“Emakumeoi buruko gaitz gehiago diagnostikatzen zaigu, sintoma berdinekin”
Amaia Bacigalupe de la Hera (Portugalete,1980) soziologoa da ikasketaz eta lanbidez, baina “soziologiaren eta medikuntzaren arteko bidegurutzean” ibili da beti. EHUko OPIK ikerketa taldeko sortzaileetakoa da; “gizarteko egituraren ezaugarriek osasunean, gaixotasunean eta osasun zerbitzuen erabilpenean duten eragina ikertzen dut”, argitu digu. Osasun mentalean generoak duen garrantziaz berba egiteko elkartu gara harekin.
Lan batean diozunez, “frogatuta dago emakumeek buruko osasun okerragoa dutela”.
Munduan egindako hainbat ikerketak aditzera eman dute hala dela. Eta horrek erabateko lotura daukala emakumeon bizi-baldintzekin, ezinegona sortzen baitute; sufrikario handiagoko bizitza da. Askotan biologikoki azaldu nahi izan da emakumeen eta gizonen arteko desberdintasun hori, baina argi dago hori ez dela azalpenaren zati inportantea, baizik eta gizarte-desberdintasunekin lotutako hainbat alderdi.
Orain aste batzuk Genero-desberdintasunak eta depresioaren eta antsietatearen medikalizazioa: gaindiagnostikoko dinamikak eta gainpreskripzioa emakumeengan hitzaldia eman zenuen. Agian emakumeok ez duzue uste bezain buru osasun txarra?
Behintzat, emakumeek behar dutena baino gehiago diagnostikatzen ari gara. Sintoma berdinak izanda, emakumeoi gehiago diagnostikatzen zaigu gizonei baino.
Merkeagoa da zuen diagnostikoa?
Bai, faktore askorengatik. Eta ez hori bakarrik: gizonei baino askoz psikofarmako gehiago ematen digute diagnostiko-baldintza berdinetan. Sintoma berdinak izanda, emakumeei buruko gaitz bat diagnostikatzeko probabilitatea %78 handiagoa da gizonen kasuan baino; diagnostiko berdina izanda, berriz, psikofarmakoak errezetatzeko probabilitatea %20 handiagoa da.
Genero aldagaia bazterrean utzita ere, gaitz mentalen gaindiagnostikoa dago?
Dudarik gabe. Azkeneko urteetan izugarri egin du gora diagnostikoen kopuruak. Horrek esan nahi du hasi garela medikuntzaren eremukoak bihurtzen orain arte hala ez ziren hainbat arazo, sozialki konpontzeko gai ginenak: doluak, lanari lotutako ezinegonak… Orain ordea, hainbat faktore direla medio, kontsultara ailegatzen dira. Eta zazpi minutuko kontsulta batera ailegatzen den arazo konplexu bati erantzuna ematea ez da erraza, eta ez dut esaten errua sistemari botatzearren, baina egoera horietan profesionalek zer egin dezakete? Klik bat diagnostikoaren laukitxoan eta beste bat lorazepamarenean. Gizartean aldaketak ematen ari dira eta gero eta gaitasun txikiagoa daukagu kolektiboki ezinegon horiek kudeatzeko, eta antza denez, hori askoz sarriago gertatzen zaie emakumeei gizonei baino.
Zer argudio eman daiteke, biologiaren ikuspuntutik, esateko errazagoa dela emakume batek buruko gaitza izatea?
Hormonalki aldakorragoak garela, eta horrek ahulezia mentala eta emozionala eragiten duela. Emakumeen osasun mentala aztertzean hormonekin lotura duten aldiak identifikatu dira beti: menarkia, erditzea eta erditze ostekoa, menopausia… eta askotan lotarazi dizkigute gure ezinegona eta egoera hormonala. Baina psikofarmako gehiago errezetatzearen arrazoia ez da emakumeok osasun mental okerragoa dugula; hori hala dela kontuan hartuta ere, gainpreskripzioa oso agerikoa da. Zerbait gehiago dago.
Genero-rolekin zerikusia duena? “Txarto dagoen gizona gai izango da berez aurrera egiteko”.
Bai. Eta ziurrenik emakumeok ere, kontsultan gaudela, askoz erraztasun handiagoa dugu antidepresibo bat edo dena delakoa eskatzeko.
Neurtu egin da hori?
Ez dakit neurtu den, baina nire ingurura begiratuta behintzat emakumeen artean oso normaltzat hartzen da, edozein arazo txiki izanda, pilula bat hartzea.
Sexua faktore bat da gorputzean zer gertatzen den ulertzeko?
Erabat.
Baina kritikatzen da, era berean, biologia aitzakia modura erabiltzea zenbait jokabide justifikatzeko. Indarkeria matxistaren arrazoitze biologikoa argitaratuta dago inon.
Kontua da emakumeen osasunari buruzko ikerketan, historikoki, sexuarekin lotutako desberdintasunak ez direla aintzat hartu. Gizonen laginak erabili izan dira proba klinikoetan, eta patroi maskulino unibertsala erabili da. Aldarrikapen historikoa egon da esateko “aizue, bi mundu ezberdin gara”. Gertatzen zaizkigun gauzak ez dira berdinak: medikamentuen bigarren mailako efektuak, txertoen efektuak... Eta oso oinarrizko kontuak, elektrokardiograma baten bidez arritmia bat detektatzeko gaitasuna adibidez: teknologia askoz ere hobeto prestatuago dago zure arritmia aurkitzeko nirea baino. Medikamentuen dosiak ere oso eredu maskulinotik finkatu dira beti, eta frogatuta dago botiken bigarren mailako efektuak ohikoagoak direla emakumeengan. Beraz, sexua garrantzitsua da, gorputzak desberdinak dira eta desberdin erantzuten dute, hori oinarrizkoa da. Baina horren gainean beste geruza bat ipini behar diogu ikerketari, are garrantzitsuagoa: genero desberdintasuna. Jakina, beheko geruza hori ez badago ondo zehaztuta…
“Zientzia androzentrikoa da oraindik, eta haren prestakuntza ere bai. Uste dut oraindik ere osasun munduko profesionalei, nola ikerkuntzan hala klinikan, ‘antigorputzak’ sortzen zaizkiela ‘genero’ hitza entzuten dutenean. Urteak daramatzat prestakuntza ematen, unibertsitatean, Osakidetzan… eta asko kostatzen zaie ulertzea haiek ere badaramatela motxila hori, eta ematen duten osasun arreta lerratua dela. Beren lanari generoaren aldagaia gehitzeak bizitza zailtzen die. Medikuntza Fakultatean ere ez dute interes handirik gure lanaren ondorioez, ez dute lekurik EHUn ematen den prestakuntzan”.
Bilboko magistratuak adierazi du ez dagoela froga nahikorik langileak delitu hori egin zuela egiaztatzeko eta ez dagoela “lekukorik” hori frogatu duenik. Horrelako 300 sabotaje salatu ditu anbulantzien zerbitzua esleitua duen enpresak.
Satse Euskadiko Erizainen Sindikatuak deitu du greba, eta udako murrizketek eragindako lan karga arintzeko neurririk ez hartzea leporatu dio Osakidetzari.
Aktibista intersexa* eta DJa da Marikarmen Free (Baena, Espainia,1984). 2003. urtean sistema psikiatrikoaren kontrako borrokan hasi zen, eta gaur egun bide beretik doa Insania kolektibokoekin. Martxoan, Iruñeko Katakraken egindako “Zapalkuntza psikiatrikoa eta... [+]
Kalera atera dira salatzeko Bortziri eta Baztanen mediku eta pediatren falta, itxaron zerrenda amaigabeak eta hitzorduen atzeratzea jasaten ari direla, besteak beste. “Landa eremuan bizi garenok ere merezi dugu behar dugun bezala artatuak izatea”.
Mallorca, 1968. Joana Maria Escartin historialaria jaio zen. 1989an esklerosi anizkoitza diagnostikatu zioten eta joan den maiatzaren 30ean hil zen jaioterrian, 56 urte zituela, hain zuzen, esklerosi anizkoitzaren nazioarteko egunean.
Ikasketak UIBn (Universitat de les Illes... [+]
Istripu eta larrialdiei erantzutea eta gaitz kronikoak dituzten ikasleak artatzea lirateke, besteak beste, erizainak eskolan lituzkeen funtzioak, gaur egun gehienbat irakasleen bizkar geratzen dena. Eskoletan erizain batek egon behar duela aldarrikatzen urteak daramatza SATSE... [+]
Carmen Junyent hizkuntzalaria izan zen katalanez hil ahal izatea bere azken hatseraino aldarrikatu zuena. Hil hurren zela, osasun-langileekin izandako bizipenak idatzi, eta bera hil ondoren argitara zitzatela eskatu zuen. Hizkuntza pertsona batek beste batekiko duen trataeraren... [+]
Ginekologia zerbitzuarekin gertatu den moduan, Lekeition pediatria zerbitzua kolokan ikusi du herritar talde batek, eta berandu baino lehen, osasun zerbitzu duinak izateko aldarria atera dute kalera. Sortu berria den Lekeitioko SOS mugimenduaren sustatzaile dira Marina Entziondo... [+]
Langileen plantilla egokia osatu beharrean, Osakidetzako profesionalei aparteko orduen bitartez ordaintzea gaitzetsi dute sindikatuek. Azken urteetan errepikatu diren arazoen aurrean zuzendaritzak izandako plangintzarik eza salatu dute.
Duela bi urte, Edgard Camarós arkeologo katalanak bi giza garezur eta "Minbizia?" zioen txartel bat topatu zituen kartoizko kaxa baten barruan, Cambridgeko Unibertsitatean. Garezurrak Gizatik zetozten, Egiptotik eta berriki Frontiers in Medicine aldizkarian... [+]
Batzuentzat ikusezina eta sinesgaitza bada ere, fibromialgia existitzen da, eta berrehun sintoma baino gehiago daude gaitzari lotuta. Horietako batzuk jasaten ditu Edurne Iribarrenek (Otsagabia, Nafarroa, 1954) eta nabarmendu du eragin “handia” dutela egunerokoan:... [+]
Hemezortzi mediku beharrean hamabi daude eta sei erizainek hamabiren lana egiten dute. “Lan gainkarga eta agenda neurrigabea handitu” egin dira, sindikatuak ohartarazi duenez, eta murrizketa gehiago etor daitezke etorkizunean.
Hamar zentrok uda osoan itxiko dute eta 72 zentrok ixteko ordua aurreratuko dute. Sindikatuek salatu dute langileen lan karga "handituko" dela.
IMQ osasun enpresa pribatuak “baldintza ekonomiko esklusiboak” eskaintzen dizkie unibertsitate publikoko milaka langileri eta beren familiei, %15eko beherapenarekin “gutxienez”. Urteak dira unibertsitate publikoak osasun aseguru pribatuen eskaintza... [+]