75 urteko argazki baten bi aldeak
Auschwitz-Birkenau (Polonia), 1945eko urtarrilaren 27a. Armada Gorria kontzentrazio esparrura iritsi zen. Inguruan soldadu alemaniarrik ez zebilela egiaztatu ondoren, usteltzen ari ziren 600 bat gorpu topatu zituzten. Eta arantzadun alanbrearen atzean bizirik zeuden preso batzuk ere ikusi zituzten.
Alemaniarrak, ibiltzeko gai ziren presoekin batera, alde eginak ziren, gerora Heriotzaren Martxa esango zitzaiona abiatuta. 7.000 preso inguru utzi zituzten esparruan.
Sobietar soldaduekin batera, Alexander Vorontsov argazkilaria ere esparruan zen egun hartan. Hark kameran jasotakoa barruan grabatuta geratuko zitzaien sobietar soldaduei. Ivan Martynushkin-ek 21 urte zituen bere unitatea Auschwitzera iritsi zenean. Gerrak aurrez bere herrian egindako triskantzen lekuko izanagatik, esparruan topatutakoa ez zuten espero. Badakigu ordurako aliatuek bazekitela esparruetan zer gertatzen zen. “Goi kargu militarrek agian izango zuten esparruaren berri”, esan zuen Martynushkinek gerora, “baina guk ezertxo ere ez genekien. Gogorra zen haiei begiratzea. Aurpegiak ditut gogoan, eta oinaze izugarria adierazten zuten begiak”.
Besteak beste, hesiaz bestaldeko hamahiru haurren aurpegiak, begiak eta oinazea jaso zituen Vorontsoz argazkilariak argazki batean. Argazkiaren erdialdean 10 urteko neskato ilehori bat agertzen da. Marta Weiss judu eslovakiarra da eta ezkerrean Eva ahizpa dauka. Weisstarren itxura “ariarrari” esker, eta dokumentazio faltsua lagun, familia ez zuten 1944ko azarora arte atzeman eta Auschwitzera bidali.
Marta Josef Mengeleren eskutan utzi zuten orduan. Injekzioak sartzen zizkioten: “Batzuek guztiz zorabiatuta uzten ninduten eta beste batzuek, minez iraulkatzen”. Mengelek, besteak beste, judutarren begi ilunak argitzeko esperimentuak egin zituen. Martaren hitzetan, “zorte onekoak berehala hiltzen ziren, baina gainerakoak agonia luzea izaten zuten, itsututa eta minak janda. Eskerrak begi berdeak ditudan”.
Sobietarrak iritsi zirenean, Martak 17 kilo besterik ez zuen pisatzen. Eta Eva ahizparen egoera are larriagoa zen: tuberkulosiak, tifusak eta disenteriak jota zegoen. Eta ziurrenik horrek salbatu zituen biak, Martak ahizparekin geratzea erabaki zuelako, heriotza-tasa askoz handiagoa izan zelako Heriotzaren Martxan abiarazi zituzten 58.000 presoen artean, esparruan geratu zirenen artean baino.
“Urtarrilaren 27a bigarren urtebetetzat daukat. Egun hartan, soldaduak sumatu genituen urrutira, gero eta hurbilago. Haien uniformeetan izar gorriak ikusi nituenean konturatu nintzen amesgaiztoa amaitu zela, aske nintzela”.
Aurten ere, uztailaren 8an, astelehenean gogoratuko dute German Rodrigez haren omenezko oroitarriaren alboan. 13:00etan izanen da: aurreskua lehenbizi, Mikel Lasarteren bertsoak gero eta La Furia eta Fermin Balentziaren emanaldiak bukatzeko. Iluntzean, Peñak, isilik eta... [+]
Naiz.eus-ek aurreratutakoaren arabera, 2004ko martxoan Espainiako polizia batek eta bere semeak erail zuten Angel Berrueta eta bere alargun zein seme alabek, Nafarroako Gobernuaren aitortza ofiziala jasoko dute, indar polizialen indarkeriaren biktima moduan.
1939 eta 1941 bitartean Igari eta Bidankoze arteko errepidea eraikitzera behartu zituzten frankismoaren 2.400 esklaboak omendu zituzten larunbatean, Igariko gainean. Errepresaliatu antifaxista haien memoriak gure bidea izan behar duela aldarrikatu zuten omenaldia antolatu zuen... [+]
Nafarroako Torturatuen Sareak jakinarazi du hemeretzi biktima berri onartu dituela Nafarroako Gobernuko Aitortza eta Erreparaziorako Batzordeak, horietariko bost 2005-2011 urte artean torturatu zituzten Mikeldi Diez, Iker Aristu, Oihan Ataun, Garbiñe Urra eta Mikel... [+]
Alesbesekoa jaiotzez, Saratxon bizi zen Unión Republicana alderdiko kidea, bere emaztea hango maistra baitzen. 1936ko irailean erail zuten frankistek eta ostiralean lortu zuten bere gorpuzkinak identifikatzea.
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
Erorien Monumentua eraisteko eskatzen duten memoria elkarteen ustez ezin da eraikin frankista horren etorkizuna utzi herritarren esku: “Faxismoa omentzen duen eraikinarekin zer egin frankismoaren oinordekoek ere parte hartzen ahal duten galdeketa batek ezin du... [+]
86 urte bete dira asteazkenean Iruñean 795 preso errepublikarrek Europako ihesaldi handiena egin zutela. Aldiz, abantzu 800 iheslari horietarik bakarrik hiruk erdietsi zuten muga trabeskatzea.
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintza eta Euskarako Batzordeak atzera bota du UPNk aurkeztutako mozioa, 1936ko Gerran Errepublikaren kontrolpean zeuden lurraldeetan izandako biktimak Oroibidea memoriaren datu-basean sartzea eskatzen zuena. Mozioak PP eta Voxen babesa jaso du,... [+]
Jose Miguel Etxeberria Naparra-ren gorpua aurkitu gabe bukatu da Frantziako Landetan egindako bigarren indusketa. 44 urte dira militantea desagertu zenetik eta bere familiaren belaunaldi batetik bestera pasa da bere bilaketaren zama.
Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan... [+]