Arrikrutzeko lehoia aurrez aurre
Oñati, 1966. Arantzazuko seminarioko bi ikaslek, Iñaki Zubeldia ikaztegietarrak eta Valladolideko Jesús Manuel Marotok, igandeko atsedenaldia aprobetxatu zuten Arrikrutzeko kobetan sartzeko.
Zubeldiaren hitzetan, “Arrikrutzen edertasunak liluratzen gintuen. Kobazuloan maiz sartu ginen, baina ez genuen ordurarte gure helburua lortu: Aranzadi gelara iristea. Gela izugarria zen eta planoei nahiz liburuei esker genuen haren berri”.
Basilikako kandelekin egindako zuziak eskutan, igande hartan Aranzadi gelara iristea lortu zuten espeleologia zaleek. Baina handik irteteko ahaleginean, galdu egin ziren. Hamabi ordutik gora egon ziren galduta Gesaltza-Arrikrutz sistema karstiko bihurrian –sei maila eta 15 km dauzka–. Bien lasaitasunerako, azkenean irteera topatu zuten eta, arkeologiaren zorionerako, ez ziren esku hutsik irten; lehoi baten hagina eraman zioten Jesus Altuna paleontologoari eta hark aurkikuntza berretsi zuen.
Galduta zebiltzala, Arantzazuko ikasleek leizeetako lehoi baten hezurdura topatu zuten (Panthera leo spelaea), duela 35.000 urte ingurukoa. Handik aurrera, kobazuloko gune horri Lehoiaren Galeria esango zioten. Lehoiak 1,2 metroko altuera zuen sorbaldaraino, 2,2 metro luze zen eta, bizirik, 250 kg-ko pisua izango zuen gutxi gorabehera. Felido izugarria izanik ere, ez zen bere espezieko alerik handiena. Arrikrutzeko beste galeria batean lehoi baten femurra topatu zuten eta, hezurraren arabera, ale horrek 330 kg inguruko pisua izango zuen. Leizeetako lehoia duela 15.000-10.000 urte desagertu zen Eurasiatik –eta, beraz, Arrikrutz inguruetatik– klima berotzearen eta gizakien ehizaren eraginez.
Animalia gehiagoren arrastoak ere topatu izan dituzte Arrikrutzen: errinozeronte iletsua (Coleodonta antiquitatis), leizeetako hiena (Crocuta crocuta spelaea), orein erraldoia (Megaloceros giganteus)… Leizeetako hartzen (Ursus spelaeus) “hilerri” bat ere badago bertan; zantzu guztien arabera, aztarnategi horretako hartzak batera hil ziren, hibernatzen ari zirela, urak harrapatuta eta itota.
Baina Arrikrutzeko aurkikuntzarik garrantzitsuena lehoiarena da, Iberiar penintsulan aurkitutako lehoi eskeletorik osoena baita, Europako bakanetakoa. Ia bi urte behar izan zituzten eskeletoa piezaz pieza galeriatik ateratzeko, eta, orduz geroztik ondo gordeta dago. 2007tik Arrikrutz zabalik dago bisitarientzat; kobazulo sareko 500 metro ibili daitezke eta lehoiaren erreplika bat ikusteko aukera ere badago. Baina benetako hezurdura ikusteko aukera gutxi daude. Pribilegio hori izango dute Donostiako San Telmo Museora datorren otsailaren 10a bitartean hurbiltzen direnek.
Sulawesi (Indonesia) uhartearen hegoaldean, Leang Karampuang kobazuloan hiru irudi antropomorfoz eta basurde batez osatutako margolana aurkitu dute Griffith eta Southern Cross unibertsitateetako eta Indonesiako Agentzia Nazionaleko arkeologoek. Nature aldizkarian argitaratutako... [+]
Euskal Herriko kobazuloetan Madeleine aldiko (duela 18.500 eta 13.500 mila urte bitartekoak) labar-artea metodo konputazionalak konbinatuz aztertuta, ezaugarri espazialen eta ikonografikoen arabera bereizi dituzte irudiak, eta ondorioztatu dute lau multzotan bana daitezkeela.
Duela bi urte, Edgard Camarós arkeologo katalanak bi giza garezur eta "Minbizia?" zioen txartel bat topatu zituen kartoizko kaxa baten barruan, Cambridgeko Unibertsitatean. Garezurrak Gizatik zetozten, Egiptotik eta berriki Frontiers in Medicine aldizkarian... [+]
1991n Alpeetan Ötziren gorpua aurkitu zutenetik, egoera oso onean kontserbatutako 5.000 urteko arrastoak ikerketa asko egiteko erabili dituzte. Hasieratik arreta eman zuten azalean zeuzkan 61 tatuajeek. Adituek uste zuten tatuaje horiek azalean ebaki txikiak eginda eta,... [+]
Muru Artederreta herrian, Murugain izeneko muinoan, Burdin Aroko herrixka baten horma agerian geratu da, AHTren lanentzako laginak hartzen ari zirela. Bizilagunen hango elkarteak salatu du trenarentzako tunel baten ahoa eraikitzeak harresiaren zati bat suntsituko lukeela.
1992. eta 2006. urteen artean, Erromako Bracciano lakuko uretan, Neolito goiztiarreko La Marmotta aztarnategia industu zuten. Berriki, Plos One aldizkarian han aurkitutako bost piraguen inguruko ikerlana argitaratu dute. Ontziak 7.000-7.500 urte inguru dituztela ondorioztatu... [+]
Axlor aztarnategian (Dima), duela 100.000 urte inguruko gizakien fosilak aurkitu dituzte IIIPC Historiaurreko Ikerketen Kantabriako Nazioarteko Institutuko ikertzaileek. Zehazki, 10-12 urteko bi haurren eta heldu gazte baten hortzak dira, eta Iberiar penintsularen... [+]
Mecklenburgeko golkoan, Baltikoko uretan, ia kilometro bateko harrizko egitura bat identifikatu zuten arkeologoek 2021ean. Orain diziplinarteko ikerlari talde batek harresiari buruzko ikerketa argitaratu du PNAS aldizkarian.
Egiturak 10.000 urte inguru ditu eta gizakiak egina... [+]
Irulegiko Burdin Aroko herri gotortuan azaldutako brontzezko piezari buruzko ikerketa “osoena” azaltzen duen artikulua argitaratu du aditu talde batek nazioarteko aldizkari zientifikoan. Orain arte ez genekizkien hainbat berritasun dakartza.
Asteburu honetan historiaurreko margoak zeuden kobazulo bat bisitatu dut. Burdin eta manganeso oxidoa erabilita orain dela 30.000 bat urte egindako margoak. Bisita hauek interesgarriak iruditzen zaizkit, gizaki gisa munduan dugun lekua birkokatzeko; aukera dira historia... [+]
Willendorf (Austria), 1908. Wachau bailarako aztarnategi batean, Josef Szombathy arkeologoak emakumezko baten estatua antropomorfo txiki bat aurkitu zuen, 11 cm ingurukoa, harrian zizelkatua eta okre gorriz tindatua.
Orduz geroztik, Paleolitoko venusik ezagunena da, eta... [+]
Siberiako taigan duela 8.000 urteko gotorlekua topatu dute Berlingo Freie Universitäteko ikerlariek, inoizko zaharrena. Gotorlekuak Iraultza Neolitikoarekin batera iritsi zirela uste izan da luzaroan, nekazaritzak komunitateak egonkortzea ekarri zuelako.
Baina duela... [+]
Irango Zagros mendikatearen hegoaldean dagoen Ghar-e Boof kobazuloan ez dute hominidoen hezurrik aurkitu, baina bai haiek duela 80.000 urte inguru jandako animalien hezurrak; zehazki, 941 hezur.
Eta hezur horiek aztertuta, garai hartako dietaren berri jakin ahal izan dute... [+]
Duela, 57.000 urte neandertalek lerro mehe batzuk grabatu zituzten La Roche-Cotard kobazuloan (Loiraren bailara, Frantzia), Basileako unibertsitateak PlosOne aldizkarian argitaratutako azken ikerlanaren arabera.
Jean Claude Marquet eta Dorota Wojtczak arkeologoek zuzendu... [+]
Nature aldizkarian argitaratu berri duten lan batean, duela 14.000 eta 2.400 urte arteko 3.500 indibiduoren hezurrak aztertu dituzte, indarkeria seinaleen bila, egitura politikoen garapenak gizakien arteko indarkerian nolako eragina izan zuen aztertzeko.