Okila eta oiloa eguraldia iragartzen
Gaur goizean okila garrasika aritu da etxe gaineko haritzean (Quercus robur). Luze aritu da eta haserre zela zirudien. Goiza ederra da, freskoa baina arraitsua, oso argia. Urteko egun luzeenetara hurbiltzen ari gara eta goizean goizeko argitasunean igarri da. Kexu zen, ordea, okil berdea. Esaerak hala dio, okila kantuan ari bada egarri da, euri eske ari da. Hona Gotzon Garatek jasotako batzuk: tokile kantari, uria fite; okilla kantari, eurixe seguru; okilla kantari, euria hemen da; okilla kantari, okilla euri eske; okiloa kantuz, euri haizea laster hixtuz; okile kantari, okile egarri; okila kantetan, okila egarri; eta Abadiñoko Natalia Munitxari jasotako: okille egarri dok. Eguraldiaren iragarpenari begiratu eta gaur arratserako euria datorrela dio.
Ez dakit kantuan aritu den okil hori bera edo beste bat zen, baina atzo goizean goiz, esnatzera atarira atera behar nuenean hor ikusten dut leihotik, bezperan jarri dugun itxitura berrira hurbildu eta lehen hesolan pausatzen. Itxitura sasiakaziazko hesola (Robinia pseudoacacia) eta burdin-sarezkoa da. 22 hesola ikusten dira leihotik, muntoaren atzean galtzen diren artekoak. Bada okilak, lehenengotik azkenekora, banan-banan miatu ditu; bere mugarrietako zutikako zur berri horiek aztertu eta goizeko apetaldia asetzeko moduko mokaduren baten xerkan.
Ugaritzen ari da okil berdea gure inguruan, eta ni pozik, izan ere garbitasun ederra egiten dute intsektu, har, beldar, krisalida eta abar. Ikuskizun polita da bere hegaldi uhinduna. Eta kantua: kar-kar ari dela dirudi, lasterragotzen eta tonua galtzen...
Okilek, bere soinaren garbitasunerako ur bainuak bezala lur bainuak ere hartzen ote dituzte? Behorrak edo astoak udaberriko aro onarekin zaldaliak edo garagarrak irabazten dituzte, edo garagarraka, iraulka, lorrinka, amilketan zapuzka, ihauska, ihalozka, aztalka, astalka, itzulipurdika, irabiaka, inauldurizka, pulunpaka edo aztarrika dabiltza.
Izeben oilategian oiloren bat hegoak zabalik lurrarekin auska bezala zalapartan zebilenean, hautsa harrotuz, aztarrika zebilela ikasi genuen; arkakusoak eta zorriak uxatzeko, agi danean. Garagarraka ere esango zaio nonbait, izan ere esaerak hala dio: “Oiloak hauts artean garagarraka? Denpora txarra”.
Okila kantuan eta oiloa aztarrika, eguraldia txartzera doan seinale. Okila kantuan entzutean hasiko dira oiloak aztarrika. Eta okilak egiten al du aztarrika? Okila zenbateraino da oilo? Eta oiloa okil?
Klimaren hondamendiari ihes egitekotan, ez da aski izango atmosferan murriztea negutegi eragineko gas kontzentrazioak. Beharrezkoa izango da oihanak eta lurzoruak zaintzea ere, ez ditzaten hondatu deforestazioak eta nekazaritza intentsiboak; zeren eta uraren zikloa ere oso... [+]
Azken mendean Etiopiak galdu ditu antzinako oihanik gehienak, nekazaritzaren, artzaintzaren eta herrialdean laborantza industrial neokolonialak eragindako goseteen presiopean. Alabaina, biodibertsitatez betetako azken baso zatiak geratu dira, fosil gisa, zientoka eliza eta... [+]
Deforestazioa geldiarazteaz gain, milioika zuhaitz gehiago behar ditu Lurrak klimaren zoratzea gelditu, euriak ugaritu eta biodibertsitatea berreskuratzeko. Baina ez begiratu soilik Amazonia edo Kongo edo Indonesiako hondamendiei: Europan lan handia daukagu duela mende gutxi... [+]
Mundua mapeatu dute, eta orain, xehe-xehe dakigu ezinbestean zein lur eremu babestu beharko genukeen gainean dugun krisi bikoitzari aurre egiteko: bioaniztasuren galera eta klima larrialdia. Sciences Advance aldizkarian Global Safe Net (Segurtasun Sare Globala) proiektuaren... [+]
Autobidea igarotzeko tunel batean izaten ari diren etengabeko leherketek etxebizitzei eta ondare arkitektonikoari eragin diete. Bilboko Bolintxu haraneko herritarrak kexu dira eta Supersur handitzearen kontrako plataformak publiko egin du salaketa.
Alemaniako mendebaldean munduko makina automatizatu handienek (100 metroko altuera, 200 metro luze eta 14.000 tona) lurra irensten dute eta liseriketaren ondoren kalitate baxuko ikatza iraizten dute, zentral termikora eramateko prest. Meategiak, 1978an ireki zenetik, Hambacheko... [+]
Bizkaiko Foru Aldundiak, Agustin Ibarrola basoa margotu zuen artistaren familiaren onespenarekin, gaur egungo basoaren inguruetan Ibarrolaren zuhaitzen erreplikak egingo dituela jakinarazi du. Izan ere, jatorrizko basoko zuhaitzak hiltzen ari dira, xingola marroia gaitzagatik... [+]
Duzunaritzeko kultura ezagutzeko aukera izan dugu 111 hostoz eta orriz jantzi liburuaren aurkezpen egunean. Argiak mendea bete duen ospakizun saila borobiltzeko egun gustagarria. Ehun urtetako kazetaritza goratzeko nekazaritzaren alorrean oinetakoak zikinduz ibiltzea baino bide... [+]
Hondarribiko ikasleek ametza zuhaitzaren haziak ernaltzen lagundu eta ondoren Jaizkibelen landatu dituzte, bertako basoa pixkanaka berreskuratu dadin; mendiaren hiru dimentsioko maketa ikusgarria ere osatu dute; eta Jaizkibelen kokatutako hirigintza plan bat asmatu dute... [+]
Modu guztietara, onez eta txarrez, amenazu guztiak zorroztuz esan digute baina guri bost. Mundua, gure mundua hiltzen ari gara. Gure bizimodua ezin da inola ere eutsi, eta jasanezina da gurekin batera bizitzea egokitu zaien beste bizidun guztientzako. Egunetik egunera ari gara... [+]
Udazkena azkenetan da. Bazterrak kolorez janzten doaz. Garai aproposa mendian ibiltzeko. Lurrean, han eta hemen hosto artean barreiatuta ikus daitezke irailaz geroztik arbolatik jausitako lokotxak –sokalak, arbotsak, morkotsak, kirikiñoak–, inguru heze eta... [+]
Polinizazioa garrantzitsua da landare gehienen bizimoduan. Espezie eta aldaera bakoitzaren etorkizuna eraikiko duen hazia sortzeko nahitaezkoa. Lorearen aieka arrak sortzen duen polen aleñoak aieka emearengana egingo duen bidaia da polinizazioa. Bidaia hori intsekturen... [+]
Donostiako Antiguako hainbat eremutan zuhaizti eremu zabalak kaltetu zituzten metroko obrek joan den abenduaren 12tik 15era egindako baso-mozketek. Eguzki talde ekologistak eta auzotarrek jo zuten alarma.