Pandemia bitartean Gasteizko Udalak etxegabeentzako zabaldu duen zentroan, Dorisek, Cristianek eta Manuelek bizipen gogorrak konpartitu zizkiguten. Zentroan oso ondo daudela esan ziguten. Joatekoak ginela, Luisek gurekin hitz egiteko eskatu zigun. Elkarrizketa beste toki batera eraman zuen lehen hitzetik. Gurutze Gorriko langileei esker ona bai, baina baliabideen eta udal politiken gabeziak salatzen hasi zen, bata bestearen atzetik: janariaren kalitatea, zerbitzu sozialen arduragabekeria, umetu nahi dituen karitate estigmatizatzailea, komunikabideon trataera. “Nahikoa da gu kakaren pare tratatzeaz. Gasteizko zaborra garenez, zer gehiago nahi dugu? ‘Zertaz kexatuko dira kartoi artean egiten badute lo?’”.

Bere haserreak zentroaren baldintzekiko nire begirada konformaerraza exijenteagoa bihurtu zuen. Bere duintasunak eta jarrera aldarrikatzaileak harritu ninduen, eta nire harridurak lotsarazi ninduen. Luis asko behar ditugula pentsatuz egin nuen etxerako buelta, eta datozen garaiotarako ezinbestekoak zaizkigula. Deseskaladan sakontzen jarraituko dugu bestela: pribilegio izendatuz garai batean eskubide zirenak, iraganean haserretzen gintuzten apurrengatik esker ona sentituz orain, hainbeste erabaki beldurretik hartzen ditugula ukatu eta beharra bertutez mozorrotuz.

Papur murriztuekin konformatzeko tentazioa handia izango da pandemia osteko agertokian. Baina aukera txarra litzatekeena ezinezko hautu bihurtzen dute jada bortxatzen ari garen planetaren mugek. Desazkundea ezinbesteko bandera izango da alternatiba erradikalen eraikuntzan eta borrokan. Eragingarria izateko, ordea, jardun politizatu eta akademikoetatik harago hedatu behar da. Nire aldetik, argi utzi beharko diet Luisi eta Luis guztiei desazkundeaz ari naizenean ez naizela guztiontzako desazkunde berberaz ari. Haien konfiantza irabaztea nire ardura da, baina ez da erraza izango.

Egun bertsuetan 163 días. La huelga de Bandas pelikula-dokumentala ikusi nuen, 1936ko gerra osteko lehen langile greba handiaz. Une batean, “ikasketak” zituen jende politizatuak kontatzen du nola esan zioten euren buruei langile borrokan parte hartu nahi bazuten langileekin bizi behar zutela. Beren bizitokiak utzi eta langile auzo pobreetan bizitzen hasi ziren. Langile batek kontatzen du nola pentsatu zuen orduan, “to, ematen du hauek benetan ari direla”. Hautu bera egin zuten beste askok. Eta hautu hura basamortu erdian ezusteko loratze matxino bat ekarri zuten hazien arteko bat izan zen, garrantzizkoa. Kontua ez da ezer kopiatzea. Kontua da orduko izpiritu hura berreskuratzeak zer eskatzen digun gaur, eta zer praktiketan gorpuztu asmatzea.