Ikusmenerako, azenarioak ala radarrak?
Londres, 1940ko irailaren 7a. Luftwaffe aireko indar alemaniarrak hiria eraso zuen eta, hala, Blitz delakoa abiatu zen, Bigarren Mundu Gerran alemaniarrek Britainia Handiko helburu zibilen aurka egindako aireko eraso sorta. Hiriburua jarraian 57 gauez bonbardatu zuen Luftwaffek.
Londres 71 aldiz eraso zuten guztira, 1941eko maiatza arte. Uharteetako beste 15 hiri ere bonbardatu zituzten, eta kanpainak iraun zuen bitartean milaka tona lehergai jaurti zituzten.
Blitz-ari eusteko, erantzun zuzena antolatu zuen britainiar gobernuak, bestea beste, eta RAFeko pilotuek hegazkin alemaniarrak erasotzeari ekin zioten. Lan horretan bereziki nabarmendu zen John Cunningham (1917-2002) pilotua, Luftwaffeko 20 hegazkin botata. Ia denak gauez bota zituenez, cat eyes edo katu begi ezizena eman zioten.
Baina katu begi haiek ez zeuden Cunninghamen aurpegian, hegazkineko teknologian baizik. Cunningham RAFeko 604 eskuadroiko kapitaina zen, eta eskuadroi horren hegazkinek aireko radar sistema berritzailea zuten, Airbone Interception izenekoa. Horri esker errazagoa zen bonbaketari alemaniarrak antzematea eta botatzea. Baina radar berria sekretupekoa zen; gobernuak ez zuen etsaiek haien mesedetan erabiltzerik nahi. Horregatik, Cunninghamen eskuadroiaren ikusmen bikaina azenario asko jatearen ondorio zela esan zuen. BBC irratiak zabaldu zuen zurrumurruaren berri. Eta, horrekin batera, marrazkietako bi pertsonaia sortu zituzten, Doctor Carrot eta Potato Pete, azenario eta patata kontsumoa sustatzeko; urte batzuk lehenago AEBetan Popeyerekin eta espinakekin egin zutenaren antzera. Hala, ondo elikatzeaz gain, herritarrek ikusmena hobetuko zuten, eta Blitz-ak eragindako itzalaldietan mesede egingo zien horrek. Bi elikagaien kontsumoak izugarri egin zuen gora eta azenarioen mitoa, gaur egun indartsu irauten duena, zabaldu zen.
A bitamina funtsezkoa da begien osasunean. Bitamina horretan urriak diren dietek, muturreko kasuetan, ikusmen arazoak eragin ditzakete. Baina gibelak, azak edo Popeyeren espinakek, adibidez, azenarioek baino A bitamina gehiago dute. Izan ere, azenarioek ez dute berez A bitaminarik, betakarotenoa baizik; karotenoa A bitaminaren aitzindaria da, hau da, karotenoa duten landareak jaten dituzten animaliek A bitamina eratzen dute gibelean.
Beraz, azenarioek ez dute ia eraginik gure ikusmenean. Gobernuetako propaganda egiturek, aldiz, sekulako eragina izan dezakete gure ikuspegian.
Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]
Zamora, X. mendearen amaiera. Duero ibaiaren ertzean eta hiriko harresietatik kanpo Santiago de los Caballeros eliza eraiki zuten. Eliza barruko kapiteletan askotariko eszenak irudikatu zituzten, besteak beste, eduki sexualak zituztenak: orgia bat, emakume biluzi bat gizon baten... [+]
Bera (Nafarroa), 1924ko azaroaren 7a. Anarkista talde bat Beran sartu zen goizaldean, Primo de Riveraren diktaduraren aurka egin eta Espainiako Estatuan iraultza abiatu asmoz.
Espainiatik eta Hego Euskal Herritik Baiona, Hendaia eta Donibane Lohizunera ihes egindakoen artean... [+]
Washington (AEB), 1807. AEBetako Konstituzioak esklaboen trafiko transatlantikoa debekatu zuen. Horrek ez du esan nahi esklabotza abolitu zenik, esklaboen iturri nagusia eten zela baizik. Hala, emakumezko esklaboak bihurtu ziren esklabo berriak “ekoizteko” bide... [+]
Berlingo Unibertsitate Libreko eta Zuse institutuko diziplinarteko ikerlari talde batek eredu matematiko konplexua garatu du Afrika iparraldean erromanizazioa nola hedatu zen hobeto ulertzeko.
Plos One aldizkarian argitaratutako ikerlanaren arabera, eredua osatzeko galtzada... [+]
Japonia, 1945eko abuztuaren 6a eta 9a. AEBek bonba atomiko bana bota zuten Hiroshima eta Nagasaki hirietan milaka eta milaka hildako eraginez; kopuru zehatzik ez dagoen arren, urte horren bukaeran hildakoak gutxienez 210.000 inguru izan zirela diote kalkulu zuhurrenek. Baina... [+]
Normandiako erromatar garaiko aztarnategi batean lanean ari zirela, arkeologia ikasle batzuek aurkikuntza bitxia egin dute berriki: buztinezko eltze baten barruan kristalezko flasko txiki bat topatu zuten, XIX. mendean emakumeek lurrina eramateko erabili ohi zuten... [+]
Mexiko Hiria, 1968ko urriaren 2a. Hilabete batzuk lehenago, ekainaren 22an abiatutako ikasle mugimenduak mitin bat antolatu zuen Hiru Kulturen Plazan, hiriko Nonoalco-Tlatelolco unitatean. Mexikoko ejertzitoak eta Batallón Olimpia talde paramilitarrak bildutako ikasleei... [+]
Yamagata unibertsitateko Masato Sakai arkeologo japoniarra buru duen ikerlari talde batek geoglifo ugari aurkitu berri ditu Nazcako basamortuan (Peru). Guztira 303 geoglifo topatu dituzte, orain arte ezagutzen zen geoglifo kopurua ia bikoiztuta. Horretarako adimen artifiziala... [+]
Tijarafe (Kanariar Uharteak), XIV. mendearen erdialdea. Lehen monje katolikoak La Palma uharteko inguru horretara iritsi zirenean, ikusi zuten awarek, bertako aborigenek, Eguzkia, Ilargia eta izarrak gurtzen zituztela.
Eta azken urteetan Tijarafen egindako kanpaina... [+]
Peru iparraldeko kostaldean, Pañamarca aztarnategian, mochica kulturako (K.a. 330- K.o. 800) tronu areto bat aurkitu berri dute. Arkitektura ikusgarriagatik, iruditeria erlijioso zabalagatik eta xehetasunez betetako hormairudi koloretsuengatik ezaguna da kultura... [+]
Maule, 1892. Zaraitzu ibarreko zortzi emakume espartingile Zuberoako hiriburutik etxera abiatu ziren, baina bidean, Larrainen, elurteak harrapatuta, hotzak hil omen zituen denak. Zortzietatik zazpiren izenak iritsi zaizkigu: Felicia Juanko, Felipce Landa, Dolores Arbe, Justa... [+]
Nottinghameko Unibertsitateak Anglosaxoiei eta Vikingoei buruzko Ikasketak masterrari izena aldatu dio: Ingalaterrako Goi Erdi Aroko Ikasketak. Cambridgeko Unibertsitateko Anglo-Saxon England Journal aldizkariari ere izen aldatu zioten lehenago: Early Medieval England Journal... [+]
New York, 1870eko apirilaren 2a. New York Herald egunkariak Victoria Woodhull (1838-1927) ekintzaile eta brokerraren eskutitz bat argitaratu zuen, 1872ko AEBetako presidente hauteskundeetarako hautagaitzaren berri emanez. Inoizko hautagai gazteena zen; 34 urte izango zituen... [+]
Trebiñu, VI. mendea. Eremita talde bat Las Gobas kobazuloetan bizitzen hasi zen, eta historiaurretik okupatutako Laño ibaiaren haitzarte hartan kobazulo berriak hondeatu zituzten. Hurrengo mendean kobazuloetako bat nekropoli modura erabiltzen hasi zen bertako... [+]