Aurreko legegintzaldiko ustelkeria kasuen zerrenda oparoa –De Miguel, Victor Bravo, Alonsotegi, Montai, Osakidetzako azterketak, Marguello, Karrantzako Purines, Hiriko, Epsilon..– Zaldibarko hondamendiak azalarazitako irregularitateak eta oraindik lurperatuta dauden bi gorpuak, koronabirusaren pandemiaren kudeaketa eztabaidagarria, gehiengo sindikalarekin etengabeko talka zuzen eta gordina, Autonomia Estatutua eguneratzeareko enegarren aldiz atzeratutako prozesua, Kataluniako independentzia eta Urkulluren papera… Deseroso eta lotsak agerian ikusi izan da EAJ legegintzaldi honetan, batere ohikoa ez den zerbait. Gainera, horietako kasu batzuk legegintzaldiaren azken hilabeteetan gertatu dira, alderdiek hobekien zaintzen duten hauteskunde atarian. Horrez gain, herritarren ia erdia etxean geratu da abstentzioa maila historikora eramanez: %47,14. 

Hori dena. Baina, halere. Hala eta guztiz ere. Zero higadura. Areago, orain lau urte baino indartuago atera da EAJ-PSE izatezko bikotea. EAJk 3 eserleku irabazi ditu eta botoetan puntu eta erdi gora (%39,12), PSE-EEk eserleku bat eta 1,7 gora (%13,64).

Askoren burutik pasa da galdera: "Hau dena ikusi eta gero, zer gertatu behar du EAJ eta haren eredua higatzeko?". Baina ez al da hori baino kezkagarriagoa hauteskundeak egin aurretik denok jakintzat ematea zeintzuk izango ziren irabazleak?

Alternatiba?

EH Bilduk baditu pozteko arrazoiak. Abstentzioa izugarri puztu bada ere, boto kopurua handitu duen alderdi bakarra izan da EH Bildu (+23.000), Voxekin (+16.800) batera. Lau eserleku gehiago lortu ditu (22) eta sei puntu eta erdiz hobetu ditu 2016ko emaitzak (%27,84). Ez da makala. Baina ez da nahikoa. Politika instituzionalean, boto bilketaz gain, gehiengoen osaketak agintzen du. Eta hauteskunde hauetan ezkerreko blokeak atzera egin du. 2016an EAJk eta PSEk botoen %49,60 lortu zuten eta EH Bilduk eta Podemosek %36,12. Azken hauteskundeetan EAJ-PSE tandemak %52,76 eta EH Bildu - Podemosek %35,87. Jakina, horretan zeresan handia du Miren Gorrotxategiren alderdia barrutik ez ezik hauteskundeetan ere puskatu izanak: 5 parlamentari eta 6 puntu eta erdi (%8,03) galdu dituzte. Hauteskundeotan tamaina horretako galerarik lortzeko gaitasuna Carlos Iturgaitzek baino ez du izan.

Gauzak horrela ezkerreko indarren batuketak jarraitzen du alternatiba osatzeko aukerarik gabe Legebiltzarrean, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Urrun dira 2012ko garaiak, non EH Bilduk hegemonia lehiatu nahi izan zion EAJri edo Podemosen agerpenak balizko koalizioen mapa zabaldu zuen. Badaezpada ere, esan gabe doa, EH BIldu eta PSE elkarrekin dituen gobernu bat gaur gaurkoz ameskeria hutsa dela, “sozialistak” ezkerreko alderditzat definitzea bezainbat.

Hiria, eredu kapitalistaren gotorleku

EAEko herritarren erdia bizi da 45.000 biztanle baino gehiago dituzten zortzi hiritan: Bilbo, Gasteiz, Donostia, Barakaldo, Getxo, Irun, Portugalete eta Santurtzi. Horietan guztietan EAJk irabazteaz gain, emaitzak batuta batazbeste ia 20 puntuko aldea atera diote jeltzaleek ezker abertzaleari: EAJk botoen  %37,38 eta EH Bilduk %19,62. Hiri eta herri handiek jarraitzen dute izaten ezker independentismoaren gainditu gabeko azterketa, bereziki Bilbon eta Ibaizabalen ezker eta eskuin aldeetan. Horri gehitu beharko genioke EAJren makulu historikoek, PSEk eta PPk, herri txikiagoetan baino emaitza hobeak lortzen dituztela.

Oro har, herriko emaitzei begira, bipartidismoa egonkortu da. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako herri guztietan EAJ ala EH Bildu izan da garaile, salbu Bizkaiko Ermuan (PSE) eta Arabako Navaridasen (PP). Bi alderdien artean Legebiltzarraren bi herenak beteko dituzte.

“Euskadi Zutik”. Hala jarraituko du lau urtez, aurreko lau urteotan izan den bezain bat bederen, baina krisi ekonomikoa ate joka dugula. Europan parekorik ez duen zentralitatearen, egonkortasunaren eta moderazioaren paradigmak beste lau urtez eroso gobernatzeko aukera izango du. Baina tira, abertzale nostalgiko kronikoei beti geratuko zaie EAEko legebiltzarraren osaketa "inoizko abertzaleena dela" dioen matematika ariketa hutsa.