Apirilaren 11n Julian Assange Ekua-dorrek Londresko poliziari entre-gatu arren, Wikileaksek jarraitzen du lanean, Assange isolatuta egon den denboran aritu den bezala. Islandiako kazetari bat dauka zuzendari, Kristinn Hrafnsson, eta The Reykjavik Grapevine [Reykjavikeko Konfidentziala] aldizkari-rako elkarrizketatu du Andie Fontainek.

Aho bizarrik gabeko gizona: “Ez ba-zara kazetari erradikala, ez zara kazetaria, arazoaren parte zara: public relations [harreman publikoak, komunikazioa] egiten duzu. Honekin ez dut esan nahi kazetariak beti agintariek pagatuta ari direnik; batzuetan gatazkak saihestu nahi izaten dituzte edo kritikarik ez jasotzea. Aginteari aurre egitea zaila gerta daiteke eta pertsona batzuek ez dute arazorik nahi, beste barik”.

Kristinn Hrafnsson (1962), 80ko hamarkadan hasi zen kazetari lanetan Islandiako Stöd 2 telebista kanalean, Kompas programaren ekipoan ustelkeria kasuen ikerketan. 1991n RUV Islandiako Irrati-Telebista publikoan eman zioten enplegua.

“Beti pentsatu dut –dio Hrafnssonek– kazetaritzak etikoa baina gogorra izan behar duela. Gure gazte denborako idealak ziurrenik gaur erradikaltzat joko lituzkete. Orduan ez zen aipatzen kazetari-tzak nolabait neutroa izan behar duenik. Hogei urte nituenetik kazetari arituta, alde guztietatik eraso didate partziala naizelakoan. Baina alderdi guztietako politikariek egurtzen baldin bazaituzte, ziurrenik zuzen ari zaren seinale da. Kritika horiekiko bakunatuta gaude. Ideal batzuekin konprometitu beharra dauka-zu ofizio honen ohorea merezitzeko”.

2008an Islandiak nozitu zuen ezein herrialdek historian ezagutu duen porrot ekonomikorik handiena, herrialdeko hiru banku nagusiek hondoa jo eta finantza publikoak bezala pribatuak atzerriko banka handiari zorpetuta geratzean. Hrafnssonek beti aipatzen du hondamendi hura ikertzeko osatu zen ikerketa batzordeak politikari eta enpresaburuez gain kazetariak ere salatzen zituela, herritarrei garaiz ez jakinarazteagatik gainera zetorkiena.

Hedabideek huts egin zioten jendeari: “Finantzei buruzko gai guztiak alor horretako kazetari espezialisten esku utzi genituen, eta hauek sarritan elkar hartuta daude bankariekin eta eliteko adituekin. Huts egin dugu. Ez diegu kasurik egin alarma zeinuei, kazetari garenez bagenuen zer aztertu gure lanaz”.

2009an eskuetara iritsi zitzaizkion porrot egindako Kaupthing bankuaren eta Robert Tchenguiz enpresaburu britainiarraren arteko ustelkeria kasu baten agiriak, paradisu fiskaletako diruez eta istorio. Hrafnssonek RUVeko mahai-inguru batean haizatu zituen eta Tchenguizek auzitara eraman, bankuen sekretua urratu izanagatik. Irrati-Telebista publikoak kale gorrian utzi zuen Hrafnsson, nahiz eta geroago bere kontrako salaketa deusetan geratu, eta berriro freelance hasi zen, gaztetan bezala.

Gero, ordea, Kaupthing-Tchenguiz kasuaren informazio gehiago Wikileaksen filtrazioetan berretsita aurkitu zituen. Eta Wikileaksek biziberritu zion kazetari izpiritua, bere gardentasunagatik eta legeak erabiliz hura isiltzea zaila zelako. Julian Assange konbidatu zuen Islandiara, lagun egin eta proiektu hartan sartu zen.

‘NEO-MccARTHySMOA’ DEITU EPIDEMIA

“Wikileaksek bi gauza lortu ditu, nagusiki. Hasteko, horrelako filtrazio masiboek daukaten indarra erakutsi du, ustelkeriaren eta gerrako krimenen ezaugarri asko azalduz gauzak aldatu daitezkeela. Bigarrenik, hedabide handiek dauzkaten baliabideak elkarrekin partekatu ditugu, jendeari elkarlanean aritzea exijitu diogu, nahiz eta askotan zaila izan. (...) Alerta jotzaile [whistleblower] gehiagori ere bidea ireki zien. Edward Snowdenek aitortua du 2010eko filtrazio haiek gabe berak ez zituela bereak lortuko”.

Wikileaksen kontrako salaketa nagusietako bat da agiriak iragazkitik pasa gabe zabaltzen dituela, erru gabeko je-deen biziak arriskuan jarriz. “Harrigarria izan da –erantzuten du Hrafnssonek– ikustea AEBetako militarren burua ia malkotan telebistan, esanez Wikileaksek bere filtrazioekin eskuak odoldu-ta eduki ditzakeela. Ez da horrelakorik gertatu, ordea. Informazioa inoiz ez da neutroa, neurri batean eragin kaltegarriak ere eduki ditzake, edozein kazetarik daki. Baina gaur arte ez da horrelakorik [errugabeen odol isurtzerik] gertatu munduko makina militar boteretsuenaren barne sekretuen filtrazio handienaren ondorioz”.

Azken finean Wikileaksen etikak aski sinplea dirudi: dena egon daiteke herritarren ezagutzan salbu eta informazio pertsonal minberak, gardentasunak izan behar du arau eta gardentasunarekiko salbuespenek bakanak eta justifikatuak izan behar dute. “Informaziorako eskubideei buruzko lege guztiak horretan oinarritzen ziren, baina badirudi jendeek gaur, batagatik edo besteagatik, ez duela hori ulertzen”.

Beste kazetari askok bezala Kristinn Hrafnssonek uste du martxan dagoela kazetaritzaren kontrako gerra bat, larriagotzen ari dena. “Epidemia isil bat zabaldu da, nik neo-McCarthysmoa deitzen dudana. Ziurrenik gogortu egingo da kazetaritzaren aurkako gerra hau. Ez zait iruditzen hedabide nagusietako kazetariak jabetzen direnik gainean daukagun arriskuaz, ohartuko direnik garaia dela esnatu eta Julian Assange, Wikileaks eta Chelsea Manning defenditzeko. Egoerak okerrera egingo du ziurrenik, bai-na baikor izaten ahalegintzen naiz. Urte batzuk pasatu ziren hedabide nagusiek onartu arte Irakeko inbasioaren arrazoiez agintariek gezurra esan zigutela”.

John Pilger da mainstream kazetaritzaren arrastotik at informazio zorrotzak landu eta zabaltzen dituen beste jurnalista kritiko bat, eta hura aipatzea maite du Hrafnssonek. Pilgerrek nabarmentzen baitu agintearen desmasiei buruzko kontakizun gehienak –Hiroshimako bonbardatzearen ondorioak, Vientamgo My Laiko masakrea, CIAren eta droga trafikoaren arteko loturak, eta abar– hedabide txikiago eta independenteagoek atera dituztela argitara eta hedabide horiek erakusten digutela nolabait tunelaren amaieran argi izpi bat badela.

Assange ez du jadanik Suediak pertsegitzen baina bai AEBek, Chelsea Manning atxilotu dute berriro... Garai zailak Wi-kileaksentzako? “Urte batzuk badauzkat eta ikusia dut pendulua mugitzen batzuetan aurreraka eta bestetan atzeraka. Zalantzarik ez dut historiak jasoko duela kazetaritzarentzako Wikileaksek daukan garrantzia izugarria. Ordurako Julian edo ni joanak izango garen ez dakit, baina bai Wikileaksi aitortza egingo zaiola”.