Filipinetako presidenteak herrialdeari izena aldatu nahi dio, “espainiar morrontzaren zantzuak” ezabatzeko
1543an Felipe II.a Espainiako Enperadorearen omenez inposatu zioten Filipinak izena uhartediari. 1521ean Magallanes eta Juan Sebastian Elkanoren espedizio militarrak hasi eta Zumarragako Lopez de Legazpi konskistatzaileak burutu zuen Espainiako Inperioaren morrontza Filipinetan, ia lau mendez uhartedia kolonia izatera zigortu zuena. Rodrigo Duterte presidente ultraeskuindarrak "zantzu kolonial hori ezabatzeko", Maharlika izena proposatu du herrialdearentzat, espainiarren etorreraren aurretik erabilitako malaysierazko hitza.
Urte hauetan V. mendeurrena ospatzen ari da Fernando de Magallanesek abiatu eta Juan Sebastian Elkanok burutu zuen espedizio militarrak munduari bira eman izana. Espainiako Inperioak sustatu eta ordaindutako espedizio horrek helburu nagusi bat zuen: urrearen pareko balioa zuten espeziak zeuden lurraldeak Espainiako Inperioaren menpe jartzea.
Elkanoren espedizio horren geldialdi esanguratsu bat Cebu irlan izan zen 1521eko apirilean. Espainiarrak Filipinetara heldu ziren lehen aldia izan zen, eta ia lau mendez luzatu zen kolonialismoaren hasiera ere bai. Espainiako Koroaren menpeko irlak izendatu zituen Magallanesek, jatorrizko herritarrek bera hil aurretik. Horrek aurrerago aukera eman zion Elkano getariarrari espedizioko buru bilakatzeko.
1543an jarri zieten espainiarrek uharteei “Filipinak” izena. Elkanoren osteko hurrengo espedizioaren buru Ruy López de Villalobos konkistatzaileak, hain zuzen. Menperakuntza prozesua urte batzuk geroago amaitu zuten, Zumarragako konkistatzaile baten eskutik. 1571ean Filipinetako uharte gehienetara espainiarren kontrola ezartzea eta egungo hiriburu Manilaren sorrera Miguel López de Legazpik gidatu zuen eta.
Carlos Martinez Shaw historialari espainiarrak Elkanoren mundu biraren mendeurreneko kongresuan ondorengoa azpimarratu zuen: “Filipinetara espainiarrek eraman zuten lehen gauza 'Jesus haurtxoaren' irudi bat izan zen. Garai hartako gisa horretako espedizio guztien antzera, Elkanoren eta enparauen helburu nagusietako bat bidean topatutako herriak ebanjelizatzea zen eta”.
Orain bost mende gertatutakoaren ondorioak agerikoak dira gaur egun. Asian kristaua den herrialde bakarrenetakoa da Filipinak (herritarren %80 inguru). Ez dira alperrik pasa Espainiaren kolonia gisa emandako 333 urteak eta ondoren AEBen menpe izandako mende erdia.
Rodrigo Duterte presidenteak adierazi duenez, oinordetza espainiar eta kristauari lotutako izena da Filipinak, eta horregatik herrialdean bizi den komunitate musulmana baztertzen du. “Denbora luzea pasa da. Mindanao edo Luzonen ez dago Islamaren arrastorik. (Espainiarrek) Kristau izan nahi ez zuen oro bortizki hil zuten”, adierazi du Dutertek. Izena aldatzea proposatu duen lehen presidentea ez da bera izan, Ferdinand Marcos diktadoreak ere Maharlika izendatzea proposatu baitzuen 1970eko hamarkadan.
1987ko konstituzioak izen aldaketa ahalbidetzen du, Kongresuak hala adostu eta herritarrek ondoren erreferendum bidez berretsiz gero. Salvador Panel gobernuko eledunak izen aldaketak dituen zailtasunak azpimarratu ditu. Burutzen oso zaila den ideia dela esan du, “oso garestia da, dokumentu ofizial andana aldatu beharko litzatekeelako”.
Beste detektibe triste baten telesail bat ikusi berri dut. Eskoziako irla urrun batean gertatzen dira trama guztiak. Badakizue nola funtzionatzen duten fikzio horiek: hildako asko, jende arrunta baina ez hainbeste, eta paisaia berde iluna. Oraingo honetan duela urte pila bat... [+]
Pitzatu samar dagoen astakirten baten ateraldia bailitzan hartu zen –Europan batik bat, baina baita gainerako bazterretan ere– 2019ko abuztuan Donald Trump, AEBetako presidenteak Groenlandia erosteko azaldu zuen asmoa.
Garbiñe Elizegi baztandarra erizaina da. Abenduan, Zeelanda Berrian egin duten Osasun Ekitaterako Erizaintza Indigenari buruzko Ikerketa izenburuko bilkuran hartu du parte. Bere tesia aurkeztu du: Euskal emakumeek eta genero ez-normatiboek Euskal Herrian osasungintzan... [+]
2017an Indonesiak eta Herbehereek akordio bat sinatu zuten, Europako herrialdeak hiru mendeko kolonialismoaren ondorioz lapurtutako ondarea itzul tzeko helburuarekin. Gusti Agung Wesaka Puja itzultze prozesuaren arduradun indonesiarraren hitzetan, akordio hori... [+]
Centre Tricontinental erakundeak kongoarren erresistentzia historikoa deskribatu du The Congolese Fight for Their Own Wealth (Kongoko herriak bere aberastasunaren alde borrokan dihardu) dosierrean (2024ko uztaila, 77. zk). Kolonialismo garaian, Belgikako Force Publique-k... [+]
Balio digu ilunabarrarekin azken erretratu hori ateratzeko. Edo istant batean ordaintzeko barrako zerbitzariari eskatu berri diogun marianitoa. Eta ze arraio, Levi’sak imitatu nahi dituzten praken atzealdeko poltsikoan ezin hobeto datoz. Horretarako ere balio du... [+]
New York, 1960. Nazio Batuen Erakundeko bilkura batean Nigeriako kanpo ministro eta NBEko enbaxadore Jaja Wachukuk lo hartu zuen. Nigeriak independentzia lortu berri zuen urriaren lehenean. Beraz, Wachuku NBEko Nigeriako lehen ordezkaria zen eta kargua hartu berri... [+]
Azaroaren 4an itzuli die Frantziak benindarrei Katakle errege-aulkia, duela 132 urteko triskantzan frantses kolonoek lapurtu zietena. Memoriaren, aitortzaren eta ondare kulturalaren izenean, Europan zehar dituzten lapurtutako 500.000 objektuak berreskuratu nahi dituzte Afrikako... [+]
Washington (AEB), 1807. AEBetako Konstituzioak esklaboen trafiko transatlantikoa debekatu zuen. Horrek ez du esan nahi esklabotza abolitu zenik, esklaboen iturri nagusia eten zela baizik. Hala, emakumezko esklaboak bihurtu ziren esklabo berriak “ekoizteko” bide... [+]
Commonwealth-eko herrialdeen gailurra hasi da ostiral honetan Samoako Estatuan (Ozeania) eta bertan, Karibeko herrialdeak eskatu diote Erresuma Batuari onar dezala bere iragan esklabista, barkamena eska dezala eta kalte-ordainak egin ditzala.
Nobel Akademiak iragarri ditu Medikuntzako, Fisikako eta Kimikako aurtengo irabazleak. Zazpi dira, eta zazpiak, gizonak, denak zuriak, eta AEB edo Erresuma Batukoak. Guztiz bete da, beraz, egun batzuk lehenago Nature aldizkariak egindako iragarpena. Aurreko urteetako irabazleen... [+]
Ez da kasualitatea Hispanitatearen eguna, Guardia Zibilarena eta Pilarreko amabirjinarena data berean izatea. Hirurek egitura zapaltzaileak irudikatzen dituzte (estatua, armada eta eliza). Bestalde, indigenen erresistentzia eta Espainiako Estatuak bere armada militar eta... [+]
1492ko urriaren 12an ez zen soilik Amerikako jatorrizko herrien genozidioa hasi. Europa munduko potentzia bilakatuko zuen Atlantikoko esklabotzaren negozioari ere bidea zabaldu zitzaion. Sistema kolonial erraldoi hori ezinezko zatekeen Cádiz bezalako metropolirik gabe:... [+]
