Ahuakateondoak ar ala eme izan nahikunde
Klima aldaketak gure paisaia ere aldatu, berritu eta egokituko du. Guk sortzen dugunez gure paisaia, hortxe paisaia kulturalaren gakoa, gure lana eta ekina egokitu beharko ditugu. Horrek esan nahi du etorkizunean zer klima aurrikusten dugunaren araberako diseinuak egin beharko ditugula basogintzan, lorazantzan, fruitugintzan, barazki baratzeetan eta abar. Gure herrian inor mantentzen al dugu lan horretara eman dadin? Betiko lekuan gaude; tokitan!
Jendea ari da batean eta bestean saioak egiten. Itxura guztien arabera gure lurraldea berotu egingo omen da; nik ez dut hain garbi... Baina bai, saioetan jartzen ari den landare jendea orain arte gure lurraldea baino toki beroagoetan bizi izan dena da. Eskola polita sortzen ari da egunerokoan landare horiei gertatzen zaienetik ikasiz.
Gero eta ugariago ikusten ari den landareetako bat ahuakateondoa da, Persea americana. Ameriketatik ekarria da, Mexikon du jatorria. Klima tropikala atsegin du, eta mediterraneo ingurura ederki egokitu da. Ereinotzaren (Laurus nobilis) familiakoa da. Antza ere badute: hostaje iraunkorra, leuna eta distiratsua eta klima epel hezeekiko zaletasuna.
Ahuakateondoaren eskolan galdera bat sarri errepikatzen da: ahuakateondoak arrak eta emeak al dira? Eta erantzuna ezezkoa da. Ahuakateondo guztiak ar eta eme dira, batera, hermafroditak, alegia. Ahuakateondo batzuei arra esaten zaie, fruiturik ematen ez dutelako, edo emanda ere urri. Hau da, uztarik ematen ez duenari edo “alferkeriari” arra esaten zaio. Hau landare askorekin gertatzen da.
Ahuakateondoa hermafrodita da, bi sexuak ditu, baina badaki arra edo emea bezala agertzen. Landare dikogamoa da, hau da, loreetan dituen alderdi emeak irekiko ditu lehenbizi, eta ondoren arrak. Batzuetan emea da eta hurrengoan arra. Sexuen irekieraren arteko tarte hori medio, landareak ez du bere burua ernalduko, eta horrela beste ahuakateondoen polena jasoz, eta berea besteei emanez geneen trukea sustatzen du. Truke horrek aberastasuna eta aniztasuna ekarriko ditu. Aniztasun horretan toki eta klima berrietara egokitzeko erraztasuna izango duten barietate berriak agertuko dira.
.jpg)
Lorea ordu gutxi dago irekita, lehen irekieran eme eta bigarrenean ar. Ahuakateondoak bi multzotan banatzen dira. Batzuek lorea eme dela goizean irekitzen dute eta ar denean arratsaldean. Beste batzuek emea arratsaldean irekitzen dute eta hurrengo goizean arra. Polinizazioa eta ernalketa erraztu eta fruitu uzta ugaritzeko bi multzotakoak elkarrekin jartzea gomendatzen da. Elkar ernalduko dute.
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]
Sudurrak egia dio. Zaila da sudurra engainatzea. Usaimena saihestea ezinezkoa da. Sudurretik garunerako lotura bidearen ikerketa zirraragarria, liluragarria, zoragarria da makina bat ikerlarirentzat. Usainaren eta memoriaren arteko zubia azkarrena ez bada, bizkorrenetakoa bai... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]
Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]
Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.
Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]
Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]
-(1).jpg)
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.