Erabakiak hautsak harrotu ditu, teorian programa honetan sartzea edo ateratzea ikastetxe bakoitzaren autonomia eremuan sartzen delako. Ikastetxeak urtarrilaren bukaeran ebatzi zuen 2020-2021 ikasturterako PAI programatik aterako zela. Eskolan, halaber, ikasturte honetan ireki da D ereduko lehen lerroa, D-PAI bihurtu dena.

PAItik atera nahi izan duen lehen ikastetxea izan da eta horrek sona berezia eman dio erabakiari. Navarra Sumak (NS) eta PSNk, adibidez, Castejongo Udaleko osoko bilkurara eraman zuten gaia, eskolari atzera egin zezala eskatzeko. Bozketan berdinketa egin zuten eta alkatearen (Ezker Batua) kalitatezko botoarekin bota zen atzera eskaera. PSNren eta NSren salaketen arabera, gurasoen aurkako iritziarekin hartu da erabakia eta “muturreko sektore nazionalisten” presioarekin.

Errealitatea urruti dago ikuspegi horretatik eta zentroaren erabakian batez ere arrazoi pedagogikoak nagusitu dira, irakasleen klaustroak publikoki argi adierazi duenez. ARGIAk Eskolako zuzendaritza taldeko kide batekin hitz egin du eta bere esanetan, “argi ikusten dugu haurrak ez direla iristen behar den ezagutza mailara eta horregatik erabaki dugu ateratzea”. Duela bost urte ekin zioten programari eta Lehen Hezkuntzako bigarren mailaraino iritsi dira. Legeari begira, programan gutxienez lau urte egin behar dira hartatik ateratzeko.

Eskolako klaustroaren eta Eskola Kontseiluaren hausnarketa prozesu luze eta sakonean dago oinarrituta erabakia. Iaz ere ahalegindu ziren, baina ez zuten astirik izan irteera prestatzeko eta aurtengorako utzi zuten. NSren aburuz, ikastetxearen erabakia “arduragabea, presazkoa eta burugabea” izan da.

Irakasleen %80aren sostenguarekin, klaustroak tinko erantzun dio Navarra Sumari, esanez ez direla konfrontazio politikoan sartuko: “Hala ere, ezin dugu utzi alderdi batek klaustroko irakasleen profesionaltasuna eta koherentzia zikindu ditzan, hauen helburu bakarra gure ikasleriaren hezkuntza kalitatea hobetzea denean”. Irteeraren aurkakoek zuzendaritzari leporatu diote familien erabakien aurka aritzea, hauek “urtez urte libreki erabakitzen dutenean beren seme-alabak PAI programan matrikulatzea”. Eta klaustroak dio ezetz, izan ere, herrian ez baitago beste aukerarik.

Komeni da jakitea zentro bat PAIn hasten bada, hurrengo ikasturte guztiak ere programa horretan hasi behar direla ezinbestean, izan G, A edo D ereduan. Nafarroan 77 zentrok eskaintzen dute G-PAI programa, 68k A-PAI eta 18k D-PAI. Gaur egun PAI programa, praktikan, hizkuntz ereduen gainetik dago eta dagoen tokietan, haurrak ezinbestean programa horretan matrikulatu behar dira. PAI programak eskatzen du astean 8 eta14 orduko tartean aukeratzen den ordu kopurua ematea ingelesez (D ereduan apur bat gutxiago).

Programaren aurkako askok salatzen duenez, ingelesez ematen diren edukien maila jaitsi egiten da. Gainera, ikasle askok ditu edukiak barneratzeko arazoak, “eta eskola publikoak izan beharko lituzke alternatibak horientzat, adibidez programa horietatik ateratzea”. Azken finean, “zailtasunak dituztenei ez zaie besterik eskaintzen”, salatzen dute askok hezkuntza munduan. Irakasleei ematen zaien prestakuntza urria, baliabide kurrikularrik ez izatea, plangintzarik eza eta bitarteko falta ere azpimarratzen dira gabezien artean. Horren guztiaren ondorioz atera nahi dutela dio Castejongoko klaustroak.

Erabaki politikoa jantzi teknikoz mozorrotu da
Nafarroako hezkuntzako sektore askotan haserrea piztu du Hezkuntza Sailaren erabakiak. LAB, Steilas, ELA eta CCOOk gogor salatu dute Carlos Gimeno Hezkuntza kontseilaria eta eskolaren autonomia errespeta dezala eskatu diote. Departamenduak dio ikuskarien esanetan irteera plana ez dagoela ongi justifikatua. Ikuskatzaileak bi arrazoi jarri ditu mahaiaren gainean: bat, “ez da aipatzen programatik atera ondoren nola geldituko den langile plantilla”; eta bi, “ez du kontuan izan 147/2016 Foru Agindua, non zehazten den zentroak bermatu beharko duela programaren jarraipena finkatuta dagoen kurtsoetan”. Dos de Mayo-ren esanetan, biak aurkeztu dituzte.

Hezkuntza Saileko Mikel Muez kabinete buruaren arabera, departamenduak ezin zuen beste erabakirik hartu: “Ikuskatzaileek esan dute zentroak ez duela bete arautegiak eskatzen duena, beraz, Hezkuntza Departamenduak ezin du onartu zentroaren eskaera. Horren sinplea da. PAIn sartzea edo ateratzea arautzen duen foru agindua aurreko gobernuak egin zuen, eta guk bete besterik ez dugu egin”.

Muezek erantzukizuna ikuskatzailearen bizkar utzi du, baina bistan da auzia hori baino korapilatsuagoa dela. Esate baterako, Mendigorriko kasuan, ikuskatzaileen arduradunak bideragarri ikusi zuen D eredua sei haurrekin irekitzeko eskaera, baina Hezkuntza Departamenduak arauetara jo du ezezkoa argudiatzeko: “Zortzi haur behar dira”. Hezkuntza sailak nahikoa zuen esatea “ikuskatzaileak esan du eta aurrera”, baina ez, justu kontrakoa egin du.

Ez da hori, ordea, Departamenduaren borondate eskasaren adierazle bakarra. Une batez, imajina dezagun egia dela, zentroak ez duela ondo bete irteera eskaera. Administrazio munduan maiz gertatzen dira halakoak, eta eskolei edo bestelako erakundeei sarri esaten zaie zer egin duten gaizki, nola egin behar duten eta eskaera egiteko epe berria eman. Horixe bera adierazi diogu Muez kabinete buruari, baina honek erantzun du aipatu foru arauak ez duela horrelakorik aurreikusten eta datorren urtean aurkeztu ahal izango dutela berriz irteera plana, hala nahi badute.

Solana: “Legea bete behar da”
147/2016 Foru Araua Uxue Barkosen gobernuko Hezkuntza sailburu Jose Luis Mendozaren garaian ezarri zen, 2017an. Hilabete gutxira Mendozaren lekukoa hartu zuen Maria Solanarengana ere jo dugu gaian argi pixka bat jarri nahian, baina ez da erraza. Solana haserre mintzo da Hezkuntza Sailaren erabakiarekin eta, bere ustez, Castejongoak ez du sekretu handirik, “legea bete behar da eta kito, foru arau horrek garbi adierazten du hori nola egin behar den, baina PSN ez da hori egiten ari”. Kontua da ez dagoela borondate politikorik, adierazi diogu: “Ez, ez da borondate kontua, legea betetzea baizik”, dio tinkotasunez egun Geroa Baiko foru parlamentaria denak. Afera dela eta txinpartak sortu dira Nafarroako Gobernuan eta Geroa Baik eskatu du gobernu akordioaren jarraipen batzordea biltzea.

Labirintoaren une honetara helduta, argi dago auzi honetan, funtsean, Hezkuntza Departamentuaren borondate politiko eza dela giltzarri. Egia esan, Nafarroako politikaren azken hamarkadetako joan-etorria ezagututa eta PSNk PAIrekin izan duen jarrera ikusita, agian ez zen beharrezkoa hau guzti hau irenstea horretaz ohartzeko. Prozesuaren gora-beherak aztertuta, alabaina, ondorio hori are eta argiagoa da. Azkenean, auziaren muinean dago Nafarroako euskalgintzak eta sektore aurrerakoienek aspalditik eskatzen dutena: gurasoek edo ikastetxeek hautatu ahal izatea nahi duten hizkuntza eredua eta programa inolako inposaketarik gabe.