Apezpikuaren prostituten hilerria
Ingalaterra, 1129. Eztebe I.a erregeak haren anaia, Henrike Bloisekoa, Winchesterreko apezpiku izendatu zuen. Horrenbestez, besteak beste, Surrey konderriko Southwark auzunea haren jurisdikziopean geratu zen.
Lehenago, Londresko agintariek prostituzioa eta haientzat moralki zalantzazkoak ziren beste jarduera batzuk Tamesis ibaiaz bestaldera mugitzea erabaki zuten, Southwarkera. Horregatik, auzoari Liberty esaten zioten, bertaratutakoek –eta ez sexu-langileek– ia edozertarako askatasuna zutelako.
Southwark ez zen Londresko eskumena, ezta Surreyko konderrikoa ere; Winchesterreko apezpikuak agintzen zuen bertan. Ia gehienetan bezala, garai hartako Ingalaterran ere, agintari moralek prostituzioa kondenatzen zuten eta agintari politikoek, aldiz, nabarmenki batzuetan, modu sotilagoan bestetan, baimendu egiten zuten. Henrikek bi aginteak hartu zituen beregain eta, gainera, anaiak pribilegio gehiago eman zizkion karguari: besteak beste, zerga gehiago ezarri zizkien Southwarkeko negozioei eta, beraz, prostitutei –Winchester geese esaten zieten, Winchesterreko apezpikuaren antzarak, alegia–.
Bere antzarei esker aberastu arren, haietako bat hiltzen zenean hilerrian –lur sagaratuan– ehorztea debekatu zuen apezpikuak. Gorpuak hobi komun batera botatzen zituzten. Cross Bones (hezur gurutzatuak) zuen izena ofizialki, baina herritarrek, eufemismoa erabiliz, “emakume ezkongabeen hilerria” esaten zioten. Hobia 1853an itxi zuten, baldintza kaxkarretan eta gorpuz gainezka.
1990eko hamarkadan, metroa zabaltzeko lanetan, 148 eskeleto aurkitu zituzten azaleko geruzetan. Sakontzen hasi eta orotara 15.000 gorpu daudela kalkulatu zuten: gehienak, haur jaioberriak, urtebetez azpikoak eta gaixotasun benereoak zituzten emakumeak.
Orube horretan bulego-eraikin bat egin nahi dute orain, baina hainbat herritarrek, John Constable idazlea buru, Friends of Cross Bones taldea sortu dute proiektuaren aurka egiteko. Hilerria hausnarketarako lorategia izatea nahi dute, gizarteak zukutu eta ondoren baztertukoak oroitzeko gunea.
Sorgin ehizari buruzko historia ezagunenak XVI. eta XVII. mendekoak dira Euskal Herrian: Erronkarin, Zugarramurdin eta Lapurdin, inkisidore eta torturatzaileen amorrua jasan zuten herritar ugarik. Hain justu 1525ean, duela ia 500 urte Pirinioetan lehen prozesu orokorra hasi... [+]
Lan kontu bat dela eta berrirakurri behar izan dut liburu zoragarri hau. Teoria, genealogia eta historia feminista batzen dituen liburu motz honek kritika ugari izango zituelakoan sarean begiratu eta, sorpresa! bakarra aurkitu dut, Irati Majuelok Berria-n idatzi zuena.
Marfa (AEB), 1954. Texasko basamortuko herri horretako Blackwell lehen hezkuntzako eskolan haurrak zeremonia berezi batean parte hartzera behartu zituzten. Irakasleek paper zatiak banatu zizkieten eta bertan zera idazteko eskatu: “Ez dut espainieraz hitz egingo, ez... [+]
Txina, 1417 urte inguruan. Zheng He almiranteak, Ming dinastiako enperadoreen soldatapeko esploratzaileak esan zuen posible zela “mundu osoa ibiltzea Txinatik irten gabe”. Ordurako Indiako Ozeanoan, Itsaso Gorrian eta Asiako hego-ekialdean zabaltzen hasia zen kolonia... [+]
Marcus Rediker historialari estatubatuarrak kapitalismoaren aurkako erresistentzien hasiera arakatu du, marinelen eta pirateriaren historiara iritsi arte.
Akelarre saiakera argitaratu zuen 2021ean, eta, iaz, berriz, perla urregorrizko bat: Elurzuriren hiru heriotzak. Grimm anaien ipuin ezaguna berridatzi zuen, eskuizkriburik zaharrena abiapuntu harturik, Grezia zaharreraino joanez, eta Elurzuriren istorioko zenbait elementuri... [+]
Kairo, 1250eko maiatzaren 2a. Shajar Al-Durr Egiptoko sultan izendatu zuten. Ez zen emakumezko lehen sultana izan; urte batzuk lehenago, 1236an, Raziak Delhiko sultan kargua hartu zuen. Baina esklabo izatetik agintari gorena izatea lortu zuen lehena izan zen.
Hala Pedro Ruiz de Eginoren hilketa nola hemen agertzen diren beste lekukotza batzuk dokumentuetan jasotako gertaera historikoak dira. Izen bat bera ere ez da asmatua.
Ezkarbarte (Nafarroa), 1576. Ozkoidi eta Lizaso komisarioak Orikain auzo nagusira joan ziren ustezko sorginkeria kasu bat ikertzera. Martirikorena etxeko Mari Martin zen ustezko sorgina. Eta Juan Lizasok Juan San Martin lekukoaren testigantza jaso zuen idatzia auzi larriago bat... [+]
Herrietako elizen zaintzaz arduratzen ziren emakumeak ziren serorak eta Euskal Herri osoan ezagunak izan ziren, Erdi Arotik XX. mendera arte. Baina bete zuten funtzioa ez zen berdina izan lurralde guztietan, ezta garai guztietan ere. Emakume haiek publikoki nabarmentzen ziren... [+]
Milaka agiri arakatu ditu Paul Arzakek azken 53 urteetan. Nafarroan izan diren ehunka sorginkeria prozesuetako datuak bildu ditu 443 orrialdetako Sorginkeriarena gurean liburu mardulean eta ateratzen duen ondorio nagusia da XV-XVI. mendeetako sorginkeria akusazio masiboek... [+]
Durangaldean XV. mendean sortu zen heresiari erantzunez, Espainiako inkisizioak hango herritarrak –batez ere emakumezkoak– hamarkadatan eta mendetan jazarri zituela diote ikerketa berrienek. Kasuak agerian utzi du botere erlijioso eta politikoak disidenteen beldur... [+]