Doggerland: izotzak urtzean zer?
Ipar Itsasoa, XVIII. mendearen erdialdea. Herbehereetako kostaldean arraste-arrantza hedatzen hasi zenean, arrantzaleak, mihi-arrainez eta platuxez gain, objektu arraroak ateratzen hasi ziren itsas hondotik: letagin handiak, errinozero edo uroen arrastoak… Eta atzera itsasora botatzen zituzten.
80ko hamarkadan Dick Mol eta Jan Glimmerveen izeneko paleontologo zaletuek arrantzaleekin hitz egin zuten, arrasto horiek gorde eta topatutako tokiaren koordenatuak jaso zitzaten. 1985ean giza masailezur oso bat eman zieten: erradiokarbonoaren arabera, hezurrak 9.500 urte zituen eta, beraz, gizaki hura Mesolito garaian orain ur azpian dagoen eremu hartan bizi zen.
Arkeologoek Doggerland esaten diote duela milaka urte lehorrean zegoen lurralde hari, Ipar Itsasoko Dogger izeneko harea-bankuagatik. Urpeko arkeologia beti izan da zaila, baina itsasbeheren baimenarekin Britainia Handiko, Herbehereetako, Danimarkako… kostaldean egiten diren indusketetan geroz eta informazio gehiago biltzen ari dira Doggerlandi buruz. Gainera, 2007tik aurrera Birminghameko Unibertsitateko lantalde bat lurralde horren topografia aztertzen ari da, itsas hondoko datu sismikoetan oinarrituta; Doggerlanden mapak 50.000 kilometro koadrotik gora ditu dagoeneko.
Duela 18.000 urte Ipar Itsasoaren maila egungoa baino 122 metro beherago zegoen eta tundra izoztuak hartzen zuen gaur egun urpean dagoen ia eremu osoa; esaterako, Britainia Handia ez zen uharte bat. Planeta berotzen joan ahala, Europa kontinentaleko landareak eta animaliak iparralderantz zabaltzen joan ziren pixkanaka, baita haiek biltzen eta ehizatzen zituzten gizakiak ere. Eta milaka urtetan lautada zabal horretan bizi izan ziren, Mesolito Aroaren amaiera arte –duela 6.000 urte gutxi gorabehera–, itsasoak egotzi zituen arte.
Itsas maila pixkanaka igo zen mende luzez –bizpahiru metro mendeko– eta gizakiak ederki moldatu ziren aldaketa haietara, hegoalderantz migratuz eta arrantza nahiz ontzigintza teknikak hobetuz. Baina duela 8.000 urte Iparramerikako Agassiz glaziarrak ur masa eskerga askatu zuen Atlantikoan –itsas mailak 60 cm egin zuen gora bat-batean– eta handik gutxira Norvegiako Stpregga izeneko lur azpiko irristatzeak tsunami erraldoia eraman zuen Europako kostaldera. Migrazio askoz bortitzagoak eragin zituen horrek eta, ondorioz, lurraldetasun arazoak hegoalderago bizi ziren gizakiekin. Eta azkenean, gatazka; Bretainan, Téviec uhartean indarrez hildako emakume batzuen hezurrak aurkitu dituzte, indarkeria garai haietako seinale. Itsasoak –klima aldaketak, finean– Doggerlandeko biztanleen bizirauteko gaitasuna erabat agortu zuen.
Doggerlandeko arrastoek Mesolito garaia hobeto ezagutzen laguntzen dute eta, halaber, planeta berotzen denean, izotzak urtzen direnean eta itsas mailak gora egiten duenean, zibilizazio bati zer gertatzen zaion erakusten dute.
Lurrak guri zuhaitzak eman, eta guk lurrari egurra. Egungo bizimoldea bideraezina dela ikusita, Suitzako Alderdi Berdearen gazte adarrak galdeketara deitu ditu herritarrak, “garapen” ekonomikoa planetaren mugen gainetik jarri ala ez erabakitzeko. Izan ere, mundu... [+]
Eskola inguruko natur guneak aztertu dituzte Hernaniko Lehen Hezkuntzako bost ikastetxeetako ikasleek. Helburua, bikoitza: klima larrialdiari aurre egiteko eremu horiek identifikatu eta kontserbatzea batetik, eta hezkuntzarako erabiltzea, bestetik. Eskola bakoitzak natur eremu... [+]
Agintari gutxik aitortzen dute publikoki, disimulurik eta konplexurik gabe, multinazional kutsatzaileen alde daudela. Nahiago izaten dute enpresa horien aurpegi berdea babestu, “planetaren alde” lan egiten ari direla harro azpimarratu, eta kutsadura eta marroiz... [+]
Biologian doktorea, CESIC Zientzia Ikerketen Kontseilu Nagusiko ikerlaria eta Madrilgo Rey Juan Carlos unibertsitateko irakaslea, Fernando Valladares (Mar del Plata, 1965) klima aldaketa eta ingurumen gaietan Espainiako Estatuko ahots kritiko ezagunenetako bat da. Urteak... [+]
Nola azaldu 10-12 urteko ikasleei bioaniztasunaren galerak eta klima aldaketaren ondorioek duten larritasuna, “ez dago ezer egiterik” ideia alboratu eta planetaren alde elkarrekin zer egin dezakegun gogoetatzeko? Fernando Valladares biologoak hainbat gako eman dizkie... [+]
Eskoziako Lur Garaietara otsoak itzularazteak basoak bere onera ekartzen lagunduko lukeela adierazi dute Leeds unibertsitateko ikertzaileek.. Horrek, era berean, klima-larrialdiari aurre egiteko balioko lukeela baieztatu dute, basoek atmosferako karbono-dioxidoa xurgatuko... [+]
_Glaciar.png)
Desagertzeko arriskuan dauden izotz-masak dokumentatzen dituen nazioarteko erregistro batek Pirinioetako Monte Perdido sartu du zerrendan.
Aurtengo urtarrila 1850. urteaz geroztik beroena izan dugu. Gainera, aurreko hilabeteen joera mantentzen du, azken hemeretzi hilabeteen artean, hemezortzigarrena da bero erregistroak apurtzen.
Nature Medicine aldizkarian publikatutako artikuluaren arabera, berotegi efektuaren ondorioz handiagoa izango da beroak eragindako heriotzen igoera hotzak eragiten duen heriotza jaitsiera baino. Gainera, beroarekiko egokitze onenak ere ez luke arazoa guztiz konponduko.
Igande arratsaldean Greenpeace-ko 30 kide inguruk Urdaibaiko proiektuaren kontrako ekintza burutu dute Bilboko Guggenheim museoan. Hamar landare eta animalia-espezie errepresentatu dituzte.
Munduko landa eremu periferikoetan 4 milioi kilometro koadro laborantza lur abandonatu dira azken 75 urteotan. Orain arte arrazoi ekonomikoengatik uzten baldin baziren nagusiki, gerora, klima aldaketak ere horretara bideratuko ditu geroz eta gehiago. Bioaniztasuna babesteko xede... [+]
AEBetako Ozeanoko eta Atmosferako Administrazio Nazionalaren (NOAA) ikerketaren emaitza zabaldu du Nature Climate Change aldizkariak: bereganatzen zuen karbono dioxido eta metano kopurua baino gehiago isurtzen du orain tundrak.
-(1).jpg)
Brasilen suteek 30,86 milioi hektarea baso eta eremu natural suntsitu zituzten iaz, Italia osoaren azalera baino gehiago. Suteek %79ko igoera izan zuten 2023arekin alderatuta, Fire Monitorren ikerketa batek agerian utzi duenez.
Inor ez ala denok. Klima larrialdia inork ez pairatzeko aldaketak bideratu ezean, behintzat guztiek pairatu dezagula. Zuk –irakurle–, nik –Jenofa–, haiek –pobreak– eta haiek –aberatsak–. Satisfaziorik ez zidaten eragin Los... [+]