Elena Cornaro Piscopia salbuespena izan zen
Padua (Italia), 1678ko ekainaren 25a. Elena Cornaro Piscopia hiri hartako unibertsitateko filosofiako doktore izendatu zuten; lehen emakumea izan zen unibertsitateko doktoretza titulua jasotzen.
Elena 32 urte lehenago jaio zen Veneziako Loredan jauregian, San Markos plazan bertan, 1646ko ekainaren 5ean. Aitak errepublikako kargu garrantzitsuak izan zituen, besteak beste, San Markoseko diruzaina izan zen. Elena alaba ez-legitimoa zenez, ez zuen noblezia titulurik jasotzeko aukerarik izango; bai, ordea, formazio akademiko aberatsa. Zazpi urte zituenerako latina eta grekoa ikasten ari zen. Hebreera, gaztelania, frantsesa eta arabea ikasiko zituen aurrerago, baita hainbat arlotan trebatu ere: matematika, teologia, filosofia… Musika ere ikasi zuen: han eta hemen kontzertuak eman zituen eta konposatzeko gai ere bazen. 19 urte zituela Italiako emakume jantziena izendatu zuten eta oso gazte zela hasi zen inguruko erudituen zirkuluetan parte hartzen. 24 urte zituela, esaterako, Veneziako Accademia dei Pacifici elkarteko presidente izendatu zuten.
Bere tutoreek gomendatuta sartu zen Paduako unibertsitatean eta, emaitza bikainak lortuta, esan bezala, 32 urterekin lortu zuen filosofian doktoretza titulua, Aristotelesen pasarte batzuk aztertu ondoren. Unibertsitateko karguez eta irakasleez gain, Veneziako senatari gehienak eta beste unibertsitate batzuetako gonbidatu ugari bildu ziren Paduan. Horregatik, ekitaldia unibertsitateko egoitzetan egin ordez, Paduako katedralean egin zuten, jende gehiago sar zedin.
Baina Elena Cornaro Piscopiak ez zuen nahi zuena lortu, ezta beste emakume batzuei bidea ireki ere. Berez, Elenaren interes nagusia teologia zen eta arlo horretan doktoretza lortzeko joan zen Paduara. Baina bere asmoen berri jakin zuenean, Paduako apezpiku Gregorio Barbarigok debekatu egin zion, emakumea zelako. Teologian doktore izateak ofizialki predikua egiteko aukera emango zion eta eliza katolikoak ez zuen onartzen –eta oraindik ere ez du onartzen– emakumeak zeregin horretan aritzerik.
Unibertsitateko doktoretza lortzen lehen emakumea izan zen, baina azkena ere bai, luzaroan. 200 urte geroago lortuko zuten Sofia Kovalevskaia matematikariak eta Stefania Wolicka historialariak beren doktoretza titulua. Eta ia beste mende bat joan zen, XX. mendearen bigarren erdialdean Paduako unibertsitateak bigarren emakume doktorea izendatu arte.
Japonia, XV. mendea. Espioitzan eta hilketa ezkutuetan espezializatutako eliteko talde militarra sortu zen. Edo horixe uste du behintzat Stephen Turnbull historialari britainiarrak. Beste aditu batzuen ustez, askoz lehenago sortu ziren ninjak, duela 2.300-2.500 urte inguru. Eta... [+]
Eskultura grekoerromatarrek bere garaian zuten itxurak ez du zerikusirik gaurkoarekin. Erabilitako materiala ez zuten bistan uzten. Orain badakigu kolore biziz margotzen zituztela eta jantziak eta apaingarriak ere eransten zizkietela. Bada, Cecilie Brøns Harvard... [+]
Chão de Lamas-eko zilarrezko objektu sorta 1913an topatu zuten Coimbran (Portugal). Objektu horien artean zeltiar jatorriko zilarrezko bi ilargi zeuden. Bi ilargiak apaingarri hutsak zirela uste izan dute orain arte. Baina, berriki, adituek ilargietan egin zituzten motibo... [+]
Hertfordshire (Ingalaterra), 1543. Henrike VIII.a erregearen eta Ana Bolenaren alaba Elisabet hil omen zen Hatfield jauregian, 10 urte besterik ez zituela, sukarrak jota hainbat aste eman ondoren. Kat Ashley eta Thomas Parry zaintzaileek, izututa, irtenbide bitxia topatu omen... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Urruña, 1750eko martxoaren 1a. Herriko hainbat emakumek kaleak hartu zituzten Frantziako Gobernuak ezarritako tabakoaren gaineko zergaren aurka protesta egiteko. Gobernuak matxinada itzaltzeko armada bidaltzea erabaki zuen, zehazki, Arloneko destakamentu bat. Militarrek... [+]
Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte.
Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]
Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]
Judea, K.o II. mendea. Erromatar probintziako giro nahasi betean, Gadalias eta Saulosen kontrako epaiketa egin zuten, iruzurra eta zerga-saihestea leporatuta. Epaiketaren berri grekeraz idatzitako 133 lerroko papiro batean jaso zuten (argazkian). Dokumentu nabateoa zela... [+]
Poloniar ikerlari talde batek Sevillako Italica aztarnategiko Txorien Etxea aztertu du, eta eraikinaren zoruko mosaikoak erromatar garaiko hegazti-bilduma xeheena dela ondorioztatu du.
Txorien etxean 33 hegazti daude mosaikoetan xehetasun handiz irudikatuta. Beste... [+]
Danimarkako Vasagård aztarnategian 600dik gora harri grabatu aurkitu dituzte arkeologoek. Datazioen emaitzen arabera, duela 4.900 urtekoak dira, eta garai hartan Alaskan sumendi baten erupzio bortitza gertatu zela ere jakina da. Erupzio horren ondorioek Europa iparraldeko... [+]
Vietnam, 1965eko otsailaren 7a. AEBetako aire-armadak lehenengoz napalma erabili zuen biztanleria zibilaren kontra. Ez zen gasolina gelatinatsua erabiltzen zen lehen aldia. Bigarren Mundu Gerran hasi ziren bonbekin batera jaurtitzen eta, Vietnamen bertan, Indotxinako... [+]
Japonia, VIII. mendea. Nara Aro betean furoshiki terminoa erabiltzen hasi ziren, baina Edo Arora arte (XVII-XIX. mendeak) ez zen hedatu. Furoshiki objektuak ohialetan biltzeko artea da, baina bere etimologiak garbi uzten du bere jatorria: furo hitzak bainua esan nahi du eta... [+]
Duela 3.300 urteko egiptoar momia batean Yersinia pestis-en arrastoak topatu berri dituzte, hau da, VI. mendean Justinianoren izurria eta XIV. mendean Izurri Beltza eragin zuen bakterioarenak.
Adituek orain arte uste zuten garai hartan izurria soilik Eurasian hedatu zela,... [+]