Nitokris existitu zen?
Egipto, K.a 2162 edo 2191. Nitokris faraoiaren bi urteko erregealdia amaitu zen eta, hala, VI. dinastia amaitu eta Egiptoko lehen tarteko aroa hasi zen.
Nitokris ez zen emakumezko faraoi bakarra izan; bospasei mende eta dinastia batzuk geroago Hatshepsutek 20 urtetik gorako agintaldi oparoa izan zuen. Baina Egiptoko lehenengo erregina litzateke, existitu zela egiaztatuko balitz.
Baina orain arte ez da aurkitu haren izena jasotzen duen garaiko inskripziorik eta Nitokrisen aipamenik zaharrenak milurte eta erdi geroagokoak dira. Manetonek (K.a. III. mendea) bere epitomeetan esan zuen faraoia “bere garaiko gizon guztiak baino ausartagoa, emakume guztien artean politena, azal ederrekoa eta masail gorriduna” zela. Herodotok (K.a V. mendea), aldiz, haren mendekua eta heriotza jaso zuen Historiak II lanean: “Nitokris Merenre II.a erregearen emaztea eta arreba zen (…) Erregea modu basatian hil zutenean, Nitokris Egiptoko agintari bakarra bihurtu zen eta senar-anaiaren heriotza mendekatzea erabaki zuen.
Senarraren heriotzaren erantzuletzat zeuzkanak oturuntza batera gonbidatu zituen. Kanal sekretua irekitzeko agindua eman zuen eta, Niloko urek aretoa bete zutenean, traidoreak itota hil ziren”. Baina ez omen zuen lortu traidore guztiak garbitzea eta, beti ere Herodotoren arabera, bizirik geratu ziren arerioengandik ihesi, bere burua sutara botata suizidatu omen zen. Azken datu hori ez da batere sinesgarria, antzinako egiptoarrek ahalegin handiak egin baitzituzten momifikazioaren bidez bizitza honetako gorputza beste bizitzarako gordetzen. Gorpuak erraustea soilik delitu larrienak zigortzeko erabiltzen zuten.
Nitokris aipatzen duen iturririk fidagarriena Turingo Errege Kanona da, Ramses II.aren garaikoa (K.a XIII. mendea), ordura arteko faraoi guztien zerrenda zehatz jasotzen duen papiroa. Baina, dokumentua xehe aztertu duten ikerlarien arabera, Nitokris Netjerkara gizonezko faraoiaren izenaren transkripzio okerra besterik ez da.
Hortaz, egiptologo gehienek uste dute Nitokris ez zela existitu, Behe Inperioan sortutako kondaira bat dela. Aldiz, beste batzuek, Jürgen von Beckerath (1920-2016) alemaniar egiptologo ezagunak, esaterako, benetako faraoia izan zela defendatu dute. Kontua da Turingo Kanonak biltzen dituen beste izen batzuei buruz ere oso informazio gutxi dagoela, maiz Nitokrisi buruz baino informazio gutxiago. Baina gizonezko izen haiei ez zaie Nitokrisi eskatzen zaion frogarik eskatzen eta adituek ez dute eztabaidatzen benetako faraoiak izan ziren ala ez.
Nottinghameko Unibertsitateak Anglosaxoiei eta Vikingoei buruzko Ikasketak masterrari izena aldatu dio: Ingalaterrako Goi Erdi Aroko Ikasketak. Cambridgeko Unibertsitateko Anglo-Saxon England Journal aldizkariari ere izen aldatu zioten lehenago: Early Medieval England Journal... [+]
New York, 1870eko apirilaren 2a. New York Herald egunkariak Victoria Woodhull (1838-1927) ekintzaile eta brokerraren eskutitz bat argitaratu zuen, 1872ko AEBetako presidente hauteskundeetarako hautagaitzaren berri emanez. Inoizko hautagai gazteena zen; 34 urte izango zituen... [+]
Trebiñu, VI. mendea. Eremita talde bat Las Gobas kobazuloetan bizitzen hasi zen, eta historiaurretik okupatutako Laño ibaiaren haitzarte hartan kobazulo berriak hondeatu zituzten. Hurrengo mendean kobazuloetako bat nekropoli modura erabiltzen hasi zen bertako... [+]
Atacamako Desertua Fundazioak eremu horretako geoglifoak suntsitzen ari direla salatu du sare sozialetan; hainbat argazkiren bidez, basamortura 4x4 ibilgailuetan doazen bisitariak eragiten ari diren triskantza erakutsi dute. 1000 eta 1520 urteen artean egindako geoglifo handiak... [+]
Knustrup (Danimarka), 1546ko abenduaren 15a. Tycho Brahe astronomoa jaio zen. Besteak beste, Kopernikoren Ilargiari buruzko teoria hobetu zuen, errefrakzioei buruzko lehen taula osatu zuen eta Johannes Keplerren irakaslea izan zen.
Beraz, astronomiaren alorrean egindako... [+]
Erromatar Inperioko hiri gehienetan kartzelak zeudela pentsatu arren, garai hartako espetxeen arrastorik ia ez da aurkitu aztarnategietan.
Berriki, ordea, Matthew Larsen Kopenhageko Unibertsitateko arkeologoak Korintoko erromatar espetxea identifikatu du. 424... [+]
Geissenkloesterle (Alemania), dela 42.000 urte. Danubio ibaiaren arroko kobazuloan bizi zirenek txirula bat egin zuten hegazti hezurrak eta mamut bolia erabiliz. Garai bertsuan, Esloveniako Divje Babe kobazuloko biztanleek ere txirula bat egin zuten hartz baten femurra baliatuz... [+]
Erroma, K.o 100. urte inguruan. Juvenal poetak zera jaso zuen bere X. Satiran: “Aspaldian, zehazki botoa nori saldu daukagunetik, herri honek politikarekiko interesa galdu du. Lehen buruzagitzak, sortak, legioak eta, finean, dena ematen zuen, baina orain agintariei egiten... [+]
Udazkenean estreinatuko den Gladiator II filmaren trailerra ikusgai dago eta hiru minutu eskaseko aurrerapenean dagoeneko akats edo lizentzia historiko bat agerian geratu da.
Ridley Scotten filman naumakia edo itsas gudu bat egingo da Koliseoan. Ikuskizun garestia... [+]
Anbraziako golkoa (Itsaso Jonikoa). K.a. 31ko irailaren 2a. Aktiumgo itsas guduan garaipena lortu eta Egiptoren gaineko kontrola ziurtatu zuten erromatarrek. Horrenbestez Mediterraneoko hegemonia grekoa amaitutzat jotzen da data horretan, baina eragin helenikoak gaurdaino iraun... [+]
Mexikoko Coahuila basamortuan, Bilbaoko dunak izeneko parajean, giza eskeleto baten arrastoak topatu dituzte. Arkeologoek aztertu ondoren, ondorioztatu dute 950-1250 urte artekoak direla eta Candelariako kulturarekin lotuta daudela.
Aurkikuntza berri pozgarria izan da... [+]
Sulawesi (Indonesia) uhartearen hegoaldean, Leang Karampuang kobazuloan hiru irudi antropomorfoz eta basurde batez osatutako margolana aurkitu dute Griffith eta Southern Cross unibertsitateetako eta Indonesiako Agentzia Nazionaleko arkeologoek. Nature aldizkarian argitaratutako... [+]
Lompoc (Kalifornia, AEB), 1979ko uztailaren 20a. Leonard Peltier ekintzaile indigenak eta beste bi presok espetxe federaletik ihes egin zuten. Iheskideetako bat kartzelaren kanpoaldean bertan tirokatuta hil zuten; bestea ordu eta erdi geroago atzeman zuten handik milia batera... [+]
Paris, 1845. Frédéric Bastiat (1801-1850) ekonomialari eta politikari lapurtarrak Pétition des fabricants de chandelles (Kandelagileen eskaera) satira idatzi zuen. Protekzionismoaren aurkari sutsua, kandelagileek "bere argia salneurri baxuegitan... [+]
Aurtengo neguan INRAPeko (Ikerketa Arkeologiko Prebentiboen Institutu Nazionala) arkeologoek nekropoli berezia aurkitu dute Auxerreko (Frantziako Estatua) erdigune historikoan: haur jaioberrientzako edo hilda jaiotako haurrentzako erromatar garaiko hilerria. K.o. I. eta... [+]