Zinemaldiaren edizio honetako lehen nobedadea logo aldaketa izan da. Maiatzean aurkeztu zuten jaialdiaren irudi korporatiboari egin dioten liftinga eta denetariko iritziak probokatu ditu, “betiko maskorra” defendatzeko plastiko beltzaren atzetik oihuka hasiko liratekeenetatik, oskola tuneatzea txalotu dutenetaraino. Eta horrelako debateetan maiz gertatzen den bezala –batez ere iritziak publikatzea haiek pentsatzea baino errazagoa bihurtu den garaiotan–, bat batean diseinu-alorreko aditu bihurtu da Donostia erdia eta Euskal Herriaren laurdena.

Baina bide motz samarra duen debate horretatik harago, piztu da beste bat, arreta gutxixeago lortu duen arren, Zinemaldiaren izenari eta izanari gehiago eragiten diona: festibalak ingelesari eman dio leku zentrala irudi korporatibo berrian. “San Sebastian International Film Festival”-en siglak agertzen dira orain erdi-erdian, SSIFF, bai webgunean, bai karteletan, baita bestelako material informatiboetan ere. Nazioartean hobeto posizionatzeko egin omen dute, nahiz eta sigla berak dituen beste zine jaialdi bat ere badagoen –Silver Springs International Film Festival–; eta gainera, erabaki horren erruz, “Zinemaldia” izenak urtetan euskarari eman dion ikusgarritasuna galduko den, zenbait euskaltzalek kritikatu duten moduan.

Kontrastean, ordea, 66. edizio hau izango da Zinemaldiaren historiako euskaldunena. Inoiz baino euskarazko pelikula gehiago, hamalau; eta haien presentzia ez da mugatuko Euskal Herriko ekoizpenak erakusteko bokazioa daukan Zinemira sailera, nahiz eta atal horretan ere gora egin duen euskarazko ekoizpenen kopuruak.

Aste honetan elkarrizketatu dugun Koldo Almandoz zuzendariak Oreina eramango du Zuzendari Berriak sailera eta badirudi zeresan handiena eragingo duen aurtengo euskal ekoizpena izango dela, Telmo Esnalen Dantza-ren baimenarekin, noski: zarauztarraren pelikula Sail Ofizialean ikusi ahal izango da, lehiatik kanpo bada ere. Erabaki horrekin Zinemaldiak berretsi du 2014tik egindako politika-aldaketa, gutxienez euskarazko lan bat festibalaren eskaparate nagusian jartzeko. Ohitu egin garela dirudi, baina duela lau urte Loreak eta Lasa eta Zabala Sail Ofizialean ikusi genituen arte, euskal zinemak 25 urteko basamortua bizi izan zuen Donostian –Antxon Ezeizaren Ke arteko egunak proiektatu zuten aurretik, 1989ko Sail Ofizialean–.

Etxeko beste mokadu batzuk aipatzen hasita, menuan dago Joseba Sarrionandiaren inguruan hamabi zuzendarik osatu duten Gure oroitzapenak ere, baita Josu Martinezek zuzendu duen Jainkoak ez dit barkatzen, Lezo Urreiztieta marinel abertzalearen ibilera barojianoak berreskuratzen dituen dokumentala, XX. mendeko gure historiaren kapitulu ez oso ezagunak pantailaratzen dituena; Fermin Muguruza Zinemaldira itzuliko da Black is Beltza animaziozko lana aurkeztera: irundarrak pantailara eraman du 2014an Harkaitz Canorekin eta Jorge Aldereterekin batera publikatu zuen komikia; eta film laburren artean berriz, Zabaltegi-Tabakalera sailean erakutsiko dute Maddi Barberrek zuzendutako 592 metroz goiti, Suitzako Visions du Réel jaialdi prestigiotsuan zeresana eman duen lana.

Sail Ofizialari gainetik begira

Lehiaketa ofizialean parte hartuko duten pelikulen artean badaude aurretik Torontoko zine festibaletik pasa diren zenbait lan eta Kanadatik datozen albisteak irakurrita, gauza batzuk aurreratu daitezke. Adibidez, Claire Denis-en High Life-k arreta dei dezakeela. Zuzendari frantziar beteranoak zientzia-fikziozko pelikula egin du, baina generoaren gerruntzea zartatu duela diote. “Esperimentala” irakurtzen da kritika batzuetan; “arraroa” beste batzuetan; “nekez sinetsi dezaket filma existitzen denik ere”, idatzi du The Guardian egunkariko kronikalariak. Gainera, Juliette Binoche eta Robert Pattinson izarrak protagonista izanda, “beste” ikusmin hori ere eragingo du segur aski.

Askok jarriko diote arreta Felix Van Groeningen zuzendariaren Beautiful Boy lanari ere, kontuan izanda filmeko protagonistetako bat iaz mundu guztia harritu zuen Call Me by Your Name-n agertzen zen Timothée Chalamet dela. Aita-semeen istorio honek, ordea, tenperatura epelagoa markatu du Torontoko termometroan. Louis Garrel-ek zuzendutako L’homme fidèle-k bezala: Philippe Garrel handiaren semea bere bigarren lan luzearekin lehiatuko da Donostian, zuzentzeaz gain aktore lanetan ere ariko da eta, orain arteko kritikak txarrak ez diren arren, Julian Retegiren semearen antzekoa gertatzen zaiola dirudi, “aita hobea zen” esaldia ateratzen zaiola askori haren pelikulak ikusi ondoren.

Aurreikuspenetan sartu beharreko Sail Ofizialeko beste bat Markus Schleinzer zuzendariaren Angelo da, XVIII. mendean Afrikako herrialde batean jaiotako haur baten istorioa kontatzen baitu, Europara nola eraman zuten eta nola erabili zuten nobleziaren entretenigarri. Antza denez, filma ez da mugatzen iraganean afrikarrekin egindako astakeriak salatzera, eta problemaren gaurkotasuna mahai gainean jartzeko modu originalak erabili ditu.

Badira Sail Ofizialean errepikatuko duten zuzendariak, 2011ko Urrezko Maskorra irabazi zuen Isaki Lacuesta adibidez. 2006an zuzendu zuen La leyenda del tiempo filmeko pertsonaietako bat berreskuratu du Gironan jaiotako zuzendariak Entre dos aguas lanean. Eta Lacuestarekin batera In Between Days ikus-entzunezko gutun-trukea egin zuen Naomi Kawase japoniarra ere Donostiako lehiaketara itzuliko da zortzi urteren ondoren: Vision filmak Juliette Binoche du protagonista, Claire Denisen High Life-k bezala; baina kasu honetan espazioko trama batean ibili ordez, Japoniako baso batean ikusiko dugu, bere iraganaren bila.

Tematika eta asmoetan ugaritasuna nagusi den lehiaketan, a priori arreta deitzen duen beste lan bat Peter Stricklanden In Fabric da. Arrazoi batengatik: thriller bat egin nahi izan du munduko lekurik aspergarrienetako batean, saltoki handi batean, alegia.

Baina Zinemaldiko sariak eskuratzeko lehian aritzen diren filmekin, beti da zaila aurreikuspenak egitea. Beren karrera hondoratzeko moduko lanak aurkeztu dituzten izen handiko zuzendariak ikusi ditugu azken urteetan; baita atzeko atetik sartu ondoren, festibalaren amaieran publikoaren eta kritikaren bizkar gainean igota atera diren zinegile ezezagunak ere. Eta agian horixe da zine jaialdi bati –tira, zineari orokorrean– eskatu behar zaiona: aurreikusi daitekeenaren mugak zalantzan jar ditzala.