Euskal langile andreak. Antzinako erregimenetik kapitalismora IPES fundazioaren bekari esker, kolektibitatean oinarritutako ikerketa-lana dela dio Oinane Valero Belaskok. Historia irakasleak (Erandion ari da aurten, DBHn) diosku zapalkuntza hirukoitzaren ikuspegia jorratzen duen lanik ez dela egon orain arte, eta ikerketa abiapuntua dela etorkizunean lan gehiago egiteko.
Kapitalismoaren garatze prozesua non hasten da zuen lanean?
Kapitalismoaren sortze prozesua kokatu dugu 1789an, Frantziako iraultza burgesa eman zen urtean. Batez ere, Ipar Euskal Herrian eragin zuzena izango du eta hor hasten dira kapitalismoak, industrializazioak eta liberalismoak ekarriko dituzten aldaketa guztiak.
Eta aldaketa nagusiak zeintzuk lirateke?
Soldatapeko lanaren egituratzea. Kapitalismoak ekarri du soldatapeko lana orokortzea eta dikotomia bat sortzea: andrazkoentzat, “ez-lan” deitzen duguna, edo maitasunagatik egindako lana; eta gizonentzat, soldatapeko lana, ofiziala. Baina andrazkoek beharra izango dute etxetik kanpo lan egiteko, gizonen soldata osatzeko, biziraupena bermatzeko; hori, baina, merkatu beltzean izango da. Horixe litzateke tesia: kapitalismoak ekarri du soldatapeko lana, baina andrazkoak hortik kanpo kokatu ditu.
Bizirauteko esaten duzu; gaur egun ere bizirauteko ekonomia-sisteman ari gara.
Gauzak ez dira horrenbeste aldatu. Kapitalismoak egiten duena da forma aldatu, egoera berrietara moldatu. Lehen bertako andreek egiten zituzten hainbat jarduera, prekarioenak, gaur egun egiten dituzte emakume atzerritarrek, etorkinek. Eurak dira lan-baldintzarik kaskarrenak dituztenak, kontraturik gabeko jarduerak egingo dituztenak, euren familiak utzi eta besteenak zaintzera behartuta ikusiko direnak. Formak aldatzen dira, baina zapalkuntzak bere horretan dirau.
Zapalkuntza hirukoitza diozu, baita kapitalismoaren aurretik ere?
Euskaldun garen heinean, gure historia zapalkuntzaren historia da. Andre garen heinean, genero zapalkuntza pairatu dugu historikoki; patriarkatua zapalkuntzarik zaharrenetarikoa da. Ez dugu esango kapitalismoak sortu duela patriarkatua, baina baliatu du negozioa borobiltzeko. Bestetik, langileriaren kontzeptua XIX. mendearen amaieran sortzen da, langile klasearen sorrerarekin. Baina aurretik ere, matxinadetan, euskal jendartean nolabaiteko kontzientzia sortzen da, burgesiaren kontra altxatzeko.
Euskal feminismoak zer ekarri dio euskal langileen ikusgarritasunari?
70eko hamarkadan gorpuztuko da, batez ere Ipar Euskal Herrian (Hegoaldean oraindik diktaduran bizi ziren), 68ko maiatzari lotuta. Andrazkoak ohartu ziren ez zirela protagonistak iraultza hartan eta hortik hasi zen sortzen euskal feminismoa. Zapalkuntza bikoitza nahiko garbi ikusi zen orduan: langileak eta emakumeak gara; horri gehitu zaio nazio zapaldu baten parte izatea. Hirugarren zapalkuntza hori Aizan taldeak gehitu zion, 90eko hamarkadan. Hor bukatu nahi izan dugu, nolabait, bilakaera horren emaitza euskal feminismoa izan daitekeelako.
Liburuaren aurkezpenean aipatu zenuen zaintza lanak eremu pribatura eraman direla, emakumea lan merkatutik ateraraziz.
Zaintza lanak egokitu zitzaizkien emakumeei eta, gainera, merkatu ofizialetik kanporatuak izan ziren, zaintza lan horiek egiteko. Baina emakumeak lan merkatu ofizialean sartzen hasi zirenean, zaintza-lan horiek berdin egin behar ziren; beraz, lanaldi bikoitza inposatu zitzaien, eta tranpak hor jarraitzen du. Ikusten dugu nork garbitzen duen mundua, besteen etxeetan daudenak, gure nagusiak nork zaintzen dituzten, gure umeak… Lehen guk egiten genituen lan horiek guztiak, orain atzerritik datorren migratzaile batek egiten ditu eta, gainera, oso diru kopuru murritzaren truk.
Garai batean Euskal Herrira etorri ziren emakumeak ere barne hartzen dituzu euskal nortasuna aipatzen duzunean?
Nazionalismo tradizionala etnizista izan da eta etorkin horiek guztiak nazionalismotik kanpo utzi dira. 50eko hamarkadan ezker ikuspuntutik sortutako abertzaletasun berriak, nolabait, langile horiek guztiak barne hartzen zituen. Hor dugu, esaterako, Argala ideologo gisa. Sekulako saiakera egin zen hemengoak ez ziren langileak "euskal langile herria" kontzeptuan sartzeko: "Euskalduna Euskal Herrian lan egiten duena eta bizi dena da". Egia da emakumeak ez zituela aintzat hartzen, ze langilea irudikatzen dugunean, burura datorkiguna da gizona, buzoduna eta fabrikako langilea. Hori tranpa da. Langileek aurpegi anitzak dituzte, hainbat jardueratan ari dira; are gehiago, langabetuak ere barne hartzea ezinbestekoa da. Oso mitifikatuta daukagun figura maskulino horrek gaur egun ez dio erantzuten langile herriaren kontzeptuari. Eta hortik dator, baita ere, gure liburuaren izenburua: "Euskal langile herria, euskal langile andreak".
Egindako azterketak ematen dizun perspektibatik, ondo ari ote gara?
Aurrerapausoak ikaragarriak izan dira, martxoaren 8ko mobilizazioetan, adibidez. Kontzientzia-hartze prozesuan bagoaz aurrera. Horrek ez du esan nahi berdintasun egoeran bizi garenik; bidea oraindik luzea da. Eman diren urratsak borroka baten emaitza dira, eta ondo antolatuta, estrategikoki gauzak ondo lotuz gero, aurrera jarraitzeko moduan gaude. Gaur egungo egoera ez da berdintasunean oinarrituriko egoera, baina urratsak eman dira eta gure aurrekoek egindako borrokaren ondorio dira.
Petronorreko langileek borrokarako eguna izan dute osteguna. Enpresa batzordeak deituta, lanuztea egin dute eta Barakaldoko BECen elkarretaratu dira, konpainia urteko batzarra egiten ari zen tokian. Salatu dute diru publikoa jaso arren "enplegua suntsitu" besterik ez... [+]
Enpresa jo dute egoeraren erantzuletzat, baita erakunde publikoak ere. Langile batzuek bost hilabete baino gehiago daramatzate kobratu gabe, eta ostiral honetan egingo dute manifestazio bat, ontziolatik abiatuta: ez dezatela itxi aldarrikatzeko.
Ostegun eta ostiral honetan 40 hizlari baino gehiago ariko dira EHUko Leioako campusean Lana eta sindikalismoa XXI. mendean Nazioarteko Lehen Biltzarrean. Lan munduaren eta sindikalismo eraldatzailearen erronkez eta estrategiez eztabaidatuko dute.
Lanbidek Diru-sarrera Bermatzeko Errentetako iruzurraren aurkako kanpaina jarri du martxan, eta salaketetarako buzoi anonimoa sortu du. Jaso dituen kritikei erantzunez, adierazi du buzoi hau salaketak eta jakinarazpenak ordenatzeko tresna huts bat dela. Ez du ez klase... [+]
Azken astean sindikatuak 5 heriotzaren berri izan du eta dagoeneko 26 dira Nafarroan lanean hil egin diren edo beste erkidegotan beharrean zendu diren nafarrak. Alarma gorria pizteko moduko datuak LAB sindikatuaren iritziz.
Nekazarien eta abeltzainen erreferentziazko sindikatua da Euskal Herriko Nekazarien Elkartasuna. 1976tik lanean daraman elkarte horrek 3.000 afiliatu baino gehiago ditu, eta lehen sektoreak dituen erronkak ez dira nolanahikoak. Egoera horretaz eta etorkizunari buruz sindikatuak... [+]
Azaroaren 19a komunaren munduko eguna da. Gaur oraindik ere, XXI. mendean, langile askok, hemen, Euskal Herrian bertan, ez daukate haien lanaldietan komuna erabiltzeko eskubidea. Horren adibide dira garraioko langile asko.
Komunak osasun publikoaren giltzarria dira, eta... [+]
Libertimenduzko Jardunaldiak antolatu ditu Gipuzkoako CNT sindikatu anarkistak bere egoitzan (Amara Berriko Olaeta plazan), martxora bitarte. Lehenengo jarduera abenduaren 14an izango da, eta Felix Likiniano anarkista historikoa izango dute hizpide.
Silizearen hautsak sorturiko gaitz eta biriketako minbizi kasuek ez dute etenik azken urteetan. Australian, Ingalaterran edo Espainiako Estatuan alarmak piztu dira, eta kristal-silizea duten kuartzozko sukalderako mahaiak egitea debekatzeko urratsak ematen hasi dira.
Eurostaten arabera, 2013tik 2021era bitartean, 13.530 kasu erregistratu zituzten Europar Batasunean. Teorian 2005ean debekatu zuten amiantoaren erabilera, baina mesoteliomaren sintomak ez dira agertzen hamarkada asko igaro arte. Amiantoagatik 700 pertsona baino gehiago hil dira... [+]
Suhiltzaile Gaindituak Haserre elkarteko kidea da Josu Artetxe Esperanza (Aiara, 1995) dozenaka suhiltzailerekin batera, ziurgabetasun egoera bizi du 2022ko oposizioetako araudian egin nahi duten aldaketa dela eta.
Anbulantzien zerbitzua enpresa batetik bestera aldatzeak ez duela egiturazko arazoa konponduko eta “orain arteko pribatizazioaren bidean atzera egin eta anbulantzia zerbitzuaren publifikazioari” ekiteko eskatu diote langileek Eusko Jaurlaritzari, LABek antolaturiko... [+]
Pasaiako Portuko Agintaritza eta Algeposa taldea lan arriskuen babesa ez bermatzeagatik kondenatuak izan direla adierazi du Amiantoaren Biktimen Euskal Elkarte ASVIAMEk. Osakidetzak laneko gaixotasunak ezkutatu izana salatu dute.
Altsasuko enpresak likidaziorik gabeko hartzekodunen lehiaketa iragarri zuen pasa den asteartean, 48,8 miloi euroko zorra baitu autobusen enpresak. Gaur egun 367 pertsonak egiten duten lan bertan.
Sindikatuen ustez, absentismoa ez da arazoa, “baizik eta lan osasunerako araudia errespetatzen ez duen patronala”. Patronalaren jarrera salatzeko baliatu dituzte azaroaren 7an, Bilbon, Confebaskek gai horren inguruan antolatu dituen jardunaldiak.