Mundu epel guztian erruz zabaldutakoa, Mexikoko erdialdetik datorren landarea da, baina egun bertako ekosistema naturaletan iraungitzeko arriskuan dagoen galzoriko espezietzat ematen dute. Izen ugari du, baina bat benetan xelebrea: amaginarrebaren eseraulkia.
Echinocactus grusonii bezala sailkatua dago. 1891n, Mexikotik Alemaniara eraman zuen Heinrich Hildmann botanikari eta lorazainak, Berlin inguruko Birkenwerderen zuen landare mintegira. Kaktuszale porrokatua zen, eta bere mintegia landare horiei emana zuen. Sailkatu eta izen zientifikoa eman zion horri ere: Echinocactus grusonii. Echinok trikua esan nahi du, beraz triku itxurako kaktusa, eta grusonii, Hermann Gruson asmatzaile eta arma enpresaburu alemaniarraren ohorez. Guduekin aberastu zen Hermann apareju hau, kaktuszalea izan bera ere; arantzadunen apetak eta gutiziak akuilatuta, berotegi berezi bat eraiki zuen bere landare kuttunak eskuera izateko. XIX. mendearen amaieran, Europan zen kaktus bildumarik handiena eta ezagunena zuen. Hil zenean, Magdeburg herriari eman zion doaintzan, berari eusteko diru mordoska eder batekin batera. Gero bertan sortu zuten Grusonschen berotegien egitasmoa, non gaur egun oraindik ezagutu daitekeen munduan galzorian dauden espezieen bilduma izugarri bat.
Hermann honek kaktusen ikerketarako dirua eskuzabal jarriko zuen bere garaian; izan ere, genero oso bati ere bere izena eman zioten: Grusonia. Botanikari eta lagun izango zuen Karl Moritz Schumannek, Alemaniako Kaktusen Elkarteko akademiko eta Berlingo Museo Botanikoko zaintzaile izan zenak, jarri zion izen hori beste kaktus multzo bati. Botanikari eta kaktuszale hor ibiliko ziren bere garaian zein baino zein beregana gehiago arrimatu. Batek espezie baten ohorezko izena jarri, beste batek genero oso bati...
Kaktus tartean, ordea, arrimatze horietan kontuz ibiltzen ahal ziren! Itsumandokako jokoan bezala, begiak estalitakoari galdetzen zaio:
– Itsu-kapela, non duk andrea?
– Sasian galdu –ihardesten du itsutuak.
– Bila bertzea.
Andreaz beharrean amaginarrebaz galdetuz gero, itsututa Echinocactus grusonii kaktusean eser daiteke. Ederki damutuko litzateke kukulikordeka hasi izanaz, landare horren aldamenean...
Izen zientifikoaren zergatia argi dago, zilar dago; baina, noren errain edo suhi ote zen “amagiarrebaren eseraulkia” izena jarri ziona?
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]