Urriak bultzatu ohi ditu orbelak behera, lertxunak ortzi-mugatik hara eta ikasleak euskaltegietara eta urte guzietako buru hausteekin berriz haste.  

Zenbat dira Euskal Herri kontinental honetan euskara ikastera, hobetzera doazenak? Zenbaki zehatzik ez bailezake nehork eman, demagun orotara 1.800 bat jende ari dela, gau-eskolatan, elkarteetan, nor bere kabuz. Kopuru handia eman lezake, alta, jendetzaren neurrira ekarrita (300.000 biztanle), ehuneko txiki batera ez da heltzen eta horien artean ez dute denek oinarriak ukan arte iraunen.

Euskara ikasteak ezagutzen dituen trabak, eskaintzaren kontu jar daitezke, ekonomikoki ez eskuragarria, bizi eredu zenbaitzurekin kontzilia ezina gerta daiteke. Irakasleak seinala litzakete batzuek, agian, eta itzal horiek entzun daitezke, prestaketa propiorik ez denez, auto-formakuntzaren menpe baitira.  

Alabaina, hizkuntzaren jabetzeko bidean, hutsunerik larrienak sustapenarena eta erabilerarena ditugu.

Hasteko, hemen ez da hizkuntza ikastera akuilatzen duen politikarik, ez mezu argirik kargudun bakar batengandik, dioenik “euskara ikastea desiragarria da, etorkizunekoa da, egizu”. Egokia litzateke horren erratea. Kanpaina hiper sofistikatuak eta erraldoiak muntatu gabe, ondorio haztagarriak izan ditzake kargudunen adierazpen publiko argiak eta gomitak, sinple eta baikor, urrun xerkatu gabe. Bizkitartean, orainokoan, ofizialki existitzen ez den hizkuntza baten planifikazio lanetan dihardutenean, ez da euskararen eta euskara ikastearen promozio argirik egiten publiko zabalari zuzenduz. Aurten ez, ondokoan menturaz?

Ikasleen ikuspegitik betiere, bigarren hutsunea erabilerarena da. Ikastera etorri direnek, gutxitan dute biderik ingurumen hurbilean hizkuntzaren erabiltzeko, gehiago dena ez dute eredurik gizartean, eredu oso, sano, arautu eta babesturik, hizkuntzaren bizi-koadro bat ematen dienik. Lurralde honetan, erabileraren plangintza eraginkorrik ez da. Usu, erabileraren bultzatzeko asmoa norbanakoei zuzendua da, maiz elkarteek gauzatua, jardun ezberdinen bidez. Bada saiakera bat aisialdi arloan erabilera bermatzeko, baina batez ere belaunaldi gazteei zuzendua. Garbiki mintza gaitezen, ez da egitura publikoetan, ez parapublikoetan, are gutxiago pribatuetan, euskararen erabilera eraginkorki plangintzatzen, gauzatzen, neurtzen eta erregulatzen duen dispositiborik. Alta, hauek lirateke, prozedura zehatzen bidez arautuak, kontrolagarrienak, ikusgarritasun gehien eta onarpen errazena luketenak.

Txepetx-en [José María Sánchez Carrión] hirukia marrazten dugu maiz; zoritxarrez, irakurketa okerrez (ote), ardura kokatzen dugu norbanakoaren gain: zuri doakizu ikastea, zuri erabiltzea, zuri irudikatzea onura. Eta ahanzten dugu koadro hori, oinarrian, ez dela sekulan hirukoa (ikas-erabil-maita) izan; beste alde batzuk ere dituela, besteak beste hizkuntzaren estatus bat eskatzen duela, ofizialtasuna hots. Sustut, maila indibidualetik hara, kolektiboan errotzen da eta eskatzen du boteredunen inplikazioa eta gauzapen neurtua.

Anartean, bai, Gantxigor kontserbak elebidun etiketatzen dira, kantariak igortzen dira munduan gaindi euskal pot-pourriak kantatzera, eta hori guzia, bistan dena, diruz lagundua izan daiteke, ele ederrez goraipatzen da eta egitasmo-plangintza bidez garatzen. Aldiz, ez, ez dezakezu garraio zerbitzua euskaraz ukan, ez zure herriko komunikazio euskarririk, ez ur fakturarik ere, etxera jaso nahi duzun hizkuntzan.