Hazien bidaia

Fruituetan bidaiatzen hasten da jaio gabe dagoen landarea; bere bizitzako bidaia izango da, bakarra.

2019ko azaroaren 13an

Uda joan eta negua etortzen den egunean idazten dut hau, San Simon eta San Juda egunean, urriaren 28an. Gauaren iluna egunaren argia baino hiru ordu luzeagoa da gaur. Guk ordularia behar dugu, baina landareek, katxarreria handirik gabe, badute neurri horien berri. Badakite.

Badakite eta prestatu egiten dira. Erreserbak gizenduko dituzte, hostoak botako dituzte, edo eutsi behar badiote azala zaildu egingo dute, fruituak umatu eta purikatze bidean jarriko dituzte. Fruitu horietan bidaiatzen hasten da jaio gabe dagoen landarea; bere bizitzako bidaia izango da, bakarra. Haziek batera edo bestera egingo dute haizearen narran, edo animaliaren baten mokoan edo urdailean, edo pirrilaka amiltzen dira pendizean behera. Gure mandioetan amaitzen da landare askoren bidaia. Gure negua gozatzeko fruitu eta hazi.

Fruitu eta hazi ugari jasotzen da bazterretan: babarruna (Phaseolus vulgaris), txitxirioa (Cicer arietinum), artoa (Zea mays), laboreak, kuia (Cucurbita spp.), piperra (Capsicum annuum), hurra (Corylus avellana), intxaurra (Juglans regia), gaztaina (Castanea sativa), irasagarra (Cydonia oblonga), mizpira (Mespilus germanica), sagarra (Malus domestica) eta abar. Sagarra jateko jaso daiteke, edo edateko. Negurako eta urte guztirako edaria izango dena barrikote, barrika, bukoi edo upelean irakiten ari da, dagoeneko. Urte berri on! Beste urtebeterako edaria sortu da. Toki askotan bi urtekoa ere egingo zuten; izan ere, aurten sagarrondoak pupulukaturik izan ditugu toki gehienetan. Sagar ugari ibili da bideetan bezala bide bazterretan, bidaian. Hazien bidaian.

Hazien bidaia bitxia da sagardo sagarretan. Sagarrak jo eta sortutako patsa lehengai ederra da azienda bazkatzeko. Baita ongarri gisa ere, lurra bazkatzeko. Bi eratara hazi mordoa doa batera, eta aziendaren simaurra lurreratzen den tokian edo ongarriketa egiten den lurrean sagarrondo muin pila sortuko da, txirpi sarria osatuz. Urte berrian landaretza ekarriko duen ereintza.

Ereintza kontuzko ekintza da, eta zalantza ugari sorrarazten du. Haziak nola jaso, haziak noiz erein, haziak nola hedatu, haziak nola kokatu lurrean... Duela gutxi galdetu dit entzule batek irratian intxaurra ereitean punta gorantz jarri behar ote den. Erantzuna erraza da: imitatu dezagun naturan gertatzen dena. Utzi intxaur alea erortzen, intxaurrondotik eroriko balitz bezala eta nola geratuko da lurrean? Gehienetan etzanda, punta ez, baizik eta bizkarra gorantz duela. Bada, horrelaxe erein.

Erein, ereiten duenak jango eta edango du. Hurrengo urtea bitarteko gure bidaia haziek elikatzen dute. Hazi bete mandio dugun honetan, urte berri on!


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
Gu ere lugorri

Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]


2025-04-14 | Jakoba Errekondo
Bizi Baratzearen lurreko ekosistema oparoa

Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]


2025-04-14 | Garazi Zabaleta
Dai Konbutxa
Konbutxa eta hartzituak bizibide

2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]


Semaforoa gorri, etsaien engainagarri

Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]


2025-04-07 | Jakoba Errekondo
Ustezko nekazaritza eta lur lantzea

Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.


2025-04-07 | Garazi Zabaleta
Soilik
Lursail txikian eta inbertsio erraldoirik gabe garatu daitezkeen proiektu agroekologikoak

Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]


2025-04-07 | Iñaki Sanz-Azkue
Suge arrantzalea, errekan barrena

Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]


Apirila, zikloaren hasiera

Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]


2025-03-31 | Jakoba Errekondo
Ohea berotzearen teknika

Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.


2025-03-31 | Garazi Zabaleta
Errekauek
“Errekauek” eta “enkarguk” etxean jasotzeko proiektua Azpeitian eta Azkoitian

Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]


2025-03-31 | Nagore Zaldua
Udaberrian sakura loreak eta itsas-tomateak

Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.


Borrokak balio du: Israel Premier Tech, ez aurten, ez inoiz

Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]


Samariar baltsamoa

Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]


2025-03-24 | Jakoba Errekondo
Ilargiko borda, lurra eta ilintia

Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]


2025-03-24 | Garazi Zabaleta
Koloreko
Landareetatik eratorritako ile-koloratzaile natural eta ekologikoak

Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]


Eguneraketa berriak daude