Lan batean diozunez, “frogatuta dago emakumeek  buruko osasun okerragoa dutela”.

Munduan egindako hainbat ikerketak aditzera eman dute hala dela. Eta horrek erabateko lotura daukala emakumeon bizi-baldintzekin, ezinegona sortzen baitute; sufrikario handiagoko bizitza da. Askotan biologikoki azaldu nahi izan da emakumeen eta gizonen arteko desberdintasun hori, baina argi dago hori ez dela azalpenaren zati inportantea, baizik eta gizarte-desberdintasunekin lotutako hainbat alderdi.

Orain aste batzuk Genero-desberdintasunak eta depresioaren eta antsietatearen medikalizazioa: gaindiagnostikoko dinamikak eta gainpreskripzioa emakumeengan hitzaldia eman zenuen. Agian emakumeok ez duzue uste bezain buru osasun txarra?

Behintzat, emakumeek behar dutena baino gehiago diagnostikatzen ari gara. Sintoma berdinak izanda, emakumeoi gehiago diagnostikatzen zaigu gizonei baino.

Merkeagoa da zuen diagnostikoa?

Bai, faktore askorengatik. Eta ez hori bakarrik: gizonei baino askoz psikofarmako gehiago ematen digute diagnostiko-baldintza berdinetan. Sintoma berdinak izanda, emakumeei buruko gaitz bat diagnostikatzeko probabilitatea %78 handiagoa da gizonen kasuan baino; diagnostiko berdina izanda, berriz, psikofarmakoak errezetatzeko probabilitatea %20 handiagoa da.

Genero aldagaia bazterrean utzita ere, gaitz mentalen gaindiagnostikoa dago?

Dudarik gabe. Azkeneko urteetan izugarri egin du gora diagnostikoen kopuruak. Horrek esan nahi du hasi garela medikuntzaren eremukoak bihurtzen orain arte hala ez ziren hainbat arazo, sozialki konpontzeko gai ginenak: doluak, lanari lotutako ezinegonak… Orain ordea, hainbat faktore direla medio, kontsultara ailegatzen dira. Eta zazpi minutuko kontsulta batera ailegatzen den arazo konplexu bati erantzuna ematea ez da erraza, eta ez dut esaten errua sistemari botatzearren, baina egoera horietan profesionalek zer egin dezakete? Klik bat diagnostikoaren laukitxoan eta beste bat lorazepamarenean. Gizartean aldaketak ematen ari dira eta gero eta gaitasun txikiagoa daukagu kolektiboki ezinegon horiek kudeatzeko, eta antza denez, hori askoz sarriago gertatzen zaie emakumeei gizonei baino.  

Zer argudio eman daiteke, biologiaren ikuspuntutik, esateko errazagoa dela emakume batek buruko gaitza izatea?

Hormonalki aldakorragoak garela, eta horrek ahulezia mentala eta emozionala eragiten duela. Emakumeen osasun mentala aztertzean hormonekin lotura duten aldiak identifikatu dira beti: menarkia, erditzea eta erditze ostekoa, menopausia… eta askotan lotarazi dizkigute gure ezinegona eta egoera hormonala. Baina psikofarmako gehiago errezetatzearen arrazoia ez da emakumeok osasun mental okerragoa dugula; hori hala dela kontuan hartuta ere, gainpreskripzioa oso agerikoa da. Zerbait gehiago dago.

Genero-rolekin zerikusia duena? “Txarto dagoen gizona gai izango da berez aurrera egiteko”.

Bai. Eta ziurrenik emakumeok ere, kontsultan gaudela, askoz erraztasun handiagoa dugu antidepresibo bat edo dena delakoa eskatzeko.

Neurtu egin da hori?

Ez dakit neurtu den, baina nire ingurura begiratuta behintzat emakumeen artean oso normaltzat hartzen da, edozein arazo txiki izanda, pilula bat hartzea.

Sexua faktore bat da gorputzean zer gertatzen den ulertzeko?

Erabat.

Baina kritikatzen da, era berean, biologia aitzakia modura erabiltzea zenbait jokabide justifikatzeko. Indarkeria matxistaren arrazoitze biologikoa argitaratuta dago inon.

Kontua da emakumeen osasunari buruzko ikerketan, historikoki, sexuarekin lotutako desberdintasunak ez direla aintzat hartu. Gizonen laginak erabili izan dira proba klinikoetan, eta patroi maskulino unibertsala erabili da. Aldarrikapen historikoa egon da esateko “aizue, bi mundu ezberdin gara”. Gertatzen zaizkigun gauzak ez dira berdinak: medikamentuen bigarren mailako efektuak, txertoen efektuak... Eta oso oinarrizko kontuak, elektrokardiograma baten bidez arritmia bat detektatzeko gaitasuna adibidez: teknologia askoz ere hobeto prestatuago dago zure arritmia aurkitzeko nirea baino. Medikamentuen dosiak ere oso eredu maskulinotik finkatu dira beti, eta frogatuta dago botiken bigarren mailako efektuak ohikoagoak direla emakumeengan. Beraz, sexua garrantzitsua da, gorputzak desberdinak dira eta desberdin erantzuten dute, hori oinarrizkoa da. Baina horren gainean beste geruza bat ipini behar diogu ikerketari, are garrantzitsuagoa: genero desberdintasuna. Jakina, beheko geruza hori ez badago ondo zehaztuta…