Lehen tantak 2014 aldera etorri ziren, betaurreko moreek ematen zuten ikuspegi feminista euskalgintzara ekarrita. Euskaldun izate hutsagatik pairatzen den zapalkuntza bistaratzea eta honi aurre egiteko ahalduntzearen beharra aldarrikatzen duen irakurketak horizonteak zabaldu zituen. 2015eko martxoan Korrikak Euskahaldun kontzeptua Euskal Herri osoan zabaldu zuen. Urte bereko uztailean Lutxo Egia idazleak Bilbon 30 egun denei euskaraz eginez pasatu eta bere esperientziak Berriako Transitoak blogean kontatu zituen. Esperimentua iragarri zuenean, feminismotik ikasitako irakurketak aipatu zituen, nagusiki euskaldun gisa “hautu kontziente eta politikoa” egiteko beharra. 2016 hasieran Donostiako Egia auzoan ariketa psikolinguistikoa maila kolektibora eraman zuten lehen aldiz, eta udazkenean beste hainbat herritan egin zen: Hernani, Lasarte-Oria eta Agurain, bakoitza bere planteamendu ezberdinarekin.

Aurrekari hauekin, eta Lasarte-Oriako ereduaren aldeko apustuarekin –ahobizi eta belarriprest bereizten dituzten figurak herri honetan asmatu zituzten–, Euskaraldia egin dute nagusiki Topaguneak eta Eusko Jaurlaritzak elkarrekin, gerora sustatzaile gehiago sartu badira ere. Instituzio publiko batek euskalgintzaren urteko ekimenik indartsuenean lidergo papera hartzeak ez du eztabaidarik piztu. Hala ere, galderak berez datoz: hainbeste urteren ostean erakundeek beren burua normalizatu gabe dutenean, koherentea al da Lakuatik hasi eta udaletara, beraiek aritzea euskararen aldeko borrokaren gakoa herritarren aktibazioan jartzen? Jaurlaritzak ez ote zukeen mugatu behar ekimena laguntzera? Eta lidergoa partekatzekotan, zergatik ez ardurak ere partekatu, herri mugimenduek herritarrak aktibatuz, eta erakunde publikoek konpromiso zehatzak eta ausartak hartuz, aldi berean? Hamaika egun horietan has daitezke, adibidez, ETB2n euskarari beste leku bat ematen, probatzen, datorren urtean bide beretik urrats handiagoak egiten jarraitzeko.

Marketingak, baliabide ekonomikoek eta Euskal Herri osoan aurten bertan egin beharraren abiadurak, hasierako zaparrada korronte bihurtu dute. Herri eta eragile askok hizkuntzaren gaia modu kolektiboan bistaratzeko aukera gisa ikusi dute; beste herri eta eragile batzuetan, zalantzak handiagoak izan dira –izan planteamenduagatik, izan herrian egiten ari ziren lanketarekin uztartzeko zailtasunengatik–, nahiz eta azkenerako, hor egon beharra gailendu den orokorrean, ezin kanpo geratu.

Txaparik ez duenari ere euskaraz

Euskaraldiaren olatua gainean da. Modu masiboan eta urte bakarrean hedatua, arriskua du zabaldu beharraren beharraz euskararen aldeko atxikimendu kanpaina bihurtzeko askoren buruetan. Hala ere, aipatutako lehen esperientzia horiei begiratuta, ez da hori ariketaren oinarria: ahalduntzea da kontua.

Euskaltzaleontzako gakoa horixe izango da hamaika egun hauetan ere, nazio mailako oihartzuna lortu dela baliatuta: feminismotik ikasitako ahalduntzea praktikara eramanda, euskaraz bizitzeko hautuari eustea egoera guztietan, aurrekoak belarriprest txapa izan edo ez. Tokian toki, askatasun bidea urratzea, konplexurik gabe. Desobedientzia ekintzatik asko du ariketa honek. Giro erdalduneko tabernan euskaraz eskatzea eta elkarrizketan euskarari eustea ez ote da, bada, arau sozialei desobedientzia egitea? Horregatik antolatu izan dituzte TELP tailerrak herri askotan, hizkuntza talkaren aurrean euskaldunak ahaldundu eta irribarrea galdu gabe euskarari nola eutsi entrenatzeko, beharra handia baita.

ARGIAk iaz banatu zuen euskararen mapak zera iragartzen du: uste baino jende gehiagorekin egin dezakezu euskaraz. Marketing kanpainarik handiena ere ez litzateke iritsiko egun belarriprest txapa ematera Euskal Herrian euskara ulertzen duten denei. Buruan dugun irudia baino askoz euskaldunduagoa zaigu herria dagoeneko. Gakoa, beraz, txapa eraman edo ez, norbere burua ahaldundu eta alde guztietan euskaraz egitea da, lehen hitzetik harago.

Ez da faltako Euskaraldian euskararen aldeko argazkia atera eta beti bezala erdaraz funtzionatzen jarraituko duen erakunde, elkarte, enpresa, herritarrik. Epe motzean masibo egin nahiaren prezioa da.

Horrez gain, nabarmentzekoa da, salbuespenak salbuespen, ez dela argi komunikatu ahobiziek zer egin behar duten lehen hitzaren ondoren inolako txaparik ez daramaten pertsonekin, eta hortaz, kanpaina hau bakoitzak nahi duen eran ulertu duela. Egoera deserosoak bistarazi eta hauek kudeatzea baino, ez al da egoera deserosoak saihestea bilatu? Uholde honen abiapuntuan egondako tanten ekarpena ez baitziren belarriprestak izan, euskaldunen ahalduntzea baino, txaparik janzten ez duten erdaldunekin ere nola jokatu planteatu ziena. Noiz eta zergatik difuminatzen dira feminismoarekiko erreferentziak, ahalduntzea, epe luzeko prozesuaren garrantzia, eguneroko bizitzako talkak?

Olatua datorrenean, igeri

Euskaltzaleok goza dezagun festa, hainbeste urtean eta jasandakoak jasanda ere euskaraz bizitzeko hautua egina dugunok, aktibistok. Kalean aldeko giroa izatea, euskara elementu positiboekin lotzea, euskaltzaleei ikusgarritasuna ematea beti da gozo. Ez ote dira, bada, gaur arte izena eman duten milaka ahobizi horiek betiko euskaltzaleak? Are, horietako zenbat dira herrigintzako beste esparru askotan inplikatutakoak?

Milaka lagunen lan fina eta serioa eragin duen olatua, hamaika egunen ostean joan egingo da. Lekuan leku utzi dezakeena da, ordea, garrantzitsuena: herrietan sortu edo indartu diren euskaltzaleen taldeak, harreman sareak, partekatutako bizipenak...

Herritarrek beren partea egingo dute, baina erakundeek ere ardura beren gain hartzeko unea heldu da. Ekimenaren aurkezpenean, Eusko Jaurlaritzak adierazi zuen 2019a instituzioen urtea izango dela (ikus lotura honetan, 8. orrian, laugarren puntuan). “Erakunde bakoitzean praktika sozial berriak” erraztuko dituen neurriak hartuko dituztela. Hezkuntza sistematik hasi, Osakidetza edo hizkuntzaren irakaspenaren doakotasunetik jarraitu, eta administrazioaren lan hizkuntza euskara egiteraino, bada zereginik. Euskaraldiak indartutako euskaltzale ahaldunduak izan daitezela herriz herri, erakundeek konpromisoaren beren partea betetzen dutenaren berme.