Amaginarreba kukulikordeka

Guduekin aberastu zen Hermann Gruson-ek XIX. mendean europan zen kaktus bildumarik handiena zuen.
Guduekin aberastu zen Hermann Gruson-ek XIX. mendean europan zen kaktus bildumarik handiena zuen.

2020ko otsailaren 24an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Mundu epel guztian erruz zabaldutakoa, Mexikoko erdialdetik datorren landarea da, baina egun bertako ekosistema naturaletan iraungitzeko arriskuan dagoen galzoriko espezietzat ematen dute. Izen ugari du, baina bat benetan xelebrea: amaginarrebaren eseraulkia.

Echinocactus grusonii bezala sailkatua dago. 1891n, Mexikotik Alemaniara eraman zuen Heinrich Hildmann botanikari eta lorazainak, Berlin inguruko Birkenwerderen zuen landare mintegira. Kaktuszale porrokatua zen, eta bere mintegia landare horiei emana zuen. Sailkatu eta izen zientifikoa eman zion horri ere: Echinocactus grusonii. Echinok trikua esan nahi du, beraz triku itxurako kaktusa, eta grusonii, Hermann Gruson asmatzaile eta arma enpresaburu alemaniarraren ohorez. Guduekin aberastu zen Hermann apareju hau, kaktuszalea izan bera ere; arantzadunen apetak eta gutiziak akuilatuta, berotegi berezi bat eraiki zuen bere landare kuttunak eskuera izateko. XIX. mendearen amaieran, Europan zen kaktus bildumarik handiena eta ezagunena zuen. Hil zenean, Magdeburg herriari eman zion doaintzan, berari eusteko diru mordoska eder batekin batera. Gero bertan sortu zuten Grusonschen berotegien egitasmoa, non gaur egun oraindik ezagutu daitekeen munduan galzorian dauden espezieen bilduma izugarri bat. 

Hermann honek kaktusen ikerketarako dirua eskuzabal jarriko zuen bere garaian; izan ere, genero oso bati ere bere izena eman zioten: Grusonia. Botanikari eta lagun izango zuen Karl Moritz Schumannek, Alemaniako Kaktusen Elkarteko akademiko eta Berlingo Museo Botanikoko zaintzaile izan zenak, jarri zion izen hori beste kaktus multzo bati. Botanikari eta kaktuszale hor ibiliko ziren bere garaian zein baino zein beregana gehiago arrimatu. Batek espezie baten ohorezko izena jarri, beste batek genero oso bati...

Kaktus tartean, ordea, arrimatze horietan kontuz ibiltzen ahal ziren! Itsumandokako jokoan bezala, begiak estalitakoari galdetzen zaio:
– Itsu-kapela, non duk andrea?
– Sasian galdu
–ihardesten du itsutuak.
– Bila bertzea.

Andreaz beharrean amaginarrebaz galdetuz gero, itsututa Echinocactus grusonii kaktusean eser daiteke. Ederki damutuko litzateke kukulikordeka hasi izanaz, landare horren aldamenean...

Izen zientifikoaren zergatia argi dago, zilar dago; baina, noren errain edo suhi ote zen “amagiarrebaren eseraulkia” izena jarri ziona?


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
Txikori-belarra udaberrian

Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.


2025-03-03 | Jakoba Errekondo
Zakilixuten potroximela

Nori ez zaio gustatzen ahuakatea? Ia denok atsegin dugu fruitu berri hori, di-da amaren batean etxekotu zitzaigun. Zenbat urte da ba dendaero ikusten hasi garela? Gure mahaietara iritsi aurretik, historia luzea du.


2025-03-03 | Garazi Zabaleta
Amillubi
Lanerako, proiektua zabaltzeko eta komunitatea egiteko auzo(p)lanak

Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]


Engainuaren eredu

Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]


Lizarrako kultur teknikari izateko nahitaezkoa da euskara Administrazio Auzitegiaren arabera

Administrazio Epaitegiak arrazoia eman dio EH Bilduk Lizarrako plantilla organikoaren hizkutnz profilen aurka jarritako helegiteari.


2025-02-24 | Estitxu Eizagirre
Ziminttere
Sukaldea emakumeen jakintzak partekatzeko botere eta plazer espazio denean

Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.


2025-02-24 | Jakoba Errekondo
Abarkak astintzen zituen

Ibon galdezka etorri zait Bizibaratzea.eus webguneko kontsultategira. Uda aurre horretan artoa (Zea mays) eta baba gorria (Phaseolus vulgaris) erein nahi ditu. “Arto” hitza grekotik dator eta oinarrizko jakia esan nahi du, artoa = ogia; arto edo panizo edo mileka... [+]


2025-02-24 | Iñaki Sanz-Azkue
Apo pikart europarra
Gaueko kantari bakartia

Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da... [+]


Udaberrian loratzen ausartzen naiz

Zuhaitza esnatzear dago, kimuak ageri dira adarretan. Gutxi falta da loraldirako, laster aro berria hasiko du, indarberrituta.


2025-02-17 | Nagore Zaldua
Amorrotxa, odol urdineko ameslaria?

Trebea, burutsua eta iheskorra; olagarro arruntak, izenak hala adierazten ez badu ere, aparteko trebetasunak ditu. Itsas molusku zefalopodo haragijale honek txundituta gauzka, bere ezaugarri eta ahalmen bitxiekin. Ornogabe guztien artean adimentsuena da, besteak beste.


2025-02-17 | Garazi Zabaleta
Xüxenka
Hurbileko laborari txikiek kudeatutako saltoki kolektiboa Maulen

Mauleko Euskalduna ostatuak urteak daramatza Zuberoako etxe ekoizle txikien produktuekin lanean, eta hiriburuko ostatu parean eraikin bat erosi zutenean proposamena egin zien laborari horiei berei: zergatik ez ireki hurbileko ekoizleen saltokia bertan? “Motibatuta zegoen... [+]


2025-02-17 | Jakoba Errekondo
Intsektuen negupasa

Hotza gogor ari du. Ez denean, baina aurtengo neguan lurralde batzuk ederki jotzen ari du. Eta intsektuek nola irauten dute, udaberriarekin indarrean berragertzeko? Kaleko galdera izan dut bart. Hortik intsektuen adimendu eta buruargitasunera koxka ttikia dago. Berritu ditugu... [+]


Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria

Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]


2025-02-10 | Jakoba Errekondo
Migranondoa, beste bat etxerako

Mingrana urrutitik ekarritako fruitua da. Punisagarra da mingrana edo alesagarra edo alegorria edo milagrana edo xokorra edo granada: Punica granatum. Punica izena latinetik dator, eta “punicum malum” izenaren laburdura da, eta punicum horrek Poenus edo Phoinikes du... [+]


2025-02-10 | Garazi Zabaleta
Herrizoma
Gasteizko elikadura sarea eraldaketarako tresna

Pandemiaren ondorengo testuinguruan, elikadura –ustez oinarrizko eskubide den hori– lantzeko mugitzen hasi zen talde bat Gasteizen. “Militantzia esparruan beste gaiak jorratzen ari ziren ordurako, etxebizitzarena kasu, baina elikadura ardatz hartuta ez zegoen... [+]


Eguneraketa berriak daude