Lurrarekin zikindu eta garbitu
Estresatuta bizi naiz. Halaxe aditzera eman berri dit kardiologoak, kirofanoan etzanda nagoela zainetan barrena sartu eta bihotza miatzen didan bitartean. Ez da bertan etzaten naizen lehen aldia, eta etxean bezala nago. Kirofanoko lantaldearen adeitasunak ere berbaldiak gutxien uste duzun hizpidea hartzea errazten du. Halako ezagutzen al duzu? Bai; eskumuinak eman. Eta solasaren jardunak landareetara eraman gaitu.
Urte mordoxka bat bada, dagoeneko, bihotzeko arteria batean lehen metal zatitxoa jarri zidatela. Txertatu behar zidaten sarea erakutsiz haren izena esan zidan kirofanoan zirujauak: Taxus IV. Nik harrituta, Taxus hemengo zuhaitz mitikoa den haginaren (Taxus baccata) generoa dela adierazi nionean hara zer erantzun zidan: bai hagina esan nahi du, izan ere haginaren pozoiarekin blaituta dago metal puska hori, arteria irekita eutsi ahal izateko.
Azken etzanaldi honetan, mareatzen banintzen esateko hagindu zidan bisturidunak. Kordea joaten ari zitzaidala igarri zuenean “atropina” esan zion aldamenekoari. Laguntzaileak zasta sartu zidan odolera droga. Lasaitasun ederrean kordea laster etorri zen bueltan. Bukatu zuenean, eta estresaren kontuekin ari ginela gogora etorri zitzaidan atropina. Eta galdetu egin nion: zein landaretatik ateratakoa da erabiltzen duzuen atropina hori? Lehen landareetatik sortuko zela esan zidan, baina orain, bere iritziz laborategietan ekoitzia izango dela. Belaikia edo belladona (Atropa belladona), asma-belarra (Datura estramonium), urriloa edo mandragora (Mandragora officinarum) eta erabelar beltza (Hyoscyamus niger) izan dira aspalditik atropina eskuratzeko erabili izan diren landareak; denak solanazeoen familiakoak. Anestesiko, psikoaktibo, pozoi... zertarako ez da erabili izan alkaloide hori!
Etxeratutakoan estresaren kontuak itotzen nau. Irakurketari heldu diot, eta lehen utzitako testu batekin egin dut topo. Bertan estresa sendatzeko aholku garbi bat ematen du: hasi lurra lantzen. Lurrean dagoen bakterio batek osatuko zaitu: Mycobacterium vaccae. Itxuraz bakterioak eragin antiinflamatorioa du eta depresioak eta estresak dakartzaten ondorio okerrak zuzentzen ditu.
Lokatzetan jolastea, baratzea lantzea, loreak zaintzea, azken beltzean lurra ukitze hutsak osasuna dakar. David Strachanek 1989an “Higienearen hipotesia”n argitu zuen animaliak ziren landaguneetan bizi zirenek asma eta alergia arazo gutxiago zituztela. Hirigune ustez garbietan bizitzeak gaixotzen gaitu; aldiz, lurrez zikintzea, garbitzea da. Gaitza garbitzea, akabatzea.
Odei Etxeberri Bimboire, Gorka Roca Torre eta beraien seme Oihan eta Miru buruaskiak dira elikaduran. Horretarako, aztertu behar izan dute gorputzak zer elikagai eta zein kopurutan behar dituen; horiek zein janaritan dauden; urtaro bakoitzean horiek denak eskuratzeko zer landu... [+]
Gaurko artikuluari ekitera noalarik Chamaemelum nobile loretxoari larranbiloa, larramilua, amasabel-belarra edo bitxeleta deitzen diozuenak ere nire gogoan zaudete; zuetako batek idatzi baitit duela ez egun asko Instagrametik “gaur Goizueta aldean kamabillua bildu dut eta... [+]
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]