Piztia beti da “bestia”
Facebook-eko Hondarbiko Hitzak orrialdeak bertako hitz, esamolde eta abarrak argitaratzen ditu tarteka. Arrakastatsua da; post-ek erreakzio andana sortu ohi dute herritarren artean.
Behin irakurritakoaren arabera, gaztelaniaz ohikoa den esaera zaharra honela esaten da Hondarribian: “Pittittua ikusita mutilla”. Uste dut esanahia argi dagoela. Lagunei esan nien gustatu zitzaidala, horrela, bustidura eta guzti, eta nire euskal atsotitzen errepertorio urrian sartuko nuela. Berehala txarretsi zidaten proposamena, algara artean: “Ondo dago, bai… Hazte oir-en hurrengo kanpainako eslogana izateko! Kar, kar!”. Orduan konturatu nintzen ez dela oso baliabide garaikidea, eta geroztik ez dut ia erabiltzen.
Pasa den astean neuri bururatu zitzaidan atsotitz berri bat, Jean-Paul Sartreren esaldi hura egokituta: “Piztia beti da bestia”. Aproposa iruditu zitzaidan norbere ardura asumitu ez eta besteari dena leporatzeko joera adierazteko.
Gustura geratu nintzen ideiarekin, baina bat-batean gogora etorri zitzaidan Eneko Bidegainen iazko txio bat: euskal hedabideei errieta egiten zien Oro ez da urre atsotitza hainbeste erabiltzeagatik. Izan ere, ez da “euskal esaera bat” eta, are, “ez da existitzen”, irakasle lapurtarraren iritziz.
Pena da, bada. Izan ere, zenbat esaera zahar-berri sortu ditugu euskaraz? Horietako zenbatek biziraun dute eta noraino hedatu dira? Gutxi, bakanen bat. Gure erresonantzia-kutxa txiki-hauskorrekin, ez sinestekoa da Oro ez da urre atsotitzak urratu duen ibilbidea, eta barra-barra erabiltzen da gaur egun, Bidegainek berak aitortu bezala. Barra-barra erabiltzen da, baina “ez da existitzen”.
Eta hasi nintzen bueltaka, “piztia beti da bestia”, “piztia beti da bestia”… Hasteko, argi dago gaztelaniaz jakin ezean ez dela hitz jokoa ulertzen, eta gure Iparraldeko anai-arreba askok ez luketela bere osotasunean gozatuko esamoldeaz. Gainera, ez dezagun ahaztu ez duela idazkera forma estandarra errespetatzen. Hau da, euskalkian dagoela esaldiaren zati bat. Eta ez dugu enegarrenez alferrik hauspotuko azkenaldiko euskalkien eta batuaren arteko gatazka. A, eta ez dut ahazten jatorrizko forma erdarazkoa dela, aitortzen dut. Beraz, niri bururatutakoa ez da “euskal esaera bat”, “ez da existitzen”.
Etsipen puntu batekin, azkenerako pentsatu dut nire atsotitz berria baztertzea, eta aurrerantzean ere erdarazkoak erabiltzen segitu dut; aurretik, noski, “esaten den bezala” gehituta nire burua salatuz.
Baina hori, piztia beti da bestia.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Idatzi honen bidez, EITBko Euskara Batzordeak eta azpian sinatzen duten EITBko organoek euren kezka eta gaitzespena agertu nahi dituzte azken hilabeteetan EITBko zuzendaritza-postuetarako abian ipini diren hautatze-prozesuak direla eta, gutxietsi egin baita euskararen... [+]
Ni ez dut nahi nire alaba ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Nik ez dut nahi nire alabaren eskolako haur ijitoak ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Ijito izatea ez delako mozorro bat. Ijito izatea ez delako urtean behin egiten den festa bat, arropa exotikoekin eta aurpegia ikatzez... [+]
Bidea pausoka egiten da, eta hasiak egina dirudiela ikasi nuen aspaldi xamar. Baina jendeak esaldi hori edukiz betetzen ere ikasi nahi du. Bakarrik ezer gutxi lor genezake, hasi orduko etsi, akaso. Sekulako jendetza biltzeak ere antolaketa zaildu eta ikusi beharrekoa gandutu... [+]
Ez zuen egoki jokatu, neurriak hartu behar ziren, bestela, ez dugu ikasten. Itxuraz, ez zen ohartzen egindakoaren inpaktuaz, normal jarraitzen zuen, batzuetan, ingurukoek baino itxura zoriontsuagoz. Gainera, altuegi hitz egiten du, hori ez zaio inori gustatzen. Darabiltzan... [+]
Hezkuntza Sailak ez ei du ulertzen publikoko langileak zergatik joan garen grebara. LAB sindikatuari galdetzea dauka. Sindikatu horrek akordioa sinatu zuen sailarekin, 2023ko apirilean. Urte bi geroago grebara deitu dute haiek ere, aurrekoetan ez bezala, Hezkuntza Sailak... [+]
Erretiratu berri den lankide-ohi baten omenez, Historiako irakaslea. Bejondeizula!
Hezkuntza-legeek azpimarratzen dute zein garrantzitsua den ikasleengan pentsamendu kritikoa sustatzea. Baina irakasle-klaustroak, garai batean ideien eztabaidarako eta proposamenak... [+]
Mendebaldeko herrialdeetako demokrazia liberalak demokrazia minimalista baten itxura gero eta handiagoa du. Definizioaren muina litzateke hauteskunde bidezko gobernu aldaketak errespetatzen direla. Horren aldaera autoritarioari Levitsky eta Way politologoek autoritarismo... [+]
Zutabe hau idazten nengoela, gaia aldatu behar izan dut, nire arreta osoa harrapatu dutelako Trumpen muga-zergek. Azalpen gutxi beharko duzue, leku guztietan da berria, Txinako produktuei %10eko zerga eta Kanadako eta Mexikoko produktuei %25eko muga-zergak jarri dizkie. Trumpek... [+]
Euskadi irratian baineraren ordez dutxa jartzeko iragarkiak etxeko komunean obrak ya hastera animatzen duen kuña hori. Obra erraza, inbestitze txikia eta aldaketa handia iragartzen da. Komunetako sanitarioen joerak aldatu dira eta ahoz aho zabaldu da zeinen eroso eta... [+]
Lan aste laburragoak ezartzeko politika orokorra ekarriko du 2025 urteak, enpresentzako kontratazio berrietarako kostu txikiak eta lan harremanetarako aldaketa norabide eraginkorra ekarriz.
Espainiako gobernu akordioa betetzeko helburuarekin, lanaldia astean 37,5 ordutara... [+]
Greba ataritan jaso nuen zuen e-maila, posta pertsonalean. Hasieran, beste askok bezala, grebaren aurrean ze aukera ditugun jakinarazteko zela pentsatu nuen. Baina ez, grebaren aurkako mugimendu politiko eta komunikatiboa zen jasotako e-maila.
Aitortuko dizuet ahozabalik utzi... [+]
Urtarrilaren 16an, Madrilgo administrazioko Trantsizio Energetikorako Ministerioak irrikaz eta kezkaz itxaroten genuen “Itsaraz” proiektuaren gaineko ingurumen-inpaktu adierazpena argitaratu zuen. Ebazpenak makroproiektu honen aurkako erabaki irmoa bezain argia... [+]
Asteburu honetan 'estetikoa' hitzaren inguruan pentsatzen aritu naiz, lagun batek esandako esaldi baten harira: “Lan hau estetikoa da”. Estetikoa hitzaren etimologia aztertu dut, badirudi jatorrian zentzumenen bidez hautematea zela bere esanahia, eta gerora... [+]
Aurreko egunean, Bilbon, lagun batekin elkartu nintzen Bira tabernan. Tar-tarrean ari ginen oso gustura eta esan nion: “Noski, Giputxia zarenez, kar-kar-kar”. Eta berak nabarmendu zuen ez zela gipuzkoarra. Nik ongi ulertu gabe, jarraitu nuen esaten, “A! ez?... [+]