Behin bakarrik loratu ahal
Loratu da. Makina bat aldiz erabiltzen den esamoldea. Loratzea, ez da soilik lorea ematea. Lorea ematea bizitza batek, egitasmo batek, ekintza batek edo dena delakoak gailurra edo helburua iritsi duela adierazten du.
Ezkutukoak eta ia antzematen ez diren loraldiak badira, landare askok ez dute atentzioa eman behar hori; haizeak egingo du polinizatzailearen lana eta hura erakartzeko ez dute kolore, forma edo lurrin berezirik hedatu behar. Lore gehienak, eta loratzeak, loraldiak, ikusgarriak dira. Horrek erakartzen digu arreta eta deigarri gertatzen zaigu. Loreak liluratu eta txoratu egiten gaitu.
Horretarakoxe eraikitzen du lorea landareak, animalioi, polinizatzaileoi gogoa bahitu eta beretzat lan egin dezagun. Garrantzitsuena, ordea, lore horrek emango duena da.
Lore gehienak hermafroditak dira; hau da, atal emea eta arra dituzte. Beste batzuek atal bakarra dute, sexu bakarrekoa, emea edo arra. Arrak polena soilik askatuko du. Emeak polena hartu eta ernaldu ondoren fruitua ekarriko du. Fruitua da landarean helburua. Hobe esanda fruitua ez, fruituan dagoen hazia da landarearen helburu nagusia.
Haziak biziberritzearen itxaropena dakar. Ez soilik landare amaren biziberritzea; hori atzerapauso nabarmena litzateke naturan, izan ere belaunaldi berri bat ekarri eta aurrekoaren berdin-berdina izatea atzera egitea da. Hori da klona edo kopia; horrek ez du etorkizunik naturan. Naturan belaunaldi berriak ezaugarri berriak, indar berriak, bizitzeko kemen berriak dakartza edo bereak egin du. Berritasun hori emearen eta arraren nahasketatik edo hibridaziotik sortzen den haziak du. Ez amaren ez aitaren kopia hutsa izango ez denak, bietatik zerbait izango duenak, baina berria izango denak. Guri ere antzera gertatzen zaigu: amataitan ondorengoak gara, baina bakoitza desberdina, berria. Antza emango dizute, batena edo bestearena, edo amonarena edo birramonarena, baina bakarrak gara. Landareetan ere berdin gertatzen da, ondorengo guztiak desberdinak izango dira, bakarrak. Gero egokitzeko eta espezieak aurrera egiteko aukera gehiago izango du, ondorengo desberdin asko izanik.
Baina lan ikaragarria da haziak sortzeko hori. Landare batzuek milaka sortzeko gaitasuna dute. Urtea joan, urtea etorri ezin konta ahala hazi ekartzeko gai dira. Beste batzuek, ordea, urte askotako bizitza osoa lore bat eta bakar bat ematera bideratuko dute. Lore hori zabaltzen dutenean ernaldu, fruitua heldu, haziak hedatu eta hil egingo dira. Lore bakar hori noiz eman ondo baino hobeto pentsatzen eta prestatzen dute. Horrelakoak dira, adibidez: agabea (Agave americana), banbu asko eta Yucca generoko landare ugari, hogei urtez loraldia antola dezaketenak; Corypha umbraculifera eta Tahina espectabilis palmondoek 30-100 urte behar dituzte loratzeko, Andeetako Puya raimondii bromeliazeoak 70-100 urte behar ditu bere loratzea eta hileta prestatzeko.
Landare horiek urtero loreberritzea zer den ez dakite.
Bukatu da (bukatzen ari da) tomatearen sasoia eta unea aprobetxatu nahi nuke uda honetan izandako kezka eta amorruak orriotara ekartzeko.
2016an ikusi omen zuten lehen aldiz Herrialde Katalanetan. Bi urte geroago, 2018an alegia, Xanti Pagola eta Imanol Zabalegui entomologoek Gipuzkoan azaldu zela jakitera eman zuten. Eta euskaraz izendatu ere bai! Urte batzuk pasa dira eta ez dut esango gure artean ikusteaz ohitu... [+]
Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.
Abenduaren 14an Bilbon etxebizitzaren negozioaren aurkako mobilizazio nazionala antolatu dute Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak eta Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatuen Sareak. Ia 200 izan dira auziarekiko elkartasuna adierazi duten eragileak.
Azala ez da azaleko gaia, kanpoarekiko muga eta gure buruaren babesa baizik. Ordea, kosmetiko industrialak erabiliz gero, toxiko kimikoak barneratzen ditu gure gorputzak azaletik, eta dutxako zulotik behera joaten direnean, ura eta Lurra ere kutsatzen ditugu egunero. Eredu... [+]
Abenduak hostoen kolore marroia dauka: lurrean, intxaurrondo biluziaren azpian, geratu diren hostoena. Intxaurrondoak bukatu du bere zikloa. Atseden hartzera doa: zuztarrak indartuz, elikatuz, nutritzea du helburu. Barrura begira, barrenak osatzeko garaian dago, orain arte egin... [+]
Datozen 100-150 egunak erdi lo negukatzen igaroko dituzte landare askok. Beren jakiak sortzeko nahitaezkoak dituzten hostoak askatu eta aurreko 200-250 egunetan metatutako erreserbei esker biziko dira.
Nafarroako beste zenbait herritan bezala, duela lauzpabost urte hasi ziren Basaburuan gaztainondoen inguruko lanketarekin. “Bertako gaztain barietateei lotutako ikerketa abiatu zuen Nafarroako Gobernuak, eta orduan hasi zen hemengo herrietan ere gaztainaren historia... [+]
Asko hitz egiten da basoaz azken aldian. Basoak berreskuratzeaz, basoak sortzeaz eta basoaren hedadura zabaltzeaz entzungo duzu sarri. Eta ekintza ona izan daiteke zalantzarik gabe, ekosistema moduan duen balioa handia delako. Baina, basoari jartzen diogun atentzio eta indar... [+]
Azaroaren 23an egingo dute tokiko arbola, fruitondo eta landare ekoizleen azoka. Horrez gain, egitarau oso indartsua prestatu dute 22 arratsaldetik hasita 23 iluntzera arte: bioaniztasunari buruzko mahai-ingurua, sagarrari buruzko mintzaldia, "Nor dabil basoan?"... [+]
192 milioi sagar 2024. urtean. Segundoero sei sagarretik gora saltzen du Britainia Handiko Tesco supermerkatu kate han ezagunak; ia 27.000 tona. Zenbaki ikusgarriak dira baina are harrigarrigoak dira bertokoak, Ingalaterrako sagarrak direla jakinda.
Euskal literaturaren eta kulturaren topaleku garrantzitsuenetakoa da abenduaren 5etik 8ra egingo den Durangoko Azoka, eta 59. edizio honetan ere, Bizi Baratzeak bere postua izanen du, ARGIAkoaren ondoan.
Antzinako greziar eta erromatarrek izaki mitologikotzat zituzten animalia hauek, itsas hondoan jaio eta hazi ostean, lehorreko zaldien tamainara heltzean, Neptunoren gurditik tiratuko omen zuten. Urrutian ikusten omen zituzten, olatu tontorretan jauzika.
UNESCOk Munduko Biosfera Erreserben Sarea zabaldu du hamaika izendapen berrirekin, horien artean da Iratiko Oihana. Astearte honetan jaso dute diploma Zaraitzu eta Aezkoa ibarretako presidenteek Ariben.
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua argitaratu berri du ARGIArekin. "Egin ezazu zuk zeuk" filosofia kosmetikoen mundura ekarrita, egunerokoan behar diren produktuak egiteko liburu teoriko-praktikoa da. Eskuragarri dago azoka.argia.eus webgunean.