Udazken kolore eta lore
Zenbaitentzat aro bereziena udazkena izango da. Festaren, kolore festaren aztoramendua begi ninietan geratu beharrean, batzuei garuneraino sartzen zaie. Askok maite du larrazkena.
“Azkena” izenak dioen bezala, amaiera balitz bezala ikusten da. Gure ekosistemetako landaredi nagusiaren ehorzketaren irudia hedatua da. Urtearen ardatza izan den udaren lurperatzea, udatzena. Aro nagusia izan den udaren hondarra da uda-hondarra, aro-hondarra. Neguantza, neguaren atari aurrea. Neguak lur, lur hotza, ematen dio udagoiena den udondoari. Jaki urritzea dakar urrietak, urriaroak. Negu-aitzina da.
Udazkenak gure paisaiaren bisaia zimeltzen du, hortik “ihartze” izena. Ihartze horrek niretzat bigarren udaberria dakar. Horrela esaten diot udazkenari. Niretzat udaberria da garrantzitsuena. Nabarmenena eta bereziena. Hasiera. Izan ere lorea da den-denaren hasiera: loreak fruitua, fruituak hazia eta haziak mundua.
Ihartzean, ihartzen den hosto bakoitza lore bat da. Albert Camusek esan zuen: “Udazkena udaberri berri bat da, noiz hosto bakoitza lore bat baita”.
Eutsi dion eta elkar elikatu duten adarrari hostoak agur esan eta uretaranzko edo lurreranzko dantzari ekiten dionean, orbelaren aroa dator. Bizidun guztiak lehentxeago edo geroxeago lurperatzen dituen lurra hostopetzen du, orbelpetzen. Lurra ematen duenari hostoa ematen dio. Ez da, ordea, lurraren hileta; aitzitik, lurraren biziberritzea dakar hostoak.
Orbelpetzen den lurra adurreko, kukuak jo dio. Neguko erauntsietan azaleko lur onenak urak beheko errekara eramatea eragotziko du hostoak. Lurrari bizitza emango dioten xomorroak erakarriko ditu. Ekosistema biziberritzeko oinarrizkoa den lur-azaleko hazi, espora, animaliatxo eta abar babestuko ditu. Lur beltza altzoan hartu eta zaintzen du orbelak. Esaerak dio: “Lur beltzak ogi zuria”; ogi zuria hoberentzat jotzen zeneko esaera. Jokin Zaitegik ere aipatzen du Sopokel’en antzerkia lanean: “Lur orbel-beltza blei-blei uieldutakoan, zer?”.
Bizitzaren biziberritzea dakarte hostoak eta orbelak. Bizitza lor. Izan ere bigarren udaberrian, bizitza birloratzen da hostoetan. Orbeltze bidean diren hostoetan.
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]
Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.
Nori ez zaio gustatzen ahuakatea? Ia denok atsegin dugu fruitu berri hori, di-da amaren batean etxekotu zitzaigun. Zenbat urte da ba dendaero ikusten hasi garela? Gure mahaietara iritsi aurretik, historia luzea du.
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]
Administrazio Epaitegiak arrazoia eman dio EH Bilduk Lizarrako plantilla organikoaren hizkutnz profilen aurka jarritako helegiteari.
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Ibon galdezka etorri zait Bizibaratzea.eus webguneko kontsultategira. Uda aurre horretan artoa (Zea mays) eta baba gorria (Phaseolus vulgaris) erein nahi ditu. “Arto” hitza grekotik dator eta oinarrizko jakia esan nahi du, artoa = ogia; arto edo panizo edo mileka... [+]
Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da... [+]
Zuhaitza esnatzear dago, kimuak ageri dira adarretan. Gutxi falta da loraldirako, laster aro berria hasiko du, indarberrituta.
Hotza gogor ari du. Ez denean, baina aurtengo neguan lurralde batzuk ederki jotzen ari du. Eta intsektuek nola irauten dute, udaberriarekin indarrean berragertzeko? Kaleko galdera izan dut bart. Hortik intsektuen adimendu eta buruargitasunera koxka ttikia dago. Berritu ditugu... [+]