Urriaren 13an ospatu dute laugarren urtez Gatzaren Eguna Leintz-Gatzagan. Gatzaren ekoizpenari erabat lotua egon da herriaren historia, eta oraindik ez du etenik lotura horrek. “Gaur egun Udalak gure inguruan gatz kulturaren hedapena egiteko konpromisoa hartua dauka”, azaldu digu Aitor Larrañaga Artetxe Landa Garapenerako teknikariak. Hiru ildo dituzte hedapen hori bultzatzeko: Gatzaren Museoa, martxan berriro jarri duten gatz ekoizpena eta Gatzaren Eguna.
Jarduera berreskuratzeko apustua
“Erromatarren garaikoak dira hemengo gatz ustiapenari lotutako lehen idatziak, baina guk uste dugu askoz lehenagotik datorrela ustiapena”, dio Larrañagak. Herriko fabrikan gatza ekoizteari 1970. urte inguruan utzi zitzaion, eta hogei bat urte beranduago, 90eko hamarkadan Udalak fabrika zaharra erosi eta berritzeari ekin zion. “2000. urte inguruan fabrika zaharra museo bezala hasi zen funtzionatzen”. Gaur egun bisita gidatuak antolatzen dituzte bertan, gatzaren kultura zabaltzek.
Gatzaren ekoizpenak 40 urte inguruko etena izan ondoren, duela urte gutxi berriz ere gatza ekoizteari ekin dio Udalak: “Mahairako gatz gourmeta egiten dugu, jada Gipuzkoan barrena salgai dagoena. Aurrera begira Euskal Herri osora zabaltzeko asmoa dugu”, dio teknikariak. Txikia da ekoizpena, baina gatz kultura hedatzeko baliagarria dela uste dute. Ekoizpen modua ere berezia da oso: Iberiar penintsula osoan toki bakarra da gatza eguzkiarekin izan beharrean su egurrarekin berotuta ekoizten dena.
Gatzaren eragina, lur gainean nahiz azpian
Produktu ekologikoen eta artisauen azokak, tailerrak edota Gatzaren Museoan bisita gidatuak izan dituzte aurtengo Gatzaren Egunean, aurrekoetan bezala. Egon da nobedade berezi bat, ordea, aurtengoan: EHUko geologia departamenduko kideekin eta Jakoba Errekondorekin gatzaren paisaia ezagutzeko aukera izan dute hurbildutakoek, bai lur azpitik eta baita lur gainetik ere.
“Ur gazidun iturburu hori nolakoa den azaldu digute geologoek, nolako gatz pilaketa eta mineralak dauden bertan. Errekondo, berriz, gatz ekoizpenak sortu duen paisaiaz aritu zaigu”. Leintz Gatzagako lurren %80 publikoa da, gatza su egurrarekin ekoizten zutenez egurra beharrezko zutelako. “Publikotasun hori gaur arte iritsi da, eta horrek esan nahi du basoaren kudeaketa ere beste era batekoa izan dela: pinu gutxi dago eta hostozabalez osatutako bertako basoa da nagusi”.
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Mauleko Euskalduna ostatuak urteak daramatza Zuberoako etxe ekoizle txikien produktuekin lanean, eta hiriburuko ostatu parean eraikin bat erosi zutenean proposamena egin zien laborari horiei berei: zergatik ez ireki hurbileko ekoizleen saltokia bertan? “Motibatuta zegoen... [+]
Pandemiaren ondorengo testuinguruan, elikadura –ustez oinarrizko eskubide den hori– lantzeko mugitzen hasi zen talde bat Gasteizen. “Militantzia esparruan beste gaiak jorratzen ari ziren ordurako, etxebizitzarena kasu, baina elikadura ardatz hartuta ez zegoen... [+]
Errezilera bizitzera joan eta sagarrondoak landatu zituen Satxa Zeberiok, Bio-K proiektuaren bultzatzaileak, duela zenbait urte. “Iritsi zen sagarrekin zerbait egiteko momentua, eta sagar zukua eta sagardoa ekoizteari ekin genion orduan”, azaldu du. 2015ean sortu... [+]
Urteak daramatza Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkarteak (BLE) bioaniztasun landatuaren inguruan lanean. “Hainbat proiekdu ditugu abian, eta horietako bat baratzeko hazien ingurukoa da”, azaldu du Nico Mendiboure Hazi Sareko kideak. Duela lau bat urte hasi... [+]
Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]
Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]