin, orain, lorea ematea erabakitzen dutenak. Orain erabakia hartu, eta sustrai-enbor-adar-azal dituzten energia guztiak haziak ekarriko dituen fruitua emango duen loretara bideratuko dituzte. Eta udaberriaren freskuran eder-eder ageriko dira, umegintzan.
Udaberrian lore eder ugari dago, bateko eta besteko landareetan. Baina orain? Urteko egunik motzenetan, neguko solstizioan loretan dauden landareak urriak dira, ia bat ere ez. Baina txoroaldia orain izaten dugu, neguberri on, opor usaina eta noiz (non-nola) bizi garen jakiteko egutegiaren beharra dugunontzako urte berriari ekiten diogun sasoian. Eta garrantzitsuena dena, larriena esan beharko nuke, patrika betea dugu. Harrotu egiten gara.
Usain hori hartzen dute loregileek eta, gainontzeko saltzaileek bezala, paga gehigarriko sosak bereganatu egin nahi dituzte. Eta asmakizun dotorea ekarri dute: poinsetia edo pazko lorea, Euphorbia pulcherrima. Badirudi ez dela solstizio jairik bera gabe. Asmakizun ona da: hostaje gorri deigarria, lantzen erraza eta merke samarra.
Asmakizuna da bai. Berez udaberrian loratuko litzateke, eta loreak bilduz babestu eta polinizatzaileak erakartzeko inguruko hostoak berdeak izan beharrean gorriz janzten ditu, urrunetik ere ikusgarri. Egun, ehun koloretako barietateak ditugu eskura: gorria, zuria, arrosa, borgoña... Gehien saltzen den lorea da.
Behartu egiten dira sasoi honetan lore betean izan daitezen. Uda amaieran eguneko ordu batzuk kendu eta ilunpetan jartzen dira. Negua etorri dela uste eta lorea emateko bideari ekiten diote: orain, benetako neguan eta ez udaberrian, loretan ditugu. Hurrengo neguan patrikari begiratu nahi badiozu, orain ondo zaindu eta zer egin behar duzun badakizu txoratzen gaituzten jai hauetan birloretan izatea nahi baduzu.
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]