Eguberria debekatuta
1642an Ingalaterrako Parlamentuak ordenantza baten bidez Eguberriak debekatu zituen, puritanoen bulzadaz, "haragikeriari eta gehiegikeria sentsualei askatasuna eman zietelako".
Londres, 1642ko abenduaren 19a. Ingalaterrako Parlamentuak ordenantza bat onartu zuen, herritarrei gomendio hau luzatuz: “Eguberrietan apaltasun irmoenaz joka dezaten, gure eta gure arbasoen bekatuak gogoan izanda, Kristoren oroimenaren aitzakian jai hauetan Jainkoa erabat ahaztuta zutelako, eta haragikeriari eta gehiegikeria sentsualei askatasuna eman zietelako”.
Karlos I.a erregea ez zen horrelako neurrien aldekoa, baina parlamentuan puritanoak ziren nagusi. Gainera, urte horretan bertan Westminsterreko Batzarrean bildu ziren lehenengoz hainbat teologo, 1534an sortutako eliza anglikanoaren norabidea zehazteko. Hor ere katolizismoaren gehiegikeriak baztertzen zituzten eta luxurik gabeko aszetismoa bultzatzen zuten puritanoak ziren nagusi.
Hurrengo urtean, 1643an, ez zuten soilik ordenantza berretsi, gogortu baizik: Eguberriak, Mendekoste eta Pazkoko ospakizunak legez galarazi zituzten. Debekuak 1660. urtera bitartean iraungo zuen, Karlos I.aren seme Karlos II.ak koroa jantzi zuen arte. Eta, gainera, debekua ez zen Ingalaterrako Erresumara mugatuko: 1657an, Atlantikoaz bestaldean, Massachusettseko puritanoek ere Eguberria debekatzea lortu zuten, jaia ospatzeko atrebentzia zutenei bost txelineko isuna ezarriz.
Ingalaterran, neurriak liskarrak eragin zituen. Gogorrenak 1647. urtean gertatu ziren Londresen, Ipswichen, Norwichen eta, bereziki, Canterburyn. Herritar askok Eguberri eguna publikoki ospatu zuten eta abenduaren 25ean ateak zabaldu zituzten saltokiak eraso zituzten. Ingalaterra erregearen aldekoen eta Oliver Cromwell buru zuten indar parlamentarioen arteko gerra zibilean murgilduta zegoen, eta “Eguberria salbatzea” arma politiko bilakatu zen, Karlos I.aren aldeko kausari zale asko eta bultzada handia eman zion tresna, lehen urteetan behintzat.
1649an amaitu ziren liskarrak, erregezaleak mendean hartu zituztenean eta Karlos I.a, urtarrilaren 30ean lepoa moztuta hil zutenean. Hurrengo hamarkadan ez zuten Eguberria ospatuko, publikoki behintzat.
Orain arte uste izan dugu Erdi Aroan eta inprenta zabaldu baino lehen liburuak kopiatzeaz arduratu zirenak gizonezkoak zirela, zehazki, monasterioetako monjeak.
Baina Bergengo (Norvegia) unibertsitateko ikerlari talde batek ondorioztatu du emakumeak ere kopista... [+]
Florentzia, 1886. Carlo Collodi Le avventure de Pinocchio eleberri ezagunaren egileak zera idatzi zuen pizzari buruz: “Labean txigortutako ogi orea, gainean eskura dagoen edozer gauzaz egindako saltsa duena”. Pizza hark “zikinkeria konplexu tankera” zuela... [+]
Lineal A duela 4.800-4.500 urte erabilitako idazkera minoikoa da. Berriki, Kretako Knossos jauregi ezagunean, bolizko objektu berezi bat aurkitu dute, ziurrenik zeremonia-zetro gisa erabiliko zutena. Objektuak bi idazkun ditu; bata, kirtenean, laburragoa da eta aurkitutako... [+]
Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall... [+]
Bilbo, 1954. Hiriko Alfer eta Gaizkileen Auzitegia homosexualen aurka jazartzen hasi zen, erregimen frankistak izen bereko legea (Ley de Vagos y Maleantes, 1933) espresuki horretarako egokitu ondoren. Frankismoak homosexualen aurka egiten zuen lehenago ere, eta 1970ean legea... [+]
Japonia, XV. mendea. Espioitzan eta hilketa ezkutuetan espezializatutako eliteko talde militarra sortu zen. Edo horixe uste du behintzat Stephen Turnbull historialari britainiarrak. Beste aditu batzuen ustez, askoz lehenago sortu ziren ninjak, duela 2.300-2.500 urte inguru. Eta... [+]
Eskultura grekoerromatarrek bere garaian zuten itxurak ez du zerikusirik gaurkoarekin. Erabilitako materiala ez zuten bistan uzten. Orain badakigu kolore biziz margotzen zituztela eta jantziak eta apaingarriak ere eransten zizkietela. Bada, Cecilie Brøns Harvard... [+]
Chão de Lamas-eko zilarrezko objektu sorta 1913an topatu zuten Coimbran (Portugal). Objektu horien artean zeltiar jatorriko zilarrezko bi ilargi zeuden. Bi ilargiak apaingarri hutsak zirela uste izan dute orain arte. Baina, berriki, adituek ilargietan egin zituzten motibo... [+]
Hertfordshire (Ingalaterra), 1543. Henrike VIII.a erregearen eta Ana Bolenaren alaba Elisabet hil omen zen Hatfield jauregian, 10 urte besterik ez zituela, sukarrak jota hainbat aste eman ondoren. Kat Ashley eta Thomas Parry zaintzaileek, izututa, irtenbide bitxia topatu omen... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Urruña, 1750eko martxoaren 1a. Herriko hainbat emakumek kaleak hartu zituzten Frantziako Gobernuak ezarritako tabakoaren gaineko zergaren aurka protesta egiteko. Gobernuak matxinada itzaltzeko armada bidaltzea erabaki zuen, zehazki, Arloneko destakamentu bat. Militarrek... [+]
Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte.
Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]
Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]
Poloniar ikerlari talde batek Sevillako Italica aztarnategiko Txorien Etxea aztertu du, eta eraikinaren zoruko mosaikoak erromatar garaiko hegazti-bilduma xeheena dela ondorioztatu du.
Txorien etxean 33 hegazti daude mosaikoetan xehetasun handiz irudikatuta. Beste... [+]