Begetariano operazioa
Porton Down (Ingalaterra), 1942ko udaberria. Britainiar gobernuak bertan zeuzkan laborategietan, Paul Fildes biologoak Winston Churchill lehen ministroaren agindu zuzena jaso zuen: Alemaniaren aurkako eraso biologikoa prestatu behar zen. Alemaniarrek ia Europa osoa mendean hartua zuten eta, Britainia Handia erasotzeko zorian zeudenez, neurri etsiak hartu behar zirela erabaki zuen lehen ministroak.
Lehen Mundu Gerran arma biologikoak ikertzeko sortutako gunean, Fildesen taldeak Alemania antraxez kutsatzeko plana prestatu zuten; Churchillek berak iradoki omen zuen antraxa erabiltzea. Bakterioaz kutsatutako lihozko pastelak hegazkinen bidez botako zituzten Alemanian; ganadua kutsatuta, elikagai eskasiak arerioa ahulduko zuen. Begetariano operazioa deitu zioten, umore beltzez, erasoak alemaniarrak barazkijale bihurtuko zituela iradokiz.
Londresko xaboi fabrika batean 5 milioi pasteltxo ekoitzi zituzten eta arma berriaren eraginkortasuna Eskoziako Guinard uhartean frogatu zuten. Uharte pribatua gerra amaituta 500 libraren truke berreskuratzeko aukera izango zutela esan zieten jabeei. 1943an 50 ardi utzi zituzten uhartean eta antrax esporek hiru egunetan hil zituzten denak. Gorpuak labar batetik behera bota eta, dinamita detonatuta, harriz estaltzen saiatu ziren. Baina gutxienez ardi kutsatu bat kostalderaino eraman zuen itsasoak. Beste 50 ardi inguru, zazpi behi, bi zaldi, hiru katu eta txakur bat hil omen ziren; gobernuak isilpean ordaindu zituen kalte-ordainak.
Eta, hala ere, froga arrakastatzat jo zuten. 1944ko urte hasieran Begetariano operazioa prest zegoen, Churchillek abiarazteko agindua emango zai. Lehen ministroak baldintza bat jarri omen zuen horretarako: aurretik alemaniarrek eraso biologikoa erabiltzea. Baina, azkenenean, beste arrazoi batek utzi zuen bertan behera operazioa: aliatuak gerra irabazten hasi ziren. Pastel guztiak erraustu zituzten gerra amaitu eta gutxira.
Gauzatuz gero, operazioak ez zuen soilik alemaniarren dieta aldatuko. Milioika hildako eragingo zituen Alemaniako mugetatik kanpo ere eta Europako zati handi batean bizitzea eragotziko zukeen urte luzez.
Guinard uhartean garbiketa lanak asko luzatu ziren. Besteak beste, 280 tona formaldehido erabili zituzten bi kilometro koadro eskaseko lur zatitxoa lehengoratzeko. Koarentena 1990eko apirilaren 24a arte egon zen indarrean eta, azkenean, maiatzaren lehenean, lehengo jabeen oinordekoek uhartea berreskuratu zuten 500 libraren truke.
Ospitalepea, 1944ko ekainaren 27a. Soldadu alemaniarrek sarekada egin zuten Zuberoako 80 biztanle inguruko herri txikian. Zortzi lagun hil zituzten zigor-ekintzan eta hemeretzi atxilotu, guztiak zibilak; horietatik bederatzi deportatuko zituzten eta kontzentrazio esparruetatik... [+]
Normandia. 1944ko ekainaren 6a. Overlord operazioa abiatu zuten: Britainia Handiko, AEBetako eta Kanadako milaka soldadu Normandiako hondartzetan lehorreratu ziren, Bigarren Mundu Gerraren eta, beraz, historiaren norabidea goitik behera aldatzeko. Edo horixe da behintzat duela... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
Genozidioa zoritxarrez modan dagoen hitza da. Rafael Lemkinek 1946an egin zuen definizioaren arabera, “talde nazional, etniko, arrazazko edo erlijioso bat erabat edo partzialki suntsitzeko asmoz egindako ekintzak” dira genozidioa. Ekintza horiek “taldeko kideak... [+]
Urtero bezala, Terres de Mémoire(s) et de Luttes elkarteak Gurseko kontzentrazio esparruan egondako presoak omendu ditu. Horietako asko Euzko Gudarosteko eta armada errepublikarreko kideak ziren. Francoren aurka aritutako beste hainbat, eta Hitlerren eta Mussoliniren... [+]
Otsailaren 21ean Missak Manouchian eta Melinée Assadourian senar-emazte armeniarren gorpuzkiak Pariseko Panteoian sartuko dituzte ohore guztiekin. Poeta eta partisano komunista, Manouchianek ekintza ikusgarriak gidatu zituen Bigarren Mundu Gerran okupaturiko Frantzian,... [+]
Zuloan sartuta egotea ez duk txarrena –esan zion Manuk–, txarrena duk ez jakitea noiz aterako haizen, edo inoiz aterako haizen ere. Lander Garroren Gerra Txikia nobelan, non gerra bateko iheslarien gorabeherak azaltzen dituen, pertsonaien artean, Anna Frank dakarte... [+]
1936ko Gerra amaitzear zela, Franco diktadoreak Pirinioetan milaka bunker eraikitzea agindu zuen. Mendian horiek ikusten aspaldi ohituak gaude, baina ez genekien defentsarako lerro erraldoi bat osatzen zutela, eta azken urteetan berreskuratzeko ekimenak jarri dira abian. Izan... [+]
Palestinarrek pilotu israeldar bat bahitu, epaitu eta urkatuko balute, ez litzateke gauza bera?”. Halako eta bestelako galderei erantzun nahian, Hannah Arendten Eichmann Jerusalemen liburua abiapuntu izanda, mahaiaren bueltan elkartu ditugu bi filosofo eta politologo bat,... [+]
Karl Adolf Eichmann (Solingen, Alemaniako Inperioa, 1906 - Ramleh, Israel, 1962) Alemania naziko SSetako goi-mailako ofiziala izan zen, bereziki ezaguna Azken Konponbidea edo Azken Soluzioa deitu zitzaioneko “arduradun logistiko” gisa izendatu izan delako... [+]
Aurten 60 urte bete dira Hannah Arendtek Eichmann Jerusalemen liburua kaleratu zuenetik. Urte bat gehiago pasatu da Adolf Eichmann funtzionario nazia, Holokaustoaren "arduradun logistikoa", Israelen urkatu zutenetik. Eichmannen epaiketaren jarraipen... [+]
Bigarren Mundu Gerran zehar Belgika, Frantzia eta Euskal Herrian soldadu eta hegazkin pilotu aliatuak laguntzen zituen erresistentzia sarea izan zen Comete. Angelun kokaturiko Comete Sarearen Lagunak elkarteak antolatu ditu erresistentzia... [+]
Madril, 1939. Hiria frankisten esku erori baino lehen, munduko faxismoaren aurkako hiriburutzat jotzen zen, gobernu errepublikarraren propaganda eta gerra garaian handik pasatako intelektual antifaxista ezagunak medio. Garaileek hiriburua Sevillara, Salamancara edo Burgosera... [+]
Espainiako Estatuko Ciudad Realen Anisio Castilloren gorpua berreskuratu dute talde memorialistek berriki, 1943an bere buruaz beste egindako errepublikarra, frankistek bera eta bere familia bakean utz zezaten. Ez da gauza berria, etsaiek harrapatu baino lehen suizidatzeko joera... [+]
Gernikako bonbardaketatik harago, Alemanian apenas daukate Kondor Legioak 1936ko Gerran herritarrak sarraskitzen izandako parte hartzearen berri. Carmela Negrete kazetariak kontatu du oroimen falta hori Contexto aldizkarian. Halako zorrak kitatu gabe, nola saihestuko dugu gaur... [+]