Hazien bidaia
Uda joan eta negua etortzen den egunean idazten dut hau, San Simon eta San Juda egunean, urriaren 28an. Gauaren iluna egunaren argia baino hiru ordu luzeagoa da gaur. Guk ordularia behar dugu, baina landareek, katxarreria handirik gabe, badute neurri horien berri. Badakite.
Badakite eta prestatu egiten dira. Erreserbak gizenduko dituzte, hostoak botako dituzte, edo eutsi behar badiote azala zaildu egingo dute, fruituak umatu eta purikatze bidean jarriko dituzte. Fruitu horietan bidaiatzen hasten da jaio gabe dagoen landarea; bere bizitzako bidaia izango da, bakarra. Haziek batera edo bestera egingo dute haizearen narran, edo animaliaren baten mokoan edo urdailean, edo pirrilaka amiltzen dira pendizean behera. Gure mandioetan amaitzen da landare askoren bidaia. Gure negua gozatzeko fruitu eta hazi.
Fruitu eta hazi ugari jasotzen da bazterretan: babarruna (Phaseolus vulgaris), txitxirioa (Cicer arietinum), artoa (Zea mays), laboreak, kuia (Cucurbita spp.), piperra (Capsicum annuum), hurra (Corylus avellana), intxaurra (Juglans regia), gaztaina (Castanea sativa), irasagarra (Cydonia oblonga), mizpira (Mespilus germanica), sagarra (Malus domestica) eta abar. Sagarra jateko jaso daiteke, edo edateko. Negurako eta urte guztirako edaria izango dena barrikote, barrika, bukoi edo upelean irakiten ari da, dagoeneko. Urte berri on! Beste urtebeterako edaria sortu da. Toki askotan bi urtekoa ere egingo zuten; izan ere, aurten sagarrondoak pupulukaturik izan ditugu toki gehienetan. Sagar ugari ibili da bideetan bezala bide bazterretan, bidaian. Hazien bidaian.
Hazien bidaia bitxia da sagardo sagarretan. Sagarrak jo eta sortutako patsa lehengai ederra da azienda bazkatzeko. Baita ongarri gisa ere, lurra bazkatzeko. Bi eratara hazi mordoa doa batera, eta aziendaren simaurra lurreratzen den tokian edo ongarriketa egiten den lurrean sagarrondo muin pila sortuko da, txirpi sarria osatuz. Urte berrian landaretza ekarriko duen ereintza.
Ereintza kontuzko ekintza da, eta zalantza ugari sorrarazten du. Haziak nola jaso, haziak noiz erein, haziak nola hedatu, haziak nola kokatu lurrean... Duela gutxi galdetu dit entzule batek irratian intxaurra ereitean punta gorantz jarri behar ote den. Erantzuna erraza da: imitatu dezagun naturan gertatzen dena. Utzi intxaur alea erortzen, intxaurrondotik eroriko balitz bezala eta nola geratuko da lurrean? Gehienetan etzanda, punta ez, baizik eta bizkarra gorantz duela. Bada, horrelaxe erein.
Erein, ereiten duenak jango eta edango du. Hurrengo urtea bitarteko gure bidaia haziek elikatzen dute. Hazi bete mandio dugun honetan, urte berri on!
Haziak nola egin azaltzen duen jakintza praktikoa eta hazietan datzan ikuspegi politikoa. Biak uztartu dituzte Haziak liburuan Miguel Arribas Kelo-k eta Marc Badal-ek. Hamaika auzi baitaude jokoan hazi bakoitzean: biodibertsitatea vs estandarizazioa, autonomia vs menpekotasun... [+]
Liburuaren lehen aurkezpena irailaren 20an izango da, ostiralarekin, 18:30ean Azpeitiko Elikagunean. Bertan izango dira Miguel Arribas Kelo eta Marc Badal egileak, Markel Lizasoain itzultzailea, Maitane Gartziandia diseinatzailea eta Dani Blanco argazkilaria. Egileen azalpenak... [+]
Nekazaritzarekin harreman estua izan du betidanik Barazki Bizidunak proiektuko Iñaki Garcia Grijalbo Mapik. Bizitzaren paradoxak, gaur egun saltoki handi baten aparkalekua den lursailean zuten baratzea garai batean etxekoek Donostiako Intxaurrondo auzoan... [+]
Amarengandik hurbil bizitzea gustatzen zaie. Ez dira urrutira joango santio-belarraren (Jacobaea vulgaris) haziak, eta haiengandik jaiotako landareak, familia osoa, amaren eta amonaren aldamenean hazi eta biziko dira. Familia tzarra, izan ere landare bakoitzak sasoi batean... [+]
Hegazti buruhandia dugu hau, baina ez egoskorra delako, baizik eta fisikoki buru handia duelako. Horregatik da ezaguna hegazti hau, euskaraz erabiltzen diren izen askok bere begi eta buru handiari egiten diote erreferentzia: buruhandi, txorihandi, begihandi, ahohandi…... [+]
"Kaixo Garbiñe! Asko gustatzen zait egiten duzuna. Ugalkortasunarentzat sendabelar baten bila ari naiz baina zure liburuan ez dut aurkitu. Bizi naizen lekuan inork ez daki horri buruz”. Mezu hori jaso nuen hilabete dela Instagrameko pribatutik eta eragin... [+]
Nafarroako Hazialdekoren, Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkartearen (BLE) eta Gipuzkoako Biolurren arteko elkarlanetik sortu berri da HoBBea, mugaz gaindiko proiektua. “Garien bueltan bagenuen aspalditik harremana gure artean, baina, nolabait, harreman horiek... [+]
"Nai dezu katillu bat borraja loriak?”, idatzi zuen 1906 eta 1908 artean Baserritarra aldizkarian argitaratzen zituen artikuluetako batean Biktoriano Iraola Aristigietak. Borraja (Borago officinalis) sendabelar sonatua izan da: eztula baretzeko, diuretiko,... [+]
Beste hainbat intsekturen kasuen modura, hau ere “tigre” hitzaren itzalpean izendatzen dute herrialde batzuetan. Jakina, halako izena jarriz gero espero zitekeen ehizarako trebetasuna ezin falta! Eta halaxe da, bai.
Mugitzeko eta ibiltzeko zailtasunak dituzten 5 urteko bi ikasleri asteroko baso-eskola saioa egokitu zaie Irungo ikastetxean: muga eta beldur artean hasitako erronkak onura, garapen eta ikasketa handiak izan ditu. "Oso babestuta dauden ikasleak dira eta basoan aske uzteak... [+]
Bigarren urtez segidan hartu du Habelarte baserritarren elkarteak Leitzako festetan, Gaztetxean, afariak emateko ardura. Nafarroako Mendialdeko ekoizle agroekologikoen produktuekin osatu dute eguneroko eskaintza, eta ehunka lagun pasatu dira abuztuaren 10etik 14ra haien... [+]
Baratzerako udako nagiak astindu ditzagun. Lehen udazkenean izaten zen sagardoaren txotx denboraldiaren hasiera, orain neguaren zilborrean izaten dugu. Ezagun katalanen bat duen edozeinek pentsa dezake sagardo gozoa calçot tipula erreekin dastatzeko atzeratu eta sortu... [+]
Errekastoa bizi doa harri eta harkaitz artean. Ur salto txikiak, ur lasterrak eta putzuak nahasten dira ibilguan zehar. Hotza dago ura, baina hala du gustuko uhandre piriniotarrak. Izan ere, korrontearen kontra igeri egitera ohituriko anfibio txiki honek ez du edozein bizitoki... [+]
Aurreko urte bukaeran Elizondoko zahar-etxearen kudeaketa publifikatzeko jauzia eman zuen Baztango Udalak, eta geroztik, haren esku gelditu da egoitzaren antolaketa. Eskualdaketa horrekin batera, elikaduraren alorrean eraldaketa sustatzea izan da udalaren erabakietako bat... [+]
Bolada harroan da. Ondo harroan. Etxe ondoraino etorri zaizkigu bere arboladiak, ahuakatediak. Ahuakatea gero eta sukalde gehiagotan ikusiko duzu eta osasuntsua dela entzungo duzu barra-barra. Bere izenak dioen bezala, Persea americana, Ameriketatik dator, zehazki Mesoamerika... [+]