Kru-kru kurruskatu
Bero zakarrak izan dira uda hasiera honetan. Ohitzen ahal gara! Klima aldaketa gezurkeria dela esaten jarraitzen dutenak, beraiek jakingo dute zein patrika betetzen ari diren, baina datuak hor daude. Eta jarraitzen dute nekazaritza kimikoaren eta pozoitsuaren alde egiten. Errauskailua eraiki eta ingurumenaren alde ari direla diotenek bezala. Alabei kontuak bihurtu beharko dizkiete, baita ez dituztenek ere.
Beroak jo duen honetan, sufritzen dutenak nabarmen azaldu dira. Horrelakoetan kalte ikusgarriena hostajean gertatzen da. Landareak ur eskasia pairatzen du, eta erredura antzekoak erakutsiko ditu. Landareak ura lurretik hartzen du, erroetako sustrai bizarren bidez. Ur hori enborrean gora igoko da elikagaiak hostoetaraino eramanez, gero ur hori lurrundu egingo da, hostoetan eta puntta berdeetan dituen estometatik kanporatuz. Hostajean ur eskasia gertatzeko lurrean urik ez izatea edo ura izanagatik landareak behar adina ezin hartu eta hosto guztietako txoko guztietara ezin garraiatua gertatu behar da. Ur faltan, hostoetako estomak itxi egingo dira. Estoma horietatik bertatik landareak oxigenoa askatzen du, eta CO2 hartu eta bota. Estomak itxita, gas truke hori egin ezinik, landarea elikagaiak sortzeko gauza ez, eta ahuldu egingo da. Ur eskasia belzten bada, hosto berrienak, gurienak, ahulenak, beratzenak, mardoenak, samurrenak, bigunenak, gozoenak, berenak, leunenak, finenak, meheenak, minberenak, sentiberenak, hauskorrenak erretzen hasiko dira. Ertza erreko zaie lehenik; egun batetik bestera izkina horitu eta gorrituko da. Hori maiz ikusten da urazetan edo letxugetan (Lactuca sativa); bero handiak ez izanagatik, ur asko behar du hosto mordoa elikatzeko eta uda “arruntetan” ere ur falta sentitu dezake. Uraza ez da, ez, udan eguzki galdatan bizitzeko jaioa. Udaberrian eta udazkenean hor nonbait, baina udan nahiago du erdi itzaletan egon, edo arratsaldeko eguzki gogorrenak ematen ez duen bizilekuan. Ikaragarri maite du bizitza luzeko barazki handien hanketan egotea: tomatea (Solanum lycopersicum), piperra (Capsicum annuum), alberjinia (Solanum melongena), zainzuria (Asparagus officinalis) eta abar. Beroa handitu ahala, landareok ere handitu egingo dira, eta itzala zerratu, egun gutxitan jateko modukoa egongo den urazaren mesedetan; kru-kru kurruskatuko da hortz artean. Eta itzaletan hazi den urazaren hostoa jan edo eguzkitan, negutegian edo berotegian, eta gero eta gehiago, lurrik ukitu eta usaindu gabe ere hazitako uraza jan, alde ederra dago. Plateran jarri eta ezetz ezagutu, dema egingo dizu nekazari kimikari pozoizaleak, eta arrazoi izan dezake, baina osasuna ez du engainatuko.
Odei Etxeberri Bimboire, Gorka Roca Torre eta beraien seme Oihan eta Miru buruaskiak dira elikaduran. Horretarako, aztertu behar izan dute gorputzak zer elikagai eta zein kopurutan behar dituen; horiek zein janaritan dauden; urtaro bakoitzean horiek denak eskuratzeko zer landu... [+]
Gaurko artikuluari ekitera noalarik Chamaemelum nobile loretxoari larranbiloa, larramilua, amasabel-belarra edo bitxeleta deitzen diozuenak ere nire gogoan zaudete; zuetako batek idatzi baitit duela ez egun asko Instagrametik “gaur Goizueta aldean kamabillua bildu dut eta... [+]
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]