Kurkubia eta erlastarrak


2019ko abenduaren 12an
Paisajista da kurkubia, paisaiaren ingeniaria, paisaia sortzen du. Paisaia anitz horren polinizatzaile gehiago eta desberdinak erakarriko ditu.

Umetako oroitzapena dut nola “txitoa” deitzen genion. Loreak oilo txitaren burua gogora ekartzen zigun. Jose Maria Lakoizketak 1888an Bertizaranan jaso zuen “kurkubia” izena, kurkubi edo botilatxo baten antza duelako bere fruitutxoak. Bortzirin “kaskabila” esaten diotela dio. Javier Irigarayk 1976an, Gesalazko ibarrean, “boka-perro”, “kañamera” eta “zubiel” izenak jaso zituen. Rhinanthus mediterraneus da. Euskal Herri osoan ezaguna den urteko landare belarkara. Belazezalea da, batez ere lehor antzekoak direnenak; harritsuak direlako, azpian karaitza dutelako, ezpondak, malkarrak eta bide bazterrak...

Umetan lorearen formak bezala atentzioa ematen zigun beste ezaugarri bat badu landare honek. Belazeko eta bazterretako loreekin sortatxoak egiteko ohitura bagenuen orduan, eta landarea ipurditik mozteko tira egiten genionean ume-txintxarri baten tankerako soinua egiten zuen. Kurkubi edo botila itxurako fruituaren barruan dituen haziak dantzatzean egiten du txintxarri soinu hori. Hortik kaskabila izena.

Kurkubia zegoen belazeetan lore eta landare aberastasun handiagoa zegoela gogoan dut. Belar berde luzeen diktadurapeko belazeetan baino kolore eta testura ugariago zegoen kurkubi tokietan. Kolore festa. Ez da denbora asko jakin dudala kolore festa horren arrazoia. Eta beste behin, landare batek zoratzen nau, maite-zoratzen.

Kurkubia erdi parasitoa da, hemiparasitoa. Nahi edo ahal duenean parasitoa da, bizkarroia; hau da, aldamenean duen beste landare batzuei sustraietatik jakiak lapurtu eta haien bizkar bizi daiteke. Edo bere kasa behar dituen jakiak sortzen badaki. Belazean aldameneko belarrak jakiz hustuz ahultzen ditu eta ez dute bere diktadura ezartzen. Bestela haien hankapean liratekeen landare bereziak ederki garatuko dira, belazea aniztuz eta aberastuz. Paisajista da kurkubia, paisaiaren ingeniaria, paisaia sortzen du. Paisaia anitz horren polinizatzaile gehiago eta desberdinak erakarriko ditu. Kurkubiak berak polinizatzaile familia jakin bat behar du: Bombus generoko erlastarrak behar-beharrezkoak ditu. Horiek egiten diote bisita eta polinizazioa burutu. Bisita nolakoa denaren arabera erlastar horiek bi multzotan banatzen dira. Erlastar nototribikoak (B. pascuorum, B. horotum, B. ruderarius, B. veteranus eta B. muscorum), hau da, burua lorean sartzen dutenak eta erlastar esternotribikoak (B. terrestris, B. lucorum, B. hypnorum, B. pratorum, B. lapidarius eta B. jonellus), lorera hurbildu eta hegoak astinduz polena harrotu eta biltzen dutenak. Batzuk zein besteak gusturago hurbilduko dira kurkubiaren eraginez lore eta landare mota gehiago dagoen belazera.

Umetan istorio hori baten batek azaldu izan balit…


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Espezieak
2020-03-18 | Jakoba Errekondo
Lilipa eta lilipopa

Lilipak edo nartzisoak loretan dira. Nabarmen adierazten dute mendean hartutako bere lurren berri. Neguan loratzen dira, kolore zuri-hori ikusgarritan, eta usaina bafadaka hedatzen dute. Multzoka bizi dira; lurpean erraboila emankorra dute, eta bat zen tokian, urtetik urtera... [+]


2020-03-09 | Jakoba Errekondo
Moko-belarretan

Udari begira jarri gaituen eguraldi honek landareak ederki mugitu ditu. Gu ere bai. Zaldibarren, Eitzaga auzoko zabortegiko madarikazioaren ardurak eskatzera, eta langileei, haien senideei eta auzotarrei babesa emateko manifestazioan Eibarko Amañatik abiatu ginen. Hasi... [+]


2019-09-13 | Jakoba Errekondo
Alfer biajea

Landareen galbideak arrazoi ugari izan dezake. Garai batean hiru multzotan banatzen ziren: gaitzak, izurriteak eta belar edo landare “txarrak”. Gaur egun landareen hondagarri guztiei izurrite deitzea da joera nagusia. Lehen izurritea esaten zitzaion intsektu, akaro,... [+]


2019-07-19 | Jakoba Errekondo
Asma-belarraren burundanga

Simaur eta hondakin pilatan apopilo bat izaten da udan, ez denetan baina askotan: asma-belarra edo estramonioa, Datura stramonium. Zenbaitek “ikozoro” edo “pikuzoro” izenak ere jaso dituzte landare horrentzat. Landare deigarria da, tentea, hostaje... [+]


2019-02-11 | Jakoba Errekondo
Dahlia ala dalia

Daliaren urtea izendatu dute aurtengo hau, Dahlia pinnata. Ondo esanda Dahliaren urtea da. Euskarazko hiztegiek eta entziklopediek “dalia” esaten diote landare horri; nik uste dut “dahlia” esan beharko geniokeela.

Dahlia Mexikoko goi ordokietan ezagutu... [+]


2018-05-11 | Jakoba Errekondo
Landareak usainean

Landareek usaindu egiten dutela jakina da, gero eta jakinago. Aspaldi genekien animalia belarjaleengandik babesteko landareen martingala: hozkada jaso duen landareak usaina askatzen du, aldameneko landareak jakinaren gainean jartzeko; horiek hostoak mikaztuko dituzte eta... [+]


2018-01-25 | Jakoba Errekondo
Ez txuri ez zuri, xuri

Lore xuriak zituzten landareen izenen galdezka nuen azkenaldi honetan Joxe Anton Arze, euskal paisajista ederrenetakoa. Honezkero bere argi xuri minean da.

Poeten lilipa (Narcissus poeticus), izar-belar arrunta (Stelaria holostea), elorri zuria (Crataegus monogyna), elorri... [+]


Eguneraketa berriak daude