Paso Viejo Argentinako Córdoba probintziako ipar mendebaldean dagoen herri txikia da. Duela hogei urte zonalde hartan ez zegoen herri antolakuntzarik, Estatua ez zen haraino heltzen eta asko jota elizaren ekimen asistentzialistek betetzen zituzten herritarren beharrak. Orduan, gazte lizentziatu berri batzuk heldu ziren, irrati komunitario proiektuen eta agronomo modura egindako lanen abarora, eta bertakoekin harremanetan hasi ziren. Militantzia urbanoetatik zetozen, eta asko 70eko hamarkadan desagerrarazitako borrokalarien familietan hazitakoak ziren.

Zerbait egitekotan, bertan bizi behar zirela erabaki zuten eta Etxe Handia deiturikoa alokatu zuten. Horrela sortu zen, ia nahi gabe, Paso Viejo komunitatea. Baina helburua ez zen komunitate bat sortzea, helburua antolakuntza politikoa zen, nekazal mugimendua indartzea.

Hogei urte geroago, APENOC Córdobako Ipar Mendebaldeko Ekoizleen Elkartea ondo ezaguna da, lurraren eta uraren defentsan aritzeagatik. Córdoban nekazal mugimendurik ez zegoenean sortu zen eta bidea ireki zien beste batzuei. Gainera, hainbat mugimendu zabalagoren partaide ere bada, tartean Somos Tierra nekazal indigenena eta La Vía Campesinakoa. Komunitate honen historia beraz, mugimenduaren historiarekin batera ulertu behar dugu.

Gaur egun 27 pertsonek osatzen dute komunitatea; jendarte berri baten esperimentua da, “prefiguratiboa” adituek esango luketen modura. Eta badu erakusteko zerbait, umiltasunetik, garaile ateratzen direlako egunero. Horren adierazgarri dira elkar zenbat maite duten eta kanpotik heltzen den jendea zaintzeko nolako lanak hartzen dituzten.

Funts komuna

Paso Viejora heltzerakoan bakoitzak zeukan diru apurra batu eta lehenengo hilabetetako alokairua ordaindu zuten. Elkarrekin bizitzeak gastuak arindu zituen eta langabe zeuden militanteei aukera eman zien mugimenduan aritzeko: oreka bat bilatzen saiatu ziren, denbora gutxi eskatzen zuten lanak topatu gainerako denbora guztia mugimenduan inbertitzeko. Kontraesanak, eztabaidak eta gaizki ulertuak egon dira noski, eta baita erabaki gogorrak hartu beharra ere.

Funts komunean aurreztutako diruarekin hiru hektarea lur erosi zituzten eta etxeak eraikiz joan dira. Momentu honetan bost etxe, saloi komunitarioa eta bulegoa dituzte. “Bakoitzak ahal duena ematen du eta behar duen heinean hartzen du”, hori izan da erabilitako filosofia; Carlos Julio Sánchezen hitzetan, “honek bakarrik funtzionatu izan du konfiantza neurtezina diogulako elkarri”.

Elkar zaintza eta formazioa

Askatasun handiko komunitatea da Paso Viejokoa, eta parte hartzeko aukerak etengabe garatu dituzte, horrek markatu du bidea Cecilia Suauren esanetan: “Bakoitzaren erritmoak eta autonomia oso ondo errespetatu ditugu, horregatik jarraitzen dugu elkarrekin, egunero erabakitzen dugulako”.

Bikote krisiak eta harreman berriak sortu dira, zenbaitek haurrak ere izan dituzte eta haien zaintza eta heziketa izan dira komunitatearen egitekoetako bat. “Nik nonbaitera joan behar badut edo zerbait egin behar badut, norbaiti esaten diot umeekin egoteko eta badakit ondo egongo direla”, dio Camila Recaldek. Bestetik, formazioa ere bultzatu dute: unibertsitateko lizentziaturak, masterrak, gustuko zaletasunak edota formazio politikoa; horrek ongizatea ekarri dio komunitate osoari, baita mugimenduari ere.

Komunitatean badaude psikologoak, langile sozialak, ingeniari agronomoak, abokatuak, albaitariak, medikuak, marrazkilariak edota irakasleak. Batzuek ogibidea aldatu dute: apaiza izandakoa orain margolaria da, ingeniaria izandakoa irakasle... Eta, nola edo hala, guztiek elikagaiak ekoizten dituzte: lursailean ortu txikiak daude, fruta-arbolak, oiloak eta oilaskoak, eta laster galeperrak.

Andrearen heriotza

Oroimen kolektiboan momentu eta prozesu garrantzitsuak gordetzen dituzte: lehenengo lur okupazioak eta istiluak, Mauricio Macriren garaipenak ekarritako krisia... Beste batzuk eguneroko bizitzarekin lotuta daude, “lan komunitarioak ekarri digun indarra etxeak eraikitzean edo lurra lantzean, hori da niretzat gehien markatu gaituen zerbait”, dio Sánchezek.

Baina bada momentu bat guztiek aipatu izan dutena: 2008an, Andrea Sánchez, komunitateko sortzaileetako bat, minbiziaz gaixotu zen haurdun zegoela. 2010ean hil zen, Buenos Airesen ingresatuta. Errautsak komunitatean daude, algarrobo baten sustraietan eta, Ruben Santillánek dioenez “triste gaudenean Andrearen zuhaizpean esertzen gara, ez dakigu zergatik, inkontzientea da, baina konturatzen garenerako hantxe gaude, berarekin”.

Arraroa da egun oso bat berari buruz hitz egin gabe pasatzea, oso presente dago familietan, proiektuetan, oroitzapenean. Eta oso presente nekazal mugimenduan ere: komunitate, eskola eta egoitzetan, Andrea hor dago. Bere indarra eta laguntasuna dute gogoan: “Nekazal eskola osatzen ari ginen eta utzi gintuenean nahiko bakarrik geratu nintzen proiektu honetan, baina gaur egun eskola ederra da”, dio Suauk.

Elkarrekin jarraitzeko estrategiak

Esperientzia honetan elkarrekin jarraitzeko hainbat erreminta erabili dituzte, askotan instintiboki. Adibidez, jaiak, ospakizunak eta antzeko momentu informalak komunitatea lotuta mantentzeko estrategia dira.  

Baina zalantza gabe, komunitateak elkarrekin jarraitzen badu komunikazioari esker da. Hasieratik den-dena hitz egiten da, eta diotenez, horixe da nekazal mugimenduari egin dioten ekarpen garrantzitsuena: edozer hitz egin daiteke, eta krisiei apurka egiten diete aurre, ez dago presarik, behar duten denbora hartuko dute horretarako. Hamabost egunean behin bilerak egiten dituzte mugimenduko kontuez, militantziako lanez, egunerokotasunaz... “Eztabaida gogorrak daude, baina oihurik gabe, horrek asko laguntzen du”, dio Gimena Baigorrik.

Elkarrekin jarraitzeko beste bide bat ateak zabalik izatea izan da: kanpokoei iritzia eta laguntza eskatu, idei berriak entzun eta kide berriak besarkatu.

Komunitate honetan argi dute zertarako elkartu ziren eta zertarako jarraitzen duten elkarrekin: nekazal mugimenduari indarra emateko eta nekazariekin jendarte berri baten alde borrokatzeko. “Batzuetan desesperatzen gara ez ditugulako erremintak aurkitzen –dio Mauricio Murchuttik–, baina atzera egingo banu, berriro ere abentura honetan sartuko nintzateke”.