Everestek berak ere ez zuen nahi
India, 1823. William Lambton Indiako topografia superintendentea hil zen. 1802an hasi zen hegoaldetik iparraldera azpi-kontinentearen azterketa topografikoa egin eta mapatan jasotzen.
Lan mardula osatzeko mende ia osoa beharko zuten, baina Lambton hil zenean, azken bost urtetan haren alboan aritutako George Everestek hartuko zuen kargua. 1830ean Indiako topografia arduradun nagusi izendatu zuten eta lurraldea iparralderantz aztertzen jarraitu zuen. Lur-neurtzaile zehatza izateaz gain, asmatzailea ere bazen eta topografia tresnetan funtsezko hobekuntzak egin zituen galestarrak. 1843an erretiratu zen, Himalaiara iritsi gabe, eta Andrew Scott Waugh izendatu zuten haren ondorengo.
1852an Radhanath Sikhdar matematikariak munduko tontorrik garaiena aurkitu zuen eta Waughi eman zion horren berri. Momentuz, XV. tontorra esan zioten mendi hari. Baina 1856an Waughek Everest izena proposatu zuen. George Everestek berak ez zuen nahi sekula ikusi ez zuen mendi hark bere izena izatea eta proposamen haren aurkako argudioak eman zizkion Royal Geographical Societyri 1857an: bertakoek ezin zuten everst idatzi eta ahoskatu, eta Indian jardundako topografo britainiarren irizpidea bertako jatorrizko toponimiari eustea izan zen. Horregatik, Kangchenjunga, Cho Oyu, Manaslu, Nanga Parbat, Annapurna eta halako izenak dituzte munduko gailurrik garaienek. Baina Waughek argudiatu zuen XV. tontor horrek ez zeukala jatorrizko izen garbirik, tibetarrek Chomolungma (ama sakratua) eta nepaldarrek Sagarmatha (unibertsoaren ama) esaten zioten arren.
Munduko bigarren gailurrarekin, K2rekin, antzeko zerbait gertatu zen, eta kasu horretan hasieran jarritako kodeari eustea erabaki zuten –Godwin-Austen esploratzailearen izena iradoki zuten arren, ez da sekula izen ofiziala izan–. Baina Royal Geographical Societyk Everest izena ofizialdu zuen 1865ean, George Everest hil baino urtebete lehenago eta haren nahiaren kontra.
Ipar Amerikako gailurrik altuena Alaskan dago eta bertakoek Denali (handia) esan izan diote beti. Baina 1896an William McKinley AEBetako presidentearen omenez, haren abizena jarri zioten mendiari eta hori izan du urte luzez izen ofiziala. 2015etik aurrera, ordea, jatorrizko izena, Denali, eskuratu du gailurrak, beste oker batzuk ere zuzentzeko berandu ez dela erakutsiz.
Orain dela hilabetetxo batzuk eztabaida bizia piztu zen sare sozialetan. Bi bando buruz buru: Euskal Herria kolonia bat ote da? Nire uste apalean, ika-mika haren muina kolonialismo eta inperialismo hitzen definizioan zegoen, oso modu ezberdinean erabiltzen ari baitziren hitzok... [+]
Duela aste batzuk Sony etxeak Rise of the Rōnin bideojokoa kaleratu du, eta adituek jokoaren kokapen historikoa nabarmendu dute orduz geroztik. Jokoa XIX. mende erdialdeko Japonian kokatuta dago, Yokohama, Edo eta Kyoto inguruetan.
Edo aroaren azken urteak izan ziren... [+]
Europar Batasunean berriki onartu den Migrazio Itunak, asko zaildu dizkie gauzak euren herrialdetik ihesi doazen eta asiloa eskatzen duten pertsonei. Eskuin muturraren tesiak ogi tartean irentsita, migratzaileentzako kontrol neurri zorrotzagoak onartu dituzte Estrasburgon,... [+]
Frantziako Estatuaren menpe segitzen duen Indiako Ozeanoko Mayotte irlan biderkatuz doaz kolera kasuak. Uraren kudeaketa kaskarra izan ohi da eritasun horren zabalpenaren arrazoietan eta, hain justu, uraren krisi gogorrari aurre egin nahian dabiltza bertako herritarrak. Bigarren... [+]
Malin, Burkina Fason eta Nigerren Frantzia haizatua da. Mendebaldeko potentziek haien eragina galtzen ari dira Afrikako kolonia zaharretan. Afrika frankofonoko populazioa bereziki gaztea da, eta ez du frantses kolonialismoa zuzenki ezagutu. 35 urtez peko gazteek populazioaren... [+]
Ghana, 1823. Ashanti Inperioaren eta britainiarren arteko lehen gerra hasi zen. Guztira lau gerra izan ziren bien artean, eta gatazka 1901 arte luzatu zen. Lehenago, europarrek herrialdeko Urrezko Kosta kontrolatzen zuten. Baina 1807ko esklabotzaren abolizioaren ondorioz,... [+]
Herri axolagabea! Zein ezberdina izango litzatekeen zuen patua, askatasunaren prezioa ezagutuko bazenute! Baina ez da berandu. Emakumea eta gaztea naizen arren, heriotzari aurre egiteko ausardia dut orain, eta mila aldiz gehiagotan ere izango nuke, ez ahaztu!".
Hitz... [+]
Arrazakeria zientifikoa asmatu zenetik, hamaika dira Europan zehar zabaldu ziren uste eta ideia arrazistak XIX. eta XX. mendeetan. Donostia, esklabo portu ohia izanik, ez zen zertan salbuespena izan. 1926an izan zen lehen giza zoologikoa.
Frankismoa ez zela 1975ean amaitu diktadoreak ohean azken hatsa eman zuenean, hori badakigu. Erregimenaren haziek bizirik iraun zuten poliziaren tortura ziegetan, justizia auzitegien sumarioetan eta militarren zein politikarien deklarazio kolpistetan –Aznarrek azkenaldian... [+]