700 bat errota martxan egon ziren garai batean Gipuzkoan, baina gaur egun era tradizionalean lan egiten duen errota gutxi gelditzen da, hogei bat inguru edo”. Oiartzungo Ihurrita Errota da martxan dirauen horietako bat, Alex Roteta Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteko kideak azaldu digunez. Errotako etxean jaio zen Roteta, eta txikitatik ezagutu du bertako funtzionamendua, aitonak xehetzen baitzuen bertan pentsu almazenerako. “Etxerako eta inguruko baserrietarako egiten zuen lan: Oiartzun, Errenteria, Pasaia, Lezo… jende asko etortzen zen inguruetatik pentsu bila hona”, dio. 1499ko dokumentu zaharretan jada agertzen da Ihurritako errotaren, kanalaren eta presaren aipamena, baina Rotetak dio lehenagotik ere martxan zela uste dutela.
2015etik, kultur ondare babestu
XX. mendean jarduera nahiko intentsiboa izan zuen errotak baina XXI. mendean sartzearekin gurasoak jubilatu ziren eta bestelako planteamendua dute orain: “Lehen eguneko 24 orduetan egiten zuen lan, eta orain berriz, errota jada ez du beharrak mugitzen, kulturak baizik”. 2015eko azaroan kultura ondare izendatu zuen Eusko Jaurlaritzak Ugaldetxo auzoko errota, monumentu sailkapenarekin. “Arto irin kilo gutxi ehotzen dira orain urtean zehar, baina kantitatez asko ez bada ere, kulturalki eta sinbolikoki eragin handia duela uste dugu”, dio Rotetak.
Errotari balioa emateko sortu zuten duela bi urte Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea Rotetak eta etxekoek. Oiartzun inguruan errota ezagutarazteko eta zein funtzio eta balio duen erakusteko hainbat ekimen antolatu dituzte geroztik. “Pertsona elikatzeko darabilgu gaur egun errota, irina egiteko, eta bereziki herritarrekin, ekoizle txikiekin, elkarteekin eta zenbait talogilerekin dugu tratua”.
Ekoizpen eta kontsumo jasangarrien alde
Ihurritako ondare material eta ez materialaren balioa ezagutarazteaz gain, jasangarritasunari lotutako beste hainbat helburu ere badituzte elkarteko kideek. Izan ere, ekoizpen eta kontsumo eredu erantzule baten alde egiten dute, eta errotarako arto mota jakin batzuk soilik erabiltzeko hautua egina dute: “Ez da garai batean bezala arto industrialik erabiltzen, bertako arto ekoizpen txikien aldeko apustua egin dugu”.
Arto gorriarekin hasi dira irina egiten. Behe Nafarroako zenbait ekoizle txikiri hartzen diete artoa zuzenean, eta momentuz 200 bat kilo irin soilik ekoitzi badituzte ere, poliki-poliki horri heldu nahi diotela azaldu digute. “Dena den, ez diogu kantitateari garrantzia handiegirik ematen, garrantzia gehiago du jakiteak zein artorekin egiten dugun lan, jatorria zein den, nork egin duen eta nola”.
Lehen sektorea bultzatzeko eta indartzeko lanean dihardute Nafarroako Pirinioetan azken urteotan, eta lanketa horren baitan sortu zuten Pirinioetako Mahaia. Diagnostikoa ondu dute azken urteotan, eskualdean lehen sektoreari lotuta dituzten hutsuneak identifikatzeko, eta ondorio... [+]
EAEko ekoizpen ekologikoaren kontseilua da ENEEK-Ekolurra, eta zertifikazioaz gain, eredu ekologikoaren aldeko sustapen lana ere egiten du elkarteak. “Gaur egun, argi ikusten dugu etorkizuneko eredua dela ekoizpen ekologikoa, eta badagoela honi buruzko informazioa emateko... [+]
Urteak dira Bergaran kontsumoaz eta lehen sektoreaz lanketa zabala egiten hasi zirela. Ereindajan kooperatibaren eta Elikadura Mahaiaren sorrerak bultzada izan ziren lanketa orokor horretan. Azken urteotan, azoka plazaren inguruko hausnarketa prozesuan buru-belarri aritu dira... [+]
2014an sortu zuten Birika Permakultura proiektua Leioako lursail okupatu batean. Jurgi Uriarte Idiazabalek eta beste bi kidek jarri zuten martxan egitasmoa. “Lursail hartatik bota egin gintuzten gerora, aparkalekua egin behar zutelako, eta, etenaldi baten ondoren, bakarrik... [+]
Nekazaritzarekin harreman estua izan du betidanik Barazki Bizidunak proiektuko Iñaki Garcia Grijalbo Mapik. Bizitzaren paradoxak, gaur egun saltoki handi baten aparkalekua den lursailean zuten baratzea garai batean etxekoek Donostiako Intxaurrondo auzoan... [+]
Nafarroako Hazialdekoren, Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkartearen (BLE) eta Gipuzkoako Biolurren arteko elkarlanetik sortu berri da HoBBea, mugaz gaindiko proiektua. “Garien bueltan bagenuen aspalditik harremana gure artean, baina, nolabait, harreman horiek... [+]
Bigarren urtez segidan hartu du Habelarte baserritarren elkarteak Leitzako festetan, Gaztetxean, afariak emateko ardura. Nafarroako Mendialdeko ekoizle agroekologikoen produktuekin osatu dute eguneroko eskaintza, eta ehunka lagun pasatu dira abuztuaren 10etik 14ra haien... [+]
Aurreko urte bukaeran Elizondoko zahar-etxearen kudeaketa publifikatzeko jauzia eman zuen Baztango Udalak, eta geroztik, haren esku gelditu da egoitzaren antolaketa. Eskualdaketa horrekin batera, elikaduraren alorrean eraldaketa sustatzea izan da udalaren erabakietako bat... [+]
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Urteak daramatza Cederna Garalur landa garapenerako elkarteak elikaduraren eta lehen sektorearen inguruko lanketa egiten Nafarroako Mendialdean. Elikadura osasuntsurako eta kontsumo jasangarriago baterako bidea egitea da asmoa, eta bide luze horretan, egitasmo berria gauzatu du:... [+]
Oiartzunen nekazaritza bultzatzeko eta elikadura burujabetzarako bidean pausoak emateko sortu zen Lurbizi egitasmoa, 2016 urte inguruan. “Herritar talde batek denbora zeraman herrian nekazaritzaren eta lehen sektorearen egoera kaxkarraz hausnartzen”, adierazi du Ibon... [+]
Sarako Nicolas Chretien dago Hiru Xilo baratzegintza proiektuaren atzean. Urtarrilean hasi zen baratzea lantzen, eta martxoaren hasieran ekin zion ekoitzitako produktuak merkaturatzeari. “Banuen formazioa baratzegintzan, baina orain arte honekin zerikusirik ez zuten... [+]