Loratu da. Makina bat aldiz erabiltzen den esamoldea. Loratzea, ez da soilik lorea ematea. Lorea ematea bizitza batek, egitasmo batek, ekintza batek edo dena delakoak gailurra edo helburua iritsi duela adierazten du.
Ezkutukoak eta ia antzematen ez diren loraldiak badira, landare askok ez dute atentzioa eman behar hori; haizeak egingo du polinizatzailearen lana eta hura erakartzeko ez dute kolore, forma edo lurrin berezirik hedatu behar. Lore gehienak, eta loratzeak, loraldiak, ikusgarriak dira. Horrek erakartzen digu arreta eta deigarri gertatzen zaigu. Loreak liluratu eta txoratu egiten gaitu.
Horretarakoxe eraikitzen du lorea landareak, animalioi, polinizatzaileoi gogoa bahitu eta beretzat lan egin dezagun. Garrantzitsuena, ordea, lore horrek emango duena da.
Lore gehienak hermafroditak dira; hau da, atal emea eta arra dituzte. Beste batzuek atal bakarra dute, sexu bakarrekoa, emea edo arra. Arrak polena soilik askatuko du. Emeak polena hartu eta ernaldu ondoren fruitua ekarriko du. Fruitua da landarean helburua. Hobe esanda fruitua ez, fruituan dagoen hazia da landarearen helburu nagusia.
Haziak biziberritzearen itxaropena dakar. Ez soilik landare amaren biziberritzea; hori atzerapauso nabarmena litzateke naturan, izan ere belaunaldi berri bat ekarri eta aurrekoaren berdin-berdina izatea atzera egitea da. Hori da klona edo kopia; horrek ez du etorkizunik naturan. Naturan belaunaldi berriak ezaugarri berriak, indar berriak, bizitzeko kemen berriak dakartza edo bereak egin du. Berritasun hori emearen eta arraren nahasketatik edo hibridaziotik sortzen den haziak du. Ez amaren ez aitaren kopia hutsa izango ez denak, bietatik zerbait izango duenak, baina berria izango denak. Guri ere antzera gertatzen zaigu: amataitan ondorengoak gara, baina bakoitza desberdina, berria. Antza emango dizute, batena edo bestearena, edo amonarena edo birramonarena, baina bakarrak gara. Landareetan ere berdin gertatzen da, ondorengo guztiak desberdinak izango dira, bakarrak. Gero egokitzeko eta espezieak aurrera egiteko aukera gehiago izango du, ondorengo desberdin asko izanik.
Baina lan ikaragarria da haziak sortzeko hori. Landare batzuek milaka sortzeko gaitasuna dute. Urtea joan, urtea etorri ezin konta ahala hazi ekartzeko gai dira. Beste batzuek, ordea, urte askotako bizitza osoa lore bat eta bakar bat ematera bideratuko dute. Lore hori zabaltzen dutenean ernaldu, fruitua heldu, haziak hedatu eta hil egingo dira. Lore bakar hori noiz eman ondo baino hobeto pentsatzen eta prestatzen dute. Horrelakoak dira, adibidez: agabea (Agave americana), banbu asko eta Yucca generoko landare ugari, hogei urtez loraldia antola dezaketenak; Corypha umbraculifera eta Tahina espectabilis palmondoek 30-100 urte behar dituzte loratzeko, Andeetako Puya raimondii bromeliazeoak 70-100 urte behar ditu bere loratzea eta hileta prestatzeko.
Landare horiek urtero loreberritzea zer den ez dakite.
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]
Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.
Nori ez zaio gustatzen ahuakatea? Ia denok atsegin dugu fruitu berri hori, di-da amaren batean etxekotu zitzaigun. Zenbat urte da ba dendaero ikusten hasi garela? Gure mahaietara iritsi aurretik, historia luzea du.
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]
Administrazio Epaitegiak arrazoia eman dio EH Bilduk Lizarrako plantilla organikoaren hizkutnz profilen aurka jarritako helegiteari.
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Ibon galdezka etorri zait Bizibaratzea.eus webguneko kontsultategira. Uda aurre horretan artoa (Zea mays) eta baba gorria (Phaseolus vulgaris) erein nahi ditu. “Arto” hitza grekotik dator eta oinarrizko jakia esan nahi du, artoa = ogia; arto edo panizo edo mileka... [+]
Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da... [+]
Zuhaitza esnatzear dago, kimuak ageri dira adarretan. Gutxi falta da loraldirako, laster aro berria hasiko du, indarberrituta.
Hotza gogor ari du. Ez denean, baina aurtengo neguan lurralde batzuk ederki jotzen ari du. Eta intsektuek nola irauten dute, udaberriarekin indarrean berragertzeko? Kaleko galdera izan dut bart. Hortik intsektuen adimendu eta buruargitasunera koxka ttikia dago. Berritu ditugu... [+]