Aranzadi Zientzia Elkarteko lantaldeen artean badago bat landareei begira dagoena beti: Botanika saila. 1980ko hamarkadan jaioa, ibilbide luzea du honezkero taldeak. Bere helburu nagusiak landareen eta landarediaren kontserbazioa, sentsibilizazioa eta dibulgazioa egitea dira, eta horretarako hainbat proiektu dituzte martxan. “Landare mehatxatuen kontserbaziorako jarraipen lanak egiten ditugu: non dagoen, nola, ze arrisku dituen… hori guztia biltzea eta baloratzea da gure lana”, azaldu du Maialen Arrieta Aseginolaza botanika saileko zuzendariak.
Germoplasma bankua
“Germo… zer?”. Azalpenak eman dizkigu Arrietak: “Espezie baten genetika guztia mantentzen duen landarearen zatia da germoplasma, bera bakarrik beste ale berri bat sortzeko gai dena: izan daiteke aldaxka bat, hazi bat, tuberkulu bat…”. Espezie basatiekin soilik egiten du lan botanika lantaldeak, mendian daudenekin, eta ez baratzekoekin. Batez ere Euskal Herrian aritzen dira, baina inguruko beste zenbait probintzietan ere badituzte proiektuak martxan: Asturiasen, Burgosen, Errioxan, Huescan eta Lleidan, esaterako.
Iaz 87 landare espezie bildu ditu botanika lantaldeak, eta 2006tik 2019ra bitartean bildu dituztenak kontuan hartuta 476 espeziera iritsi da kopurua. Horietatik gehienak mehatxupean daude. “Segurtasun kopia bezala ulertu behar da germoplasma bankua: gertatu litekeen edozein hondamendiren aurrean, landare horren segurtasun kopia edukiz gero gai izanen gara hortik landarea atera eta berriz mendira bueltatzeko”. Administrazioak bere lurraldeko espezieen %75 hazi bankuetan gordeta edukitzera behartzen ditu Europako arautegiak, eta horretan ari dira lanean lantaldekoak, pixkanaka.
Menditik laborategira, laborategitik mendira
Eta, nola da landareen haziak gordetzeko prozesua? “Mendian haziak bildu, laborategira eraman, garbitu, pisatu eta datu horiek guztiak datu basean sartzen ditugu lehenik”, dio Arrietak. Segidan, hozitze testak egiten dizkiete, hazi horretatik landarea sortu daitekeela bermatzeko. Behin hori egiaztatuta, haziak deshidratatu eta izoztu egiten dituzte. Ex situ kontserbazioa deitzen diote mendiko eta laborategiko jarduna uztartzen duen lan horri.
Beharrezkoa denean, gordeta dituzten hazietatik landarea atera eta berriz ere mendian sartzen dute. “Munduan soilik Kantaurialdeko dunetan zegoen Galium arenarium espeziea ia desagertu egin zen 2014ko itsasaldi indartsuen ondorioz, baina zorionez espezie berezi horren segurtasun kopia egina zegoen, eta berriz ere landarea atera eta dunetara bueltatu ahal izan genuen”.
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Mauleko Euskalduna ostatuak urteak daramatza Zuberoako etxe ekoizle txikien produktuekin lanean, eta hiriburuko ostatu parean eraikin bat erosi zutenean proposamena egin zien laborari horiei berei: zergatik ez ireki hurbileko ekoizleen saltokia bertan? “Motibatuta zegoen... [+]
Pandemiaren ondorengo testuinguruan, elikadura –ustez oinarrizko eskubide den hori– lantzeko mugitzen hasi zen talde bat Gasteizen. “Militantzia esparruan beste gaiak jorratzen ari ziren ordurako, etxebizitzarena kasu, baina elikadura ardatz hartuta ez zegoen... [+]
Errezilera bizitzera joan eta sagarrondoak landatu zituen Satxa Zeberiok, Bio-K proiektuaren bultzatzaileak, duela zenbait urte. “Iritsi zen sagarrekin zerbait egiteko momentua, eta sagar zukua eta sagardoa ekoizteari ekin genion orduan”, azaldu du. 2015ean sortu... [+]
Urteak daramatza Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkarteak (BLE) bioaniztasun landatuaren inguruan lanean. “Hainbat proiekdu ditugu abian, eta horietako bat baratzeko hazien ingurukoa da”, azaldu du Nico Mendiboure Hazi Sareko kideak. Duela lau bat urte hasi... [+]
Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]
Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]